Bezpieczeństwo energetyczne Polski w kontekście neoimperialnej polityki Rosji oraz współpracy europejskiej i transatlantyckiej: Polska jako hub gazowy

• Autorzy: Andrzej Podraza

Warianty tytułu

Poland's Energy Security in the Context of Russia's Neo-imperial Policy as well as European and Transatlantic Cooperation: Poland as a Gas Hub

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Głównym celem artykułu jest analiza bezpieczeństwa energetycznego Polski oraz Europy Środkowej w kontekście rozwoju współpracy transatlantyckiej i europejskiej w tym zakresie z uwagi na neoimperialną politykę prowadzoną przez Federację Rosyjską, która traktuje nośniki energii jako istotny instrument wpływu i uzależnienia oraz odbudowy pozycji na arenie międzynarodowej. Bezpieczeństwo energetyczne Polski ma charakter geopolityczny, co wynika z kompleksowego charakteru tej koncepcji na przełomie XX i XXI w., uwarunkowanej przez połączone ze sobą zróżnicowane problemy o charakterze politycznym, geograficznym, gospodarczym i technologicznym. Geopolityka warunkuje strategię Polski w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego i ograniczenia jednocześnie zależności od Rosji. Wpływa także na zakres i charakter współpracy w ramach Unii Europejskiej i w wymiarze transatlantyckim ze szczególnym uwzględnieniem Stanów Zjednoczonych. W takim ujęciu Europa Środkowa, ale także szerzej Europa, traktowana jest jako obszar starcia zróżnicowanych interesów, gdzie dążenie do ograniczenia zależności energetycznej od Rosji nie ma jedynie wymiaru czysto gospodarczego, ale dotyczy geostrategicznej przyszłości kontynentu europejskiego i charakteru rozwijanego w Europie oraz w przestrzeni transatlantyckiej porządku międzynarodowego, dla stabilności którego wyzwaniem jest polityka realizowana przez rewizjonistyczną potęgę, jaką jest Rosja Władimira Putina. Takie zagadnienia jak: budowa rurociągu Nord Stream ii, dywersyfikacja źródeł energii oraz dostęp Stanów Zjednoczonych do europejskiego rynku gazu, współpraca między USA a Unią Europejską w zakresie handlu energią i bezpieczeństwa dostaw, amerykańska Inicjatywa Partnerstwa na rzecz Transatlantyckiej Współpracy Energetycznej, rola NATO w działaniach na rzecz ochrony energetycznej infrastruktury krytycznej, współpraca energetyczna w ramach Inicjatywy Trójmorza oraz koncepcja Polski jako hubu gazowego, mieszczą się w ramach rywalizacji strategicznej i mogą przesądzić nie tylko o tempie rozwoju gospodarczego poszczególnych państw europejskich, ale także o charakterze porządku międzynarodowego w XXI w. W artykule niniejszym strategia gazowa Polski w kontekście międzynarodowym będzie traktowana jako studium przypadku zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego. (fragment tekstu)

EN

The aim of the article is to analyse Poland's energy security in the context of Russia's neo-imperial policy, treating energy carriers as an instrument of infl uence and dependence of states, and to rebuild its international position. In line with the geopolitical approach, limiting the energy dependence of Central and Eastern Europe on Russia has not only a purely economic dimension, but concerns the geostrategic future of the European continent and the type of international order to be developed in Europe and in the transatlantic area. Poland's gas strategy is a case study. Poland decided to finish the contract for the purchase of natural gas from Russia by December 31, 2022. Poland, striving to meet the growing needs for natural gas, undertakes actions aimed at diversifying sources and directions of supplies. Particular emphasis is placed on the concept of Poland as a gas hub developed within the framework of the Three Seas Initiative and a desire to prevent Russia and Germany from building the Nord Stream ii pipeline, a project, which is in Poland's opinion, contradictory with the aim to ensure Europe's energy security. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Bezpieczeństwo energetyczne; Sieć gazowa; Polityka państwowa; Współpraca międzynarodowa

