Main Political and Legal Problems of Religious Building Construction in the Polish People's Republic between 1945 and 1989

• Autorzy: Konrad Dyda

Warianty tytułu

Zasadnicze problemy polityczne i prawne budownictwa sakralnego w okresie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej w latach 1945-1989

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

Artykuł traktuje o najważniejszych zagadnieniach prawa i polityki wyznaniowej PRL w zakresie budownictwa sakralnego. Koncesjonowanie zezwoleń na realizację inwesty-cji budowalnych przez związki wyznaniowe, zwłaszcza Kościół Katolicki, oraz repre-sjonowanie osób i wspólnot podejmujących nielegalne budowy obiektów sakralnych i kościelnych było jedną z głównych form prowadzenia polityki wyznaniowej przez władze Polski Ludowej. Jednocześnie jednolite przepisy obowiązującego w tej materii prawa aplikowano w niezwykle zróżnicowany sposób (zarówno w ramach poszczegól-nych jednostek Kościoła Katolickiego, jak i nierzymskokatolickich związków wyzna-niowych) w zależności od pozaprawnych czynników natury polityczno-wyznaniowej. Stąd też kwestia budownictwa sakralnego jest jednym z najczytelniejszych przykładów instrumentalizacji prawa - zarówno na poziomie jego stanowienia, jak i stosowania - w działalności władz PRL.(abstrakt oryginalny)

EN

The article deals with the most important issues of law and religious policy of the People's Republic of Poland in the field of religious building construction. Licensing of permits for the implementation of construction projects by religious associations, especially the Catholic Church and the repression of people and communities undertaking illegal construction of religious and ecclesiastical buildings was one of the main forms of con-ducting religious policy by the authorities of the People's Republic of Poland. At the same time, uniform provisions of the law in force in this matter were applied in an extremely diverse way (both within individual units of the Catholic Church and non-Roman Catholic religious associations), depending on extra-legal political and religious factors. Therefore, the issue of sacred buildings is one of the clearest examples of instrumentalisation of the law - both at the level of its establishment and application - in the activities of the authorities of the People's Republic of Poland.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Budownictwo; Budownictwo społeczne; Kościół a polityka

EN

Construction; Social construction; Church and politics

• Czasopismo: Przegląd Prawno-Ekonomiczny
• Rocznik: 2020
• Numer: nr 2
• Strony: 7-21

