The Class-Based Approach to Roman Criminal Law

• Autorzy: Bożena Anna Czech-Jezierska

Warianty tytułu

Wokół problematyki klasowości w rzymskim prawie karnym

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

Teoria oparta o walkę klas leżała u podstaw metodologii nauki marksistowskiej. Materializm historyczny w odniesieniu do antycznego państwa rzymskiego zakładał istnienie formacji niewolniczej, a dalsze interpretacje historyków marksistowskich prowadziły do rozwijania koncepcji klasowości społeczeństwa rzymskiego. Poglądy na ten temat przenikały również do romanistycznych badań naukowych. Prawo rzymskie należało badać pod kątem wpływu, jaki miała klasowość na rozwój państwa i norm funkcjonujących w antycznym Rzymie. Dotyczyło to przede wszystkim rzymskiego prawa prywatnego i nim przede wszystkim się zajmowano. Zamierzeniem autorki jest próba ustalenia, czy klasowość była wówczas również punktem odniesienia do badań nad rzymskim prawem karnym, mającym charakter norm publicznych. W artykule przeanalizowano w tym celu najbardziej reprezentatywne poglądy romanistów stosujących metodologię marksistowską. Mimo ich naukowych starań ostatecznie trudno jednak było im utrzymać nawet koncepcję zakładającą istnienie w starożytnym Rzymie jednolitych w swej strukturze antagonistycznych klas, nie wspominając już o domniemaniu ich świadomości w tym zakresie. Zróżnicowanie prawne poszczególnych warstw społecznych, także przez normy rzymskiego prawa karnego, nie było zatem wynikiem klasowości, lecz specyfiki antycznego społeczeństwa rzymskiego.(abstrakt oryginalny)

EN

The theory of class struggle lay at the root of Marxist methodology. According to historical materialism, the slave formation existed in the ancient Roman state, and Marxist historians further developed the concept of class divisions in Roman society. Their views on this subject permeated also the research on Roman law, which was to be studied in terms of the influence that class divisions and class struggles had on the evolution of the state and legal norms in ancient Rome. This approach mainly concerned Roman private law, which was of the primary interest to scholars. The author attempts to determine whether the issue of class also constituted a reference point for studying the criminal law of ancient Rome, which had the character of public norms. The article examines the most representative views of Roman law scholars who applied the Marxist method in their research. Despite their attempts, they found it hard to uphold the concept that ancient Roman society had been divided into antagonistic and structurally homogeneous classes, and what is more, that these classes had been united by class consciousness. Differences between social strata in their legal position, including different criminal law norms, did not result from class divisions and class struggle, but rather reflected the specific character of ancient Roman society. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Prawo rzymskie; Prawo karne; Badania naukowe

EN

Roman law; Criminal Law; Scientific research

• Czasopismo: Studia Iuridica Lublinensia
• Rocznik: 2021
• Numer: Vol. 30, nr 1
• Strony: 35-53