EN

Energy security; Gas network; State policy; International cooperation

• Czasopismo: Sprawy Międzynarodowe
• Rocznik: 2020
• Numer: nr 1
• Strony: 135-161

Twórcy

autor

Andrzej Podraza

• Katolicki Uniwersytet Lubelski im. Jana Pawła II

Bibliografia

• Asia Pacific Energy Research Centre, A quest for energy security in the 21st century. Resources and constraints, Tokyo 2007.
• Bielecki J., Prezydent usa wycofuje część wojska z Niemiec i gra Europą, "Rzeczpospolita", 1 VII 2020.
• Bieliszczuk B., Starania Gazpromu o ukończenie Nord Stream 2 i utrzymanie nad nim kontroli, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, 14 V 2020 (Biuletyn PISM, 105).
• Biuro Spraw Międzynarodowych i Unii Europejskiej, Informacja na temat Grupy Wyszehradzkiej, Kancelaria Senatu, Warszawa 2012.
• Blackwill R., Harris J., War by other means. Geoeconomics and statecraft, Harvard University Press, Cambridge Mass. 2016.
• Bouzarovski S., Konieczny M., Landscapes of paradox: public discourses and policies in Poland's relationship with the Nord Stream Pipeline, "Geopolitics" 2010, vol. 15, issue 1.
• Dąbrowski A., Legucka A., Sankcje usa wobec Rosji, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, 31 VII 2017 (Biuletyn PISM, 73).
• Deklaracja szczytu budapeszteńskiego Grupy Wyszehradzkiej Plus w sprawie bezpieczeństwa energetycznego, Budapeszt, Senat RP, Warszawa, 24 II 2010 [dostęp: 26 VI 2020], dostępny w internecie: <http://ww2.senat.pl/k7/partnerstwo/budapesztpl.pdf>.
• Duda A., Bierzemy współodpowiedzialność za poziom światowego i europejskiego bezpieczeństwa, 26 V 2017 [dostęp: 19 VI 2020], dostępny w internecie: <https://www.prezydent.pl/aktualnosci/wypowiedzi-prezydenta-rp/wystapienia/art,222,bierzemy-wspolodpowiedzialnosc-za-poziom-swiatowego-i-europejskiegobezpieczenstwa.html>.
• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/692 z dnia 17 kwietnia 2019 r. zmieniająca dyrektywę 2009/73/WE dotyczącą wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L 117/1, 3 V 2019.
• European Commission, Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions. Energy infrastructure priorities for 2020 and beyond - A blueprint for an integrated European energy network, Brussels, 17 XI 2010, COM(2010) 677 final.
• European Parliamentary Research Service, The Nord Stream 2 pipeline project [online], IV 2016 [dostęp: 30 VI 2020], dostępny w internecie: <https://euagenda.eu/upload/publications/untitled-63175-ea.pdf>.
• Fact Sheet on U. S. Opposition to Nord Stream 2, Bureau of Energy Resources, U. S. Department of State, 27 XII 2019 [dostęp: 15 V 2020], dostępny w internecie: <https://pl.usembassy.gov/nord_stream2/>.
• Foreign Policy Concept of the Russian Federation (approved by President of the Russian Federation Vladimir Putin on November 30, 2016), The Ministry of Foreign Affairs of the Russian Federation [dostęp: 10 VI 2020], dostępny w internecie: <https://www.mid.ru/en/foreign_policy/off icial_documents/-/asset_publisher/CptickB6bz29/content/id/2542248>.
• Götz E., Merlen C.-R., Russia and the question of world order, "European Politics and Society" 2019, vol. 20, issue 2.
