Wartości prospołeczne w świadomości Polaków

• Autorzy: Janusz Mariański

Warianty tytułu

Prosocial Values in the Consciousness of the Poles

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

We współczesnym świecie (w tym i w Polsce) zaznacza się radykalna zmiana kontekstu społeczno-kulturowego, w którym kształtują się poglądy etyczne, idee światopoglądowe, style życia, sposoby wartościowania. Istotną cechą społeczeństw pluralistycznych, zwłaszcza wchodzących w ponowoczesną fazę rozwoju, jest utrata absolutnej ważności wartości i norm moralnych, szczególnie tych, które są w swoim rodowodzie powiązane z tradycją religijną. Na względnie otwartym ,,rynku" moralnym konkurują z sobą różne oferty światopoglądowe. Kanonizacja jednego systemu etycznego i skuteczna cenzura nie są już możliwe. Społeczeństwo ponowoczesne burzy tradycyjne autorytety, co sprawia, że wiele jednostek stoi na swoistym rozdrożu życiowym. Nie mają one możliwości oparcia się na ustalonych poglądach i ustabilizowanych strategiach rozwoju.(fragment tekstu)

EN

In this article we draw attention to some expressions of prosocial behaviors in Poland. Changes in morality, described by sociologists are in statu fieri and there are a myriad of possibilities for their development in different directions. Discussion will focus on a few selected issues related to prosocial values, and there are: the conflict between self-interest and the interests of others, trust in people, declared help of one's neighbor, religiosity and prosocial attitudes. The collected empirical data speak in favor of a hypothesis about changes taking place in Polish society: from communitarianism (prosocial attitude) to individualism (selfish attitude), and from the declared prosocial values to practical individualism. It seems that from an axiological perspective, prosocial values are more widely disseminated than are the selfish behaviors, especially when we consider the question of helping others.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Społeczeństwo; Wartości i normy etyczne; Kultura narodowa; Przemiany społeczne

EN

Society; Value and ethical norms; National culture; Social change

• Czasopismo: Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa
• Rocznik: 2014
• Tom: 5
• Strony: 99-118

Twórcy

autor

Janusz Mariański

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie, Polska

Bibliografia

• "Aktualne problemy i wydarzenia" nr 127. Komunikat z badań CBOS (do użytku wewnętrznego), 2000. Warszawa: CBOS.
• Bartoszek A., 2003: Zaufanie jako czynnik aktywności obywatelskiej na lokalnej scenie politycznej. W: E. Nycz, red.: Budowa lokalnego społeczeństwa obywatelskiego w perspektywie integracji obywatelskiej. Materiały z VII Kędzierzyńsko-Kozielskiego Sympozjum Naukowego (22-23 maja 2003 r.). Opole: Instytut Śląski, s. 139-150.
• Budzyńska E., 2000: Rodzina środowiskiem wychowania prospołecznego. W: D. Kornas-Biela, red.: Rodzina źródłem życia i szkołą miłości. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, s. 253-266.
• Budzyńska E., 2006: Wartości prospołeczne mieszkańców wielkiego miasta (na przy-kładzie Katowic). W: R. Paradowski, red.: Religia - Prawo - Reklama. Dylematy kultury współczesnej. Warszawa: Media Form, s. 279-292.
• Budzyńska E., 2007: Ład moralny w zmieniającym się społeczeństwie. Studium socjologiczne wartości moralnych mieszkańców Katowic. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Budzyńska E., 2012: Struktura społeczno-demograficzna i wzorce kulturowe w kształtowaniu potrzeb socjalnych katowickiej rodziny. W: A. Bartoszek, K. Czekaj, D. Trawkowska, red.: Diagnoza problemów społecznych i monitoring polityki społecznej dla aktywizacji zasobów ludzkich w Katowicach. Katowice: Uniwersytet Śląski, s. 323-363.
• Clarke D., 2005: Zachowania prospołeczne i antyspołeczne. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Czapiński J., 2009: Kapitał społeczny. W: J. Czapiński, T. Panek, red.: Diagnoza Społeczna 2009. Warunki i jakość życia Polaków. Raport. Warszawa: Rada Monitoringu Społecznego, s. 270-280.
• Feliksiak M., 2013: Aktywność i doświadczenia Polaków w 2012 roku. Komunikat z badań CBOS. BS/13/2013. Warszawa: CBOS.
• Feliksiak M., Kalka J., Lutostański M., 2009: Młodzież o sobie: wartości, obyczajowość, grupy odniesienia. W: "Młodzież 2008. Opinie i Diagnozy" nr 13. Warszawa: CBOS, s. 115-130.
• Frankowski E.M., 2006: Religijność katolików diecezji sandomierskiej. Studium socjologiczne. Sandomierz - Stalowa Wola: Oficyna Wydawnicza Fundacji Uniwersyteckiej w Stalowej Woli.
• Giddens A., 2008: Konsekwencje nowoczesności. Tłum. E. Klekot. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Gouldner A.N., 1992: Norma wzajemności. Preliminaria. W: M. Kempny, J. Szmatka, red.: Współczesne teorie wymiany społecznej. Zbiór tekstów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 73-106.
• Górny A., Zygmunt A., 2012: Diagnoza problemów społecznych uczniów katowickich szkół - zagrożenia i szanse profilaktyki społecznej. W: A. Bartoszek, K. Czekaj, D. Trawkowska, red.: Diagnoza problemów społecznych i monitoring polityki społecznej dla aktywizacji zasobów ludzkich w Katowicach. Katowice: Uniwersytet Śląski, s. 365-482.
• Hipsz N., 2012: Potencjał społecznikowski i zaangażowanie Polaków w wolontariat. Komunikat z badań CBOS. BS/ 23/2012. Warszawa: CBOS.
• Jasińska-Kania A., 2012: Zmiany wartości Polaków a procesy transformacji, europeizacji i globalizacji. W: A. Jasińska-Kania, red.: Wartości i zmiany. Przemiany postaw Polaków w jednoczącej się Europie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, s. 318-341.
• Judt T., 2011: Źle ma się kraj. Rozprawa o naszych wspólnych bolączkach. Tłum. P. Lipszyc. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne S.C.
• Kiciński K., 1998: Orientacje moralne. Próba typologii. Warszawa: Instytut Stosowanych Nauk Społecznych UW.
• Kiciński K., Kurczewski J., 1977: Poglądy etyczne młodego pokolenia Polaków. Warszawa: Wydawnictwa Radia i Telewizji.
• Kwestionariusz wywiadu EVS 2008. W: A. Jasińska-Kania, red.: Wartości i zmiany. Przemiany postaw Polaków w jednoczącej się Europie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, s. 342-391.
• Lutostański M., 2009: Plany, dążenia i aspiracje życiowe młodzieży. W: "Młodzież 2008. Opinie i Diagnozy" nr 13. Warszawa: CBOS, s. 10-28.
• Mariański J., 2012: Przemiany moralności polskich maturzystów w latach 1994-2009. Studium socjologiczne. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Niezły kraj. Polskie progi. Z profesorem Piotrem Sztompką, socjologiem, rozmawia M. Solecka. 2006. "Rzeczpospolita" , nr 6, s. 7-8.
• Norris P., Inglehart R., 2006: Sacrum i profanum. Religia i polityka na świecie. Tłum. R. Babińska. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Ochocki A., 1999: Postawy wobec wartości. W: W. Zdaniewicz, T. Zembrzuski, red.: Postawy społeczno-religijne mieszkańców archidiecezji katowickiej. Katowice: Księgarnia św. Jacka, s. 103-112.
• Ossowska M., 1992: Wzór demokraty. Cnoty i wartości. Lublin: Instytut Wydawniczy Daimonion.
• Ossowski S., 1962: O osobliwościach nauk społecznych. Warszawa: PWN.
• O życzliwości i uprzejmości w naszym życiu. Komunikat z badań TNS OBOP (styczeń, 2008), 2008: Warszawa: TNS OBOP.
• Polski Generalny Sondaż Społeczny. Struktura skumulowanych danych 1992-1995, 1996. Warszawa.
• Simmel G., 2008: Pisma socjologiczne. Tłum. M. Lukasiewicz. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Skoczylas K., 2011: Wartości młodych katolików rejonu konińskiego. Studium katechetyczno-pastoralne na przykładzie wybranych szkół ponadgimnazjalnych regionu konińskiego. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Sroczyńska M., 2003: Postawy wobec wartości. W: W. Zdaniewicz, T. Zembrzuski, red.: Postawy społeczno-religijne archidiecezjan gdańskich. Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, s. 136-147.
• Szafraniec K., 2011: Młodzi 2011. Warszawa: Kancelaria Prezesa Rady Ministrów.
• Szczepański J., 1988: O cierpieniu i sensie istnienia. Rozmowa z prof. Janem Szczepańskim. W: W. Osiatyński, red.: Zrozumieć świat. Rozmowy z uczonymi polskimi. Warszawa: Czytelnik, s. 317-331.
• Szpak-Lipińska K., 2006: Wartości w praktyce zawodowej pielęgniarki i położnej. W: G. Rogala-Pawelczyk, red.: Wartości moralne, etyczne i odpowiedzialność w pracy pielęgniarki i położnej. Materiały konferencyjne. Warszawa: Naczelny Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej Pielęgniarek i Położnych, s. 23-46.
• Sztompka P., 1996: Zaufanie - warunek podmiotowości społeczeństwa. W: K. Gorlach, Z. Seręga, red.: Oblicza społeczeństwa. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 115-123.
• Sztompka P., 2009: Zaufanie, nieufność i dwa paradoksy demokracji. W: P. Sztompka, M. Kucia, red.: Socjologia. Lektury. Kraków: Wydawnictwo Znak, s. 397-408.
• Sztompka P., 2010: Szacunek w przestrzeni międzyludzkiej. W: Szacunek. Gdańsk: Gdański Areopag, s. 36-53.
• Szymczak W., 2010: Religijność - aktywność - obywatelskość. O społecznym potencjale organizacji religijnych w Polsce. "Roczniki Nauk Społecznych" nr 2, s. 87-118.
• Świątkiewicz W., 2005: Między prospołecznością i egocentryzmem. W: W. Zdankiewicz, S.H. Zaręba, red.: Młodzież Warszawy - pokolenie pontyfikatu Jana Pawła II. Warszawa: Centrum Duszpasterstwa Archidiecezji Warszawskiej, s. 189-222.
• Świątkiewicz W., 2006: Postawy prospołeczne i ich motywacje. W: W. Zdaniewicz, S.H. Zaręba, red.: Postawy społeczno-religijne archidiecezjan warszawskich. Warszawa: Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej, s. 161-180.
• Wciórka B., 2004: Czy Polacy są społecznikami? Komunikat z badań CBOS. BS/ 27/2004. Warszawa: CBOS.
• Wciórka B., 2006: Zaufanie w sferze prywatnej i publicznej a społeczeństwo obywatelskie. Komunikat z badań CBOS. BS/ 24/2006. Warszawa: CBOS.
• Wyniki badania "Aktualne problemy i wydarzenia" (nr 236). Komunikat z badań CBOS (do użytku wewnętrznego). 2010: Warszawa: CBOS.
• Wyniki badania "Aktualne problemy i wydarzenia" (nr 245). Komunikat z badań CBOS (do użytku wewnętrznego). 2010: Warszawa: CBOS.
• Zaręba S.H., 2008: Socjologiczne interpretacje moralnych poglądów i ocen polskiej młodzieży szkolnej i akademickiej. W: J. Mariański, L. Smyczek, red.: Wartości, postawy i więzi moralne w zmieniającym się społeczeństwie. Kraków: Wydawnictwo WAM, s. 205-233.