"Ojczyzna" jako wartość kształtująca tożsamość narodową i etniczną liderów mniejszości niemieckiej na Pomorzu Gdańskim

• Autorzy: Magdalena Lemańczyk

Warianty tytułu

"Homeland" as a Value Shaping National and Ethnic Identity of German Minority Leaders in Gdańsk Pomerania

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Istota pojęcia "ojczyzna" i jej analiza stanowi interesujący przedmiot dla badacza, zwłaszcza w sytuacji powiązania poziomu teoretycznego z praktycznym przebiegiem badań. Znaczenia nabiera wówczas nie tylko treść samego pojęcia, ale przede wszystkim przyczyny oraz społeczne skutki identyfikacji jednostek i grup, jakie z tym pojęciem się wiążą. "Ojczyzna" bowiem stanowi obszar mający wartość kulturotwórczą, kształtującą i podtrzymującą więź grupową, identyfikacyjną lub symboliczną.(fragment tekstu)

EN

In this article the author analyses the importance of the concept of "fatherland" among leaders of the German minority in the area of Gdańsk Pomerania - as one of the values that forms their national (and ethnic) identity. All conclusions are derived from sociological research made by the author, conducted among the group of members of German minority since 2006. The most important issue, from the point of view of German minority, is the existence of the term "fatherland" as a correlate of the area that confirms maintaining the continuation of the group in Gdańsk Pomerania. The significance of the intragroup value of the term "fatherland" should be considered in this particular context - as a symbolic, mythical and usable value, that is necessary for the sustenance of the group and emergence of group boundaries. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Społeczeństwo; Narodowość; Tożsamość narodowa; Kultura; Mniejszości narodowe

EN

Society; Nationality; National identity; Culture; Ethnic minority

• Czasopismo: Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa
• Rocznik: 2014
• Tom: 5
• Strony: 58-80