Twórcy

autor

Bożena Anna Czech-Jezierska

• The John Paul II Catholic University of Lublin, Poland

Bibliografia

• Amielańczyk K., Crimina legitima w rzymskim prawie publicznym, Lublin 2013.
• Amielańczyk K., Głos cesarza Hadriana w sprawie s.c. Silanianum, "Zeszyty Prawnicze" 2006, vol. 6(1), DOI: https://doi.org/10.21697/zp.2006.6.1.02.
• Amielańczyk K., Iniuria. Kilka uwag o przestępstwie naruszenia nietykalności cielesnej w prawie rzymskim, [in:] Przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej, ed. M. Mozgawa, Warszawa 2013.
• Amielańczyk K., Prawo karne i polityka. Czy rzymscy prawodawcy prowadzili ukierunkowaną politykę karną, [in:] Prawo karne i polityka w państwie rzymskim, eds. K. Amielańczyk, A. Dębiński, D. Słapek, Lublin 2015.
• Amielańczyk K., Prawo rzymskie w reskryptach cesarza Hadriana, Lublin 2006.
• Amielańczyk K., Ustawa Korneliusza Sulli przeciwko nożownikom i trucicielom, Lublin 2011.
• Bartošek M., Si, diritto romano e marxismo, "KLIO. Beiträge zur Alten Geschichte" 1974, vol. 56, DOI: https://doi.org/10.1524/klio.1974.56.56.245.
• Bartošek M., Třidni základy řimského procesního práva, "Právnĕhistorické Studie" 1969, vol. 14.
• Bieżuńska-Małowist I., Główne kierunki badań nad niewolnictwem starożytnym we współczesnej historiografii, "Przegląd Historyczny" 1968, vol. 59(3).
• Bieżuńska-Małowist I., Poglądy nobilitas okresu Nerona i ich podłoże społeczno-gospodarcze, Warszawa 1956.
• Bieżuńska-Małowist I., Małowist M., Niewolnictwo, Warszawa 1987.
• Bojarski W., Prawo rzymskie, Toruń 1983.
• Bromboszcz M., Romanista w czasach stalinizmu - Borys Łapicki o powstaniach oraz walce niewolników z panami, [in:] Wojna i pokój. Wybrane zagadnienia historyczno-prawne, eds. E. Kozerska, P. Sadowski, A. Szymański, Opole 2013.
• Burczak K., Dębiński A., Jońca M., Łacińskie sentencje i powiedzenia prawnicze, Warszawa 2018.
• Carcopino J., Życie codzienne w Rzymie w okresie rozkwitu cesarstwa, Warszawa 1960.
• Chmiel A., Dzieła naukowe jurystów rzymskich w zakresie prawa karnego, "Studia Iuridica Lublinensia" 2016, vol. 25(3), DOI: http://dx.doi.org/10.17951/sil.2016.25.3.151.
• Chmiel A., Ochrona bezpieczeństwa właścicieli niewolników w świetle S.C. Silanianum - zagadnienia dowodowe, [in:] Ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego w prawie rzymskim, eds. K. Amielańczyk, A. Dębiński, D. Słapek, Lublin 2010.
• Chmiel A., Przykład zastosowania s.c. Silanianum, czyli o tym, dlaczego rzymska 'iustitia' stawała się niekiedy okrutna, [in:] Przemoc w świecie starożytnym. Źródła, struktura, interpretacje, eds. D. Słapek, I. Łuć, Lublin 2017.
• Chmiel A., Studia profesora Adama Wilińskiego nad rzymskim prawem karnym, "Studia Iuridica Lublinensia" 2010, vol. 13.
• Czech-Jezierska B., Ius publicum i ius privatum w świetle poglądów tzw. romanistyki marksistowskiej (przykład Czechosłowacji), "Studia Prawno-Ekonomiczne" 2018, vol. 108.
• Czech-Jezierska B., Milan Bartošek i problem "właściwej metody" w badaniach nad prawem rzymskim, [in:] In varietate concordia. Księga jubileuszowa z okazji XXX-lecia pracy naukowej Prof. Bronisława Sitka, eds. K. Ciućkowska, J. Szczerbowski, Warszawa 2019.
• Dahrendorf R., Class and Class Conflict in Industrial Society, Stanford 1959.
• Dębiński A., Sacrilegium w prawie rzymskim, Lublin 1995.
• Dębiński A., Misztal-Konecka J., Wójcik M., Prawo rzymskie publiczne, Warszawa 2017.
• Engels F., Pochodzenie rodziny, własności prywatnej i państwa, Kraków 1912.
• Geremkowa H., Łoposzko T., Poglądy prawne niewolników i proletariuszy rzymskich: studium historyczne na tle bazy gospodarczej i antagonizmów klasowych, Borys Łapicki, Łódź 1955, "Przegląd Historyczny" 1956, vol. 47(2).