• Holsti K. J., The decline of international politics as an academic discipline: can it be saved?, "Global Aff airs" 2019, vol. 5, issue 4-5.
• Jakóbik W., Rosja nadal próbuje izolować Polskę w grze o Nord Stream 2, Biznes Alert [online], 1 II 2018 [dostęp: 14 III 2019], dostępny w internecie: <https://biznesalert.pl/polska-rosja-nord-stream-2-dyrektywa-gazowa/>.
• Janulewicz Ł., Żornaczuk T., Niemcy wobec Inicjatywy Trójmorza, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, 22 VIII 2019 (Biuletyn PISM, 120).
• Kardaś S., Nowa strategia energetyczna Rosji - optymistyczne plany w niepewnych czasach, Warszawa, 15 IV 2020 (Ośrodek Studiów Wschodnich. Komentarze 325).
• Koniec kontraktu jamalskiego. Polski sektor gazu wkracza w nową erę, "Warsaw Institute" [online], 6 XII 2019 [dostęp: 24 VI 2020], dostępny w internecie: <https://warsawinstitute.org/pl/koniec-kontraktu-jamalskiego-polski-sektorgazu-wkracza-w-nowa-ere/>.
• Korteweg R., Nord Stream 2 will divide the eu, but new us sanctions will do more harm, Euractiv [online], 26 VII 2017 [dostęp: 16 VIII 2017], dostępny w internecie: <https://www.euractiv.com/section/energy/opinion/nord-stream-2-will-dividethe-eu-but-new-us-sanctions-will-do-more-harm/>.
• Kwaśniewski: Nord Stream może być korzystny dla Polski, "Rzeczpospolita" [online], 17 VII 2008 [dostęp: 26 VI 2020], dostępny w internecie: <https://www.rp.pl/artykul/163681-Kwasniewski--Nord-Stream-moze-byc-korzystny-dla-Polski.html>.
• Lasoń M., Polska wobec wyzwań bezpieczeństwa energetycznego, [w:] Międzynarodowe bezpieczeństwo energetyczne w XXI wieku, red. E. Cziomer, Krakowska Szkoła Wyższa im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Kraków 2008.
• Lough J., Russia's energy diplomacy, Chatham House, London, V 2011 (Chatham House Briefing Paper).
• Luttwak E. N., From geopolitics to geo-economics: logic of conflict, grammar of commerce, "The National Interest" 1990, issue 20.
• M. Kurtyka (wiceminister energii): dzięki dostawom z Norwegii gaz dla konsumentów będzie tańszy. Brama Północna to nasz najważniejszy projekt, Biznes Newseria [online], 21 XI 2016 [dostęp: 26 VI 2020], dostępny w internecie: <https://biznes.newseria.pl/news/m-kurtyka-wiceminister,p18651138>.
• Ministerstwo Gospodarki, Zaktualizowany projekt polityki energetycznej Polski do 2040 r., Warszawa 2019.
• Ministry of Energy of the Russian Federation, Energy strategy of Russia for the period up to 2030. Approved by Decree N° 1715-r of the Government of the Russian Federation dated 13 November 2009, Moscow 2010.
• Mniej gazu z Rosji, rośnie import LNG, PGNiG, Aktualności [online], 27 I 2020 [dostęp: 17 VI 2020], dostępny w internecie: <http://pgnig.pl/aktualnosci/-/news-list/id/pgnig-mniej-gazu-z-rosji-rosnie-import-lng/newsGroupId/10184>.
• Morawiecki: bezpieczeństwo energetyczne jest dla nas tak samo ważne jak militarne, Serwis informacyjny cire 24 [online], 29 I 2019 [dostęp: 17 VI 2020], dostęp w internecie: <https://www.cire.pl/item,175454,1,0,0,0,0,0,morawiecki-bezpieczenstwo-energetyczne-jest-dla-nas-tak-samo-wazne-jak-militarne-.html>.