Twórcy

autor

Konrad Dyda

• Katolicki Uniwersytet Lubelski

Bibliografia

• Balicki, M. (2014). Stan prawny nieruchomości Archieparchii Przemysko-Warszawskiej w latach 1944-2014. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Bełch, K. (2003). Strategie duszpasterskie arcybiskupa Ignacego Tokarczuka. W: J. Zimny (red.), Arcybiskup Ignacy Tokarczuk w oczach społeczeństwa (pp. 217-228). Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne.
• Biłas, I. (1996). Likwidacja greckokatolickiej diecezji przemyskiej oraz tragiczne losy jej ordynariusza bp. Jozafata Kocyłowskiego w kontekście polityki wyznaniowej ZSRR. W: S. Stępień (red.), Polska-Ukraina 1000 lat sąsiedztwa. Studia z dziejów greckokatolickiej diecezji przemyskiej (pp. 70-95). Przemyśl: Południowo- -Wschodni Instytut Naukowy.
• Bober, S. (2000). Spór o cerkwie greckokatolickie w diecezji przemyskiej za rządów biskupa Ignacego Tokarczuka. Biuletyn Ukrainoznawczy, 1(6), 118-124.
• Borcz, H. (2009). Nieudana próba likwidacji przez władze komunistyczne parafii rzymskokatolickiej w Wołkowyi w Bieszczadach (na kanwie dramatycznych wydarzeń 3-4 października 1967 r.). W: J. Izdebski, K. Kaczmarski, & M. Krzysztofiński(red.), Bieszczady w Polsce Ludowej (pp. 279-319). Rzeszów: Instytut Pamięci Narodowej.
• Draus, J. (2003). Arcybiskup Ignacy Tokarczuk a opór społeczny w diecezji przemyskiej. Studia Rzeszowskie, 1(10), 109-116.
• Dudek, A. (1995). Państwo i Kościół w Polsce 1945-1970. Kraków: PiT.
• Dudek, A., & Gryz, R. (2003). Komuniści i Kościół w Polsce (1945-1989). Kraków: Znak.
• Godlewski, J. F., & Jabłoński, K. H. (1988). Prawo a religia. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Jedynak, W. (2007). Wpływ nielegalnego budownictwa sakralnego na uaktywnienie apostolatu ludzi świeckich w państwie totalitarnym na przykładzie diecezji przemyskiej. Studia Sandomierskie, 14(2-4), 377-387
• Jedynak, W. (2008-2009). Integracja społeczności kościelnych w katolickiej myśli społecznej i w działalności przemyskich biskupów-społeczników (w XX wieku). Premislia Christiana, 13, 187-215.
• Jedynak, W. (2010). Wpływ budownictwa sakralnego na zmiany zachowań religijno-moralnych katolików w diecezji przemyskiej. Społeczeństwo i Rodzina, 3(23), 8-22.
• Jedynak, W. (2011). Rozwój struktur parafialnych w Rzeszowie: analiza socjologiczno- -pastoralna, Społeczeństwo i Rodzina. Społeczeństwo i Rodzina, 4(29), 22-37.
• Kała, M. (2004). Formy administracyjnego zwalczania Kościoła katolickiego na Dolnym Śląsku po II wojnie światowej. W: A. Bogaczewicz, & S. Krzyżanowska (red.), Represje wobec Kościoła katolickiego na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie 1945-1989 (pp. 179-206). Wrocław: Instytut Pamięci Narodowej.
• Krasowski, K. (1995). Państwo a Kościół katolicki w Polsce Ludowej. Czasopismo Prawno- -Historyczne, 47(1-2), 45-59.
• Misztal, H. (1997). Polskie prawo wyznaniowe. Zagadnienia wstępne. Rys historyczny. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Musiał, J. (1990). Stan prawny i sytuacja faktyczna świątyń unickich na terenie diecezji przemyskiej w latach 1945-1985. W: S. Stępień (red.), Polska-Ukraina 1000 lat sąsiedztwa: t.1. Studia z dziejów chrześcijaństwa na pograniczu etnicznym (pp. 257-262). Przemyśl: Południowo-Wschodni Instytut Naukowy.
• Musiał, J. (2003). Represje wobec budowniczych kościołów w diecezji przemyskiej. Studia Rzeszowskie, 10(1), 117-128.
• Nabywaniec, S. (2003). Działania Biskupa Ignacego Tokarczuka na rzecz ratowania cerkwi greckokatolickich. Studia Rzeszowskie, 10(1), 129-139.
• Pawlicka, K. (2004). Polityka władz wobec Kościoła katolickiego (grudzień 1970-października 1978). Warszawa: Trio.
• Pelc, P. (1992). Położenie prawne Kościoła greckokatolickiego w Polsce w latach 1945- 1989. Więź, 35(7), 107-121.
• Rudnicka, M. (1991). Budownictwo sakralne misją trudnych czasów. W: J. F. Adamski, & M. Rudnicka (red.), Księga jubileuszowa 25 lat pasterskiego posługiwania ks. biskupa Ignacego Tokarczuka (pp. 88-97). Brzozów: Muzeum Regionalne PTTK.
• Tokarczuk, A. (1989). Budowa kościoła parafialnego w służbie tworzenia wspólnoty kościelnej. Ateneum Kapłańskie, 113(1), 50-61.
• Wierzbieniec, W. (2005). Instytucjonalizacja życia religijnego w Rzeszowie po II wojnie światowej. W: K. Kaszuba, & Z. Sokół (red.), Rzeszów dawny i współczesny. Społeczeństwo (pp. 59-96). Rzeszów: Wyższa Szkoła Zarządzania.
• Wojewoda, Z. (2004). Zarys historii Kościoła greckokatolickiego w Polsce w latach 1944- 1989. Kraków: Nomos.
• Zieliński, T. J. (2010). Stosunek państwa do mniejszościowych związków religijnych w Polsce Ludowej w perspektywie ówczesnej doktryny prawa konstytucyjnego i wyznaniowego. W: T. J. Zieliński (red.), Władze Polski Ludowej a mniejszościowe związki wyznaniowe (pp. 183-210). Warszawa: Wyższe Baptystyczne Seminarium Teologiczne.
• Żaryn, J. (2003). Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944-1989). Warszawa: Neriton.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.31743/ppe.5718