• Jaczynowska M., Dochody arystokracji senatorskiej z prowincji rzymskich a jej zróżnicowanie społeczno-ekonomiczne na schyłku republiki, "Kwartalnik Historyczny" 1960, vol. 67(2).
• Jaczynowska M., Historia starożytnego Rzymu, Warszawa 1986.
• Jaczynowska M., Własność ziemska nobilów w okresie schyłku republiki rzymskiej, "Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych" 1959, vol. 21.
• Jaczynowska M., Musiał D., Stępień M., Historia starożytnego Rzymu, Warszawa 1999.
• Jurewicz A., Sajkowski R., Sitek B., Szczerbowski J., Świętoń A., Rzymskie prawo publiczne. Wybrane zagadnienia, Olsztyn 2011.
• Kachlak T., K. Marks i F. Engels o starożytności klasycznej, Wrocław-Warszawa-Kraków 1967.
• Kamienik R., Z zagadnień życia rodzinnego niewolników w Rzymie za cesarstwa, "Acta Universitatis Wratislaviensis. Antiquitas V" 1975, vol. 256.
• Kołodko P., Prawne ograniczenia chłosty w prawie rzymskim, "Miscellanea Historico-Iuridica" 2006, vol. 4.
• Kołodko P., Ustawodawstwo rzymskie w sprawach karnych, Białystok 2012.
• Krawczuk A., Sytuacja majątkowa nobilitas rzymskiej u schyłku republiki, "Rocznik Naukowo-Dydaktyczny" 1962, no. 14.
• Kuryłowicz M., Adam Wiliński (1909-1977), "Annales UMCS sectio G (Ius)" 1988, vol. 35(1).
• Kuryłowicz M., De publicis iudiciis. Instytucje justyniańskie o postępowaniach sądowych publicznych, [in:] Problemy stosowania prawa sądowego. Księga ofiarowana Profesorowi Edwardowi Skrętowiczowi, ed. I. Nowikowski, Lublin 2007.
• Kuryłowicz M., Libri terribiles. Z historii rzymskiego prawa karnego, [in:] W kręgu teorii i praktyki prawa karnego. Księga poświęcona pamięci Profesora Andrzeja Wąska, eds. L. Leszczyński, E. Skrętowicz, Z. Hołda, Lublin 2005.
• Kuryłowicz M., M. Zabłocka, Romanistyka polska w pierwszym dziesięcioleciu XXI wieku. Warszawa 2013, ss. 209, "Czasopismo Prawno-Historyczne" 2015, vol. 67(1), DOI: https://doi.org/10.14746/cph.2014.46.2.27.
• Kuryłowicz M., Prawo i obyczaje w starożytnym Rzymie, Lublin 2020.
• Kuryłowicz M., Rzymskie prawo karne w polskich badaniach romanistycznych, "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Prawo" 2003, vol. 1(7).
• Kuryłowicz M., Rzymskie prawo oraz zwyczaje grobowe i pogrzebowe. Studia i szkice, Lublin 2020.
• Kuryłowicz M., Rzymskie ustawodawstwo karne w kodyfikacji justyniańskiej, [in:] Ius Romanum Schola Sapientiae. Pocta Petrovi Blahovi k. 70. narodeninám, eds. P. Mach, M. Nemec, M. Pekarik, Trnava 2009.
• Kuryłowicz M., Scripta minora selecta. Ausgewählte Schriften zum römischen Recht, Lublin 2014.
• Kuryłowicz M., Szkic do dziejów tzw. romanistyki marksistowskiej, "Z Dziejów Prawa" 2019, vol. 12(20), DOI: https://doi.org/10.31261/ZDP.2019.20.52.
• Kuryłowicz M., Ustawodawstwo rzymskie w sprawach karnych, "Annales UMCS sectio G (Ius)" 1988, vol. 35.
• Kuryłowicz M., Żołnierczuk M., Kosiorkiewicz J., Historia prawa państw antycznych (ze szczególnym uwzględnieniem prawa rzymskiego), Lublin 1980.
• Lengauer W., "Index". Quaderni camerati di studi romanistici, Napoli 1982, "Przegląd Historyczny" 1983, vol. 74(3).
• Lengauer W., O trudnościach marksistowskiej analizy społeczeństw starożytnych (w związku z książką G.E.M. de Ste. Croix, The Class Struggle in the Ancient Greek World, London 1981), "Przegląd Historyczny" 1984, vol. 75(5).
• Lenin W.I., Dzieła, vol. 6, Warszawa 1952.
• Lenin W.I., Dzieła, vol. 29, Warszawa 1956.
• Litewski W., Jurysprudencja rzymska, Kraków 2000.
• Litewski W., Rzymski proces karny, Kraków 2003.
• Loska E., Cives pessimo iure. Aktorzy a uprawnienia rzymskich obywateli w prawie publicznym republiki i wczesnego pryncypatu, "Zeszyty Prawnicze" 2014, vol. 14(3), DOI: https://doi.org/10.21697/zp.2014.14.3.08.
• Loska E., Kilka uwag na temat zeznań niewolników w procesie karnym, "Zeszyty Naukowe KUL" 2017. vol. 60(3).