• Morawiecki: Będziemy pilnować stosowania dyrektywy gazowej przez KE, Biznes Alert [online], 15 IV 2019 [dostęp: 14 III 2019], dostępny w internecie: https://biznesalert.pl/morawiecki-ke-dyrektywa-gazowa/>.
• Narodowy Bank Polski, Bilans Płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za IV kwartał 2019 r., Warszawa 2020.
• Niemcy wściekłe na Sikorskiego, Gazeta.pl [online], 4 V 2006 [dostęp: 15 IV 2020], dostępny w internecie: <https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,3321425.html>.
• Nowe przepisy dotyczące Nord Stream 2 weszły w życie, TVN24 [online], 23 V 2020 [dostęp: 22 VI 2020], dostępny w internecie: <https://tvn24.pl/biznes/ze-swiata/dyrektywa-gazowa-dotyczaca-nord-stream-2-weszla-w-zycie-ra938138-4507490>.
• Oświadczenie woli zakończenia Kontraktu Jamalskiego z dniem 31 grudnia 2022 roku, PGNiG, Aktualności [online], 15 XI 2019 [dostęp: 17 VI 2020], dostępny w internecie: <http://pgnig.pl/aktualnosci/-/news-list/id/oswiadczenie-woli-zakonczeniakontraktu-jamalskiego-z-dniem-31-grudnia-2022-roku/newsGroupId/10184?changeYear=2019¤tPage=3>.
• PGNiG ma już 31 koncesji na Norweskim Szelfi e Kontynentalnym, PGNiG, Aktualności [online], 5 V 2020 [dostęp: 17 VI 2020], dostępny w internecie: <http://pgnig.pl/aktualnosci/-/news-list/id/pgnig-ma-juz-31-koncesji-na-norweskim-szelfie-kontynentalnym/newsGroupId/10184>.
• PGNiG otrzymał 1,5 mld dolarów od Gazpromu, wGospodarce.pl [online], 30 VI 2020 [dostęp: 1 VII 2020], dostępny w internecie: <https://wgospodarce.pl/informacje/81741-pgnig-otrzymal-15-mld-dolarow-od-gazpromu>.
• Podraza A., Promocja demokracji a bezpieczeństwo europejskie: skuteczność i dylematy polityki wschodniej Unii Europejskiej w XXI w., "Politeja" 2016, nr 2 (41).
• Podraza A., Stosunki polityczne i gospodarcze Wspólnoty Europejskiej z państwami Europy Środkowej i Wschodniej, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1996.
• Premier Morawiecki w Hamburgu o Nord Stream 2 i armii UE, Deutsche Welle [online], 17 XI 2018 [dostęp: 15 IV 2020], dostępny w internecie: <https://www.dw.com/pl/premier-morawiecki-w-hamburgu-o-nord-stream-2-i-armii-ue/a-46340361>.
• Prezes pis: Międzymorze ma równoważyć układ w Europie, gospodarkamorska.pl [online], 14 XI 2017 [dostęp: 20 VI 2020], dostępny w internecie: <https://www.gospodarkamorska.pl/Administracja,Prawo/prezes-pis:-miedzymorze-marownowazyc-uklad-w-europie.html>.
• "Przepraszam, ale jak to działa?" Trump krytykuje Niemcy za kupowanie energii od Rosji, TVN24 [online], 21 VI 2020 [dostęp: 22 VI 2020], dostępny w internecie: <https://tvn24.pl/swiat/usa-donald-trump-o-nord-stream-2-krytykujeniemcy-za-kupowanie-energii-od-rosji-4616318>.
• Putin strongly backed in controversial Russian reform vote, BBC News [online], 2 VII 2020 [dostęp: 3 VII 2020], dostępny w internecie: <https://www.bbc.com/news/world-europe-53255964>.
• Q&A: What is a gas trading hub, and how are they established?, Reuters [online], 29 XII 2017 [dostęp: 15 V 2020], dostępny w internecie: <https://www.reuters.com/article/us-china-gas-exchange-q-a/qa-what-is-a-gas-trading-hub-and-how-arethey-established-iduskbn1en0I1>.
• Raabe S., The dispute over the Baltic Gas Pipeline. A threat or a necessary supply project?, Konrad-Adenauer-Stiftung, "Auslandsinformationen" 2009, issue 2.