Twórcy

autor

Magdalena Lemańczyk

• Wyższa Szkoła Turystyki i Hotelarstwa w Gdańsku

Bibliografia

• Anderson B., 1997: Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Andrzejewski M., 2005: Polityczna emigracja z Wolnego Miasta Gdańska 1933-1939 (1945). Gdańsk: Wydawnictwo Marpress.
• Barth F., 1969: Ethnic Groups and Boundaries. Boston: Little, Brown and Company.
• Bauman Z., 1994: Dwa szkice o moralności ponowoczesnej. Warszawa: Instytut Kultury.
• Berger P., Luckmann T., 1983: Społeczne tworzenie rzeczywistości. Tłum. J. Niżnik. Warszawa: PIW.
• Berlińska D., 1989: Społeczne uwarunkowania ruchu mniejszości niemieckiej na Śląsku Opolskim: (próba diagnozy w świetle badań socjologicznych). Opole: Instytut Śląski w Opolu.
• Berlińska D., 1999: Mniejszość niemiecka na Śląsku Opolskim w poszukiwaniu tożsamości. Opole: Instytut Śląski w Opolu.
• Bokszański Z., 2006: Tożsamości zbiorowe. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Budy ta-Budzyńska M., 2010: Socjologia narodu i konfliktów etnicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Chlebowczyk J., 1975: Procesy narodotwórcze we wschodniej Europie Środkowej w dobie kapitalizmu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Czarnowski S., 1956: Podział przestrzeni i jej rozgraniczenie w religii i magii. W: Idem: Dzieła. T. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Denzin N.K., Lincoln Y.S., 2009: Wprowadzenie. Dziedzina i praktyka badań jakościowych. Tłum. K. Podemski. W: N.K. Denzin, Y.S. Lincoln, red.: Metody badań jakościowych. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Domagała B., 1996: Mniejszość niemiecka na Warmii i Mazurach: rodowód kulturowy, organizacja, tożsamość. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie.
• Domagała B., 1993: Socjologiczna charakterystyka liderów mniejszości niemieckiej na Warmii i Mazurach. "Przegląd Zachodni" [Instytut Zachodni w Poznaniu], nr 3.
• Dulczewski Z., 2001: Mój dom nad Odrą. Problem autochtonizacji. Poznań: Wydawnictwo AR-P "Promocja 21", Fundacja Naukowa im. Floriana Znanieckiego.
• Flick U., 1992: Entzauberung der Institution. Triangulation von Methoden und Datenquellen als Strategie der Geltungsbegründung und Absicherung von Interpretationen. In: J. Hoffmeyer-Zlotnik, Hrsg.: Analyse qualitative Daten. Opladen: Westdeutscher Verlag.
• Golka M., 2006: Czym bywa tożsamość? W: M. Golka, red.: Kłopoty z tożsamością. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Golka M., 2010: Imiona wielokulturowości. Warszawa: Wydawnictwo Literackie Muza.
• Gordon M.M., 1964: Assimilation in American Life: The Role of Religion, Race, and National Origin. New York: Oxford University Press.
• Gordon M.M., 1978: Human Nature, Class, and Ethnicity. New York: Oxford University Press.
• Grathoff R., 1991: Polskie sąsiedztwa. Tłum. A. Kłoskowska. "Kultura i Społeczeństwo" [Warszawa: Komitet Socjologii PAN, Instytut Studiów Politycznych PAN], nr 4.
• Hammersley M., Atkinson P., 2000: Metody badań terenowych. Tłum. S. Dymczyk. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
• Janiszewski L., 1993: Mniejszość niemiecka a Polacy na Pomorzu Szczecińskim. Szkic socjologiczny. Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.
• Kelle U., 2007: Die Integration qualitativer und quantitativer Methoden in der empirischen Sozialforschung. Theoretische Grundlagen und methodologische Konzepte. Wiesbaden: VS Verlag.
• Kłoskowska A., 1992: Tożsamość i identyfikacja narodowa w perspektywie historycznej i psychologicznej. "Kultura i Społeczeństwo" [Warszawa: Komitet Socjologii PAN, Instytut Studiów Politycznych PAN], nr 1.
• Kłoskowska A., 1996: Kultury narodowe u korzeni. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kurcz Z., 1993: Przywódcy mniejszości niemieckiej na Śląsku o sobie i swoich zbiorowościach. "Przegląd Zachodni" [Instytut Zachodni w Poznaniu], nr 3.
• Kurcz Z., 1994a: Mniejszość niemiecka w Polsce. "Kultura i Społeczeństwo" [Warszawa: Komitet Socjologii PAN, Instytut Studiów Politycznych PAN], nr 4.
• Kurcz Z., 1994b: Przywódcy mniejszości niemieckiej na Śląsku o sobie i swoich zbiorowościach. W: A. Sadowski: "Pogranicze. Studia Społeczne". T. 4. Białystok: Dział Wydawnictw Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku.