• Loska E., Obowiązek niewolników obrony swojego właściciela, "Zeszyty Prawnicze" 2004, vol. 4(1), DOI: https://doi.org/10.21697/zp.2004.4.1.03.
• Loska E., Pozycja prawna aktorów starożytnym Rzymie, Warszawa 2018.
• Łapicki B., Etyczna kultura starożytnego Rzymu a wczesne chrześcijaństwo, Łódź 1958.
• Łapicki B., Poglądy prawne niewolników i proletariuszy rzymskich. Studium historyczne na tle bazy gospodarczej i antagonizmów klasowych, Łódź 1955.
• Łapicki B., Prawo rzymskie, Warszawa 1948.
• Łoposzko T., Historia społeczna republikańskiego Rzymu, Warszawa 1987.
• Łoposzko T., Ruchy plebejskie w Rzymie. Od Grakchów do Cezara, Lublin 1982.
• Łoposzko T., Średniozamożne warstwy społeczeństwa rzymskiego w dobie upadku republiki, "Annales UMCS. Sectio F" 1959, vol. 14(3).
• Łoposzko T., Zarys dziejów społecznych cesarstwa rzymskiego, Lublin 1989.
• Łoś S., Możnowładztwo rzymskie od IV-go do I-go wieku przed Chrystusem, "Meander" 1946, no. 1.
• Marks K., Engels F., Ideologia niemiecka, [in:] K. Marks, F. Engels, Dzieła, vol. 3, Warszawa 1975.
• Marks K., Engels F., Manifest komunistyczny, Warszawa 1949.
• Maszkin N.A., Historia starożytnego Rzymu, Moskwa 1948.
• Mommsen T., Römisches Staatsrecht, vol. 3, part 1, Leipzig 1887 (reprint Cambridge 2009).
• NapolitanoT. , s.v. Classi, [in:] Novissimo Digesto Italiano, cura di A. Azara, E. Eula, vol. 3, Torino 1974.
• N.N., Stalin i nowa koncepcja Rzymu, [in:] W poszukiwaniu innej historii, eds. R. Stobiecki, S.M. Nowinowski, Łódź-Paryż 2015.
• Ojzerman T.I., Powstanie filozofii marksistowskiej, Warszawa 1966.
• Palmirski T., Publiczne prawo rzymskie. Zarys wykładu. Skrypt dla studentów prawa i administracji, Kraków 2006.
• Ruciński S., Praefectus urbi. Strażnik porządku publicznego w Rzymie w okresie wczesnego Cesarstwa, Poznań 2008.
• Rzymskie prawo publiczne, eds. B. Sitek, P. Krajewski, Olsztyn 2006.
• Schumacher L., Niewolnictwo antyczne. Dzień powszedni i los niewolnych, Poznań 2005.
• Serrao F., Diritto privato economia e societa nella storia di Roma, Napoli 2006.
• Słownik filozofii marksistowskiej, eds. T.M. Jaroszewski, B. Janiec, M. Michalik, S. Opara, Warszawa 1982.
• Sokala A., Lenocinium w prawie rzymskim, Toruń 1992.
• Sokala A., Probrum: z badań nad występkami przeciw obyczajności w prawie rzymskim, "Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia" 1996, vol. 29(309).
• Spirkin A.G., Zarys filozofii marksistowskiej, Warszawa 1968.
• Stalin J., W sprawie marksizmu w językoznawstwie, "Pamiętnik Literacki" 1950, vol. 41(2).
• Staszków M., W sprawie poglądów prawnych niewolników i proletariuszy rzymskich, "Czasopismo Prawno-Historyczne" 1956, vol. 8(2).
• Ste. Croix G.E.M. de, The Class Struggle in the Ancient Greek World from the Archaic Age to the Arab Conquests, Oxford 1981.
• The Cambridge Dictionary of Classical Civilization, eds. G. Shipley, J. Vanderspoel, D. Mattingly, L. Foxhall, Cambridge 2006.
• Utchenko S.L., Diakonoff I.M., Social Stratification of Ancient Society, 13th International Congress of Historians, Moscow, August 16-23, 1970.
• Wiliński A., Początki i wczesne dzieje ustroju rzymskiego (na marginesie książki Francesco De Martino, Storia della costituzione romana, Vol. I Napoli, E. Jovene, 1972, 2nd edition), "Czasopismo Prawno-Historyczne" 1975, vol. 27(1).
• Wyrwińska K., Civis romanus sum. Rzymskie prawo publiczne. Wybrane zagadnienia, Kraków 2015.
• Zabłocka M., Badania romanistów w latach 2011-2013, "Zeszyty Prawnicze" 2015, vol. 15(2), DOI: https://doi.org/10.21697/zp.2015.15.2.10.
• Zabłocka M., Romanistyka polska w pierwszym dziesięcioleciu XXI wieku, Warszawa 2013.
• Zabłocki J., Tarwacka A., Publiczne prawo rzymskie, Warszawa 2011.
• Zabłocki J., Tarwacka A., Publiczne prawo rzymskie. Skrypt z wyborem źródeł, Warszawa 2005.

Identyfikatory

DOI

10.17951/sil.2021.30.1.35-53