• Rada Ministrów, Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.), Warszawa 2017.
• Rosicki R., Rosicki G., Znaczenie gazociągu Nord Stream dla Polski, "Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego" 2012, t. 4, nr 6.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 kwietnia 2017 r. w sprawie minimalnego poziomu dywersyfi kacji dostaw gazu ziemnego z zagranicy, Dz. U. z 2017 poz. 902 z dnia 9 maja 2017 r.
• Ruszel M., Analiza wybranych nieformalnych sposobów wpływania na politykę energetyczną UE - na przykładzie Federacji Rosyjskiej, "Bezpieczeństwo Narodowe" 2015, nr 35.
• Speech by Federal Chancellor Dr Angela Merkel on 16 February 2019 at the 55th Munich Security Conference, 16 II 2019 [dostęp: 12 VI 2020], dostępny w internecie <https://www.bundesregierung.de/breg-en/news/speech-by-federal-chancellor-dr-angelamerkel-on-16-february-2019-at-the-55th-munich-security-confe rence-1582318>.
• Stedman S. J., Spoiler problems in peace processes, "International Security" 1997, vol. 22, issue 2.
• Techau J., The foreign policy of Germany: economic giant, foreign policy dwarf?, [w:] Europe and America. The end of the transatlantic relationship?, ed. F. Bindi, Brookings Institution Press, Washington DC 2019.
• Thomann P.-E., The Three Seas Initiative, a new project at the heart of European and global geopolitical rivalries, "Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej" 2019, t. 17.
• Three Seas Initiative: Trump in Warsaw supports the project, Visegrad Post [online], 8 VII 2017 [dostęp: 15 V 2020], dostępny w internecie: <https://visegradpost.com/en/2017/07/08/three-seas-initiative-trump-in-warsaw-supports-the-project/>.
• Wigell M., Vihma A., Geopolitics versus geoeconomics: the case of Russia's geostrategy and its effects on the EU, "International Affairs" 2016, vol. 92, issue 3.
• Wilczek P., Współpraca polsko-amerykańska w latach 2016-2020. Fakty i liczby, "The Warsaw Institute Review" [online], 15 VI 2020 [dostęp: 4 VII 2020], dostępny w internecie: <https://warsawinstitute.review/pl/aktualnosci/wspolpraca-polsko-amerykanska-w-latach-2016-2020/>.
• Wspólna deklaracja w sprawie Inicjatywy Trójmorza, 25 VIII 2016, dostępny w internecie [dostęp: 19 VI 2020]: <https://www.prezydent.pl/aktualnosci/wizyty-zagraniczne/art,105,wspolna-deklaracja-w-sprawie-inicjatywy-trojmorza.html>.
• Xunpenga S., Variam H. M.P., Key elements for functioning gas hubs: A case study of East Asia, "Natural Gas Industry B" 2018, vol. 5, issue 2.
• Yermakov V., Sobczak K., Russia-Poland gas relationship: risks and uncertainties of the ever after, The Oxford Institute for Energy Studies, 2020 (Energy Insight, 70), s. 11-14.
• Zwycięstwo PGNiG: Trybunał Arbitrażowy w Sztokholmie orzekł niższą cenę gazu od Gazpromu dla PGNiG, PGNiG, Aktualności [online], 30 III 2020 [dostęp: 17 VI 2020], dostępny w internecie: <http://pgnig.pl/aktualnosci/-/news-list/id/zwyciestwo-pgnig-trybunal-arbitrazowy-w-sztokholmie-orzekl-nizsza-cene-gazuod-gazpromu-dla-pgnig/newsGroupId/10184?change-Year=2020¤tPage=5>.

Identyfikatory

DOI

10.35757/sm.2020.73.1.10