• Kurcz Z., 1995: Mniejszość niemiecka w Polsce. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Kwaśniewski K., 1986: Tożsamość społeczna i kulturowa. "Studia Socjologiczne" [Warszawa: Wyd. IFiS PAN, Komitet Socjologii PAN, Wydział Filozofii i Socjologii UW], nr 3.
• Lemańczyk M., 2009: Mój Heimat to Gdańsk - nostalgiczne podróże Danzigerów. W: D. Rancew-Sikora, red.: Podróż i miejsce w perspektywie antropologicznej. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Lemańczyk M., 2010: Tożsamość narodowa pomorskich liderów mniejszości niemieckiej. W: B. Synak, M. Kaczmarczyk, red.: "Studia Socjologiczne. Pomorze - portret regionu". [Warszawa: Wyd. IFiS PAN, Komitet Socjologii PAN, Wydział Filozofii i Socjologii UW], nr 3.
• Lemańczyk M., 2011: Instytucje mniejszości niemieckiej na Ziemiach Północnych po 1989 roku ze szczególnym uwzględnieniem byłych terenów Westpreussen. W: A. Michalak, A. Sakson, Ż. Stasieniuk, red.: Polskie Ziemie Zachodnie. Studia socjologiczne. Poznań: Instytut Zachodni w Poznaniu.
• Lemańczyk M., 2013: Liderzy mniejszości niemieckiej na Pomorzu Gdańskim po 1989 roku. "Przegląd Zachodni". [Instytut Zachodni w Poznaniu], nr 3.
• Malinowski B., 1957: Specjalna przedmowa do trzeciego wydania. W: Idem: Życie sek-sualne dzikich w północno-zachodniej Melanezji. Miłość, małżeństwo i życie rodzinne u krajowców z Wysp Trobrianda Brytyjskiej Nowej Gwinei. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Malinowski B., 1986: Ogrody koralowe i ich magia. Studium metod uprawy ziemi oraz obrzędów towarzyszących rolnictwu na Wyspach Trobrianda. Tłum. A. Bydłoń, red. A.K. Paluch. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Malinowski B., 1987: Argonauci Zachodniego Pacyfiku. Relacje o poczynaniach i przy-godach krajowców z Nowej Gwinei. Tłum. B. Olszewska-Dyoniziak, S. Szynkiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Miles M.B., Huberman M.A., 1994: Qualitative Data Analysis. An Expanded Sourcebook. London-Thousand Oaks-New Delhi: Sage Publications.
• Mucha J., 2006: Stosunki etniczne we współczesnej myśli socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Murswiek D., 2006: Die völkerrechtliche Geltung eines "Rechts auf die Heimat". In: G.H. Gornig, D. Murswiek, Hrsg.: Das Recht auf die Heimat. Staats- und völker-rechtliche Abhandlungen der Studiengruppe für Politik und Völkerrecht. Band 23. Berlin: Duncker und Humblot.
• Nowak S., 1965: Metody badań socjologicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Nowak S., 1970: Metodologia badań socjologicznych. Zagadnienia ogólne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Nowicka E., 1991: Wprowadzenie. Inny jako obcy. W: E. Nowicka, red.: Religia a obcość. Kraków: Uniwersytet Jagielloński Instytut Religioznawstwa.
• Oberkrome W., 2004: "Deutsche Heimat". Nationale Konzeption und Regionale Praxis von Naturschutz, Landschaftsgestaltung und Kulturpolitik in Westfalen-Lippe und Thüringen (1900-1960). Paderborn: Ferdinand Schöningh.
• Obracht-Prondzyński C., 2002: Kaszubi. Między dyskryminacją a regionalną podmiotowością. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Instytut Ka-szubski.
• Obracht-Prondzyński C., 2010: Stosunki etniczne na Pomorzu - uwarunkowania i kontekst współczesny. W: B. Synak, M. Kaczmarczyk, red.: "Studia Socjologiczne. Pomorze - portret regionu" [Warszawa: Wyd. IFiS PAN, Komitet Socjologii PAN, Wydział Filozofii i Socjologii UW], nr 3.
• Ossowski S., 1966: Więź społeczna i dziedzictwo krwi. W: Idem: Dzieła. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Ossowski S., 1967a: Analiza socjologiczna pojęcia ojczyzny. W: Idem: Dzieła. T. 3: Z zagadnień psychologii społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Ossowski S., 1967b: Zagadnienia więzi regionalnej i więzi narodowej na Śląsku Opolskim. W: Idem: Dzieła. T. 3: Z zagadnień psychologii społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Rybicki P., 1979: Struktura społecznego świata. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Sadowski A., 1995: Wschodnie pogranicze w perspektywie socjologicznej. Białystok: Ekonomika i Środowisko.
• Sakson A., 1990: Mazurzy - społeczność pogranicza. Poznań: Wyd. Instytut Zachodni w Poznaniu.
• Sakson A., 1994a: Geneza i struktura społeczna mniejszości niemieckiej w Wielkopolsce. W: Z. Kurcz, W. Misiak, red.: Mniejszość niemiecka w Polsce i Polacy w Niemczech. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Sakson A., 1994b: Socjologiczna charakterystyka mniejszości niemieckiej w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem Wielkopolski w latach 1945/89-1993. W: A. Sakson, red.: Polska - Niemcy - Mniejszość Niemiecka w Wielkopolsce. Przeszłość i teraźniejszość. Poznań: Wydawnictwo Instytutu Zachodniego.
• Sakson A., 1998: Specyfika procesów społeczno-kulturowych społeczeństw postmigracyjnych. W: B. Domagała, A. Sakson, red.: Tożsamość kulturowa społeczeństwa Warmii i Mazur. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kątrzyńskiego w Olsztynie.
• Sakson A., 2006: Odzyskiwanie Ziem Odzyskanych - przemiany tożsamości lokalnej i regionalnej mieszkańców Ziem Zachodnich i Północnych a rewindykacyjne postulaty niemieckich środowisk ziomkowskich. W: A. Sak son, red.: Ziemie Odzyskane / Ziemie Zachodnie i Północne 1945-2005. 60 lat w granicach państwa polskiego. Poznań: Instytut Zachodni w Poznaniu.
• Schmoll F., 2004: Heimat und Landschaft. In: Idem: Erinnerung an die Natur. Die Geschichte des Naturschutzes im deutschen Kaiserreich. Frankfurt-New York: Campus Verlag.
• Schumann A., 2002: Heimat denken. Regionales Bewußtsein in der deutschsprachigen Literatur zwischen 1815 und 1914. Köln: Böhlau Verlag.
• Simmel G., 1975: Obcy. W: Idem: Socjologia. Tłum. M. Lukasiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Simmel G., 1995: Philosophie der Landshaft. In: J. Riedl, Hrsg.: Heimat. Auf der Suche nach der verlorenen Identität. Wien: Christian Brandstätter Verlag.
• Smolicz J.J., 1990: Język jako wartość rdzenna. W: A. Kłoskowska, red.: Obliczapol-skości. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Smolicz J.J., 1992: Dziedzictwo, wartości podstawowe i rozwój kulturalny w społeczeństwach wieloetnicznych. "Kultura i Społeczeństwo" [Warszawa: Komitet Socjologii PAN, Instytut Studiów Politycznych PAN], nr 3.
• Smolicz J.J., 2000: Współkultury Australii. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Smolicz J.J., 2005: Wielokulturowość. W: H. Kubiak i in., red.: Encyklopedia socjologii. Suplement. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Stępniak H., 2004: Polska i Wolne Miasto Gdańsk (1920-1939). Stosunki polityczne. Gdańsk: Oficyna Pomorska.
• Synak B., 1991: Tożsamość kulturowo-etniczna Kaszubów a idea krajowości (regionalizmu). "Kultura i Społeczeństwo" [Warszawa: Wyd. Komitet Socjologii PAN, Instytut Studiów Politycznych PAN], nr 2.
• Sy nak B., 1998: Kaszubska tożsamość. Ciągłość i zmiana: studium socjologiczne. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Szczepański J., 1993: Korzeniami wrosłem w ziemię. Poznań: Wydawnictwo Nakom.
• Szmeja M., 1994: Polacy, Niemcy czy Ślązacy? Rozważania o zmienności identyfikacji narodowej Ślązaków. W: Z. Kurcz, W. Misiak, red.: Mniejszość niemiecka w Polsce. "Kultura i Społeczeństwo" [Warszawa: Komitet Socjologii PAN, Instytut Studiów Politycznych PAN], nr 4.
• Thomas W.I., Znaniecki F., 1976a: Chłop polski w Europie i Ameryce. T. 1. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Thomas W.I., Znaniecki F., 1976b: Chłop polski w Europie i Ameryce. Dezorganizacja i reorganizacja w Polsce. T. 4. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Thomas W.I., Znaniecki F., 1976c: Chłop polski w Europie i Ameryce. Organizacja i dezorganizacja w Ameryce. T. 5. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Traba R., 2007: "Wschodniopruskość". Tożsamość regionalna i narodowa w kulturze politycznej Niemiec. Olsztyn: Wydawnictwo Borussia.
• Wojciechowski M., 1996: Stosunki narodowościowe w Prusach Zachodnich w początkach XX wieku (1900-1929). W: M. Wojciechowski, R. Schattkowsky, red.: Regiony pograniczne Europy Środkowo-Wschodniej w XVI-XX wieku. Społeczeństwo - gospodarka - polityka. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Yinger J.M., 1994: Ethnicity. Source of strenght? Source of conflict?. Albany-New York: SUNY Press.
• Yinger J.M., 1981: Toward a theory of assimilation and dissimilation. "Ethnic and Racial Studies" Vol. 4, no 3.
• Znaniecki F., 1931: Miasto w świadomości jego obywateli. Poznań: Polski Instytut Socjologiczny.
• Znaniecki F., 1988: Wstęp do socjologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Znaniecki F., 2008: Metoda socjologii. Tłum. E. Hałas. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.