Prawa człowieka z perspektywy Azji Południowo-Wschodniej w świetle koncepcji "azjatyckich wartości"

• Autorzy: Przemysław Brzuszczak

Warianty tytułu

Human Rights from the Perspective of Southeast Asia in the Light of the Concept of 'Asian Values'

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Pytanie, jakie, siłą rzeczy, nasuwa się w związku z dociekaniami pomieszczonymi w tym artykule, brzmi: czy osiągalne jest ponadkulturowe porozumienie wokół praw człowieka? Próbował ustalić to choćby Charles Taylor, pisząc o "światowym konsensusie". Problem ten wydaje się aktualny zwłaszcza w okresie, w którym retoryka praw człowieka znajduje się - jak to oceniał Michael Ignatieff - "pod ostrzałem". Mówiąc wprost: turbulentna rzeczywistość międzynarodowa co rusz uwidacznia, że nie jest to dobry czas dla praw człowieka. Za pożądane w tym kontekście należy uznać poszukiwanie rozwiązań w miarę możliwości jednoczących globalną społeczność. Piszącemu te słowa bliska jest perspektywa "miękkiego" uniwersalisty. Interesująco przedstawia się koncept, który roboczo można by określić jako "model inkorporujący". Oznacza on stopniowe (żeby nie powiedzieć - powolne) przyciąganie poszczególnych kręgów kulturowych do idei praw człowieka rozumianej jako coś inkluzywnego (a nie europocentrycznego), atrakcyjnego dla każdego, używając tu jednego z kwantyfikatorów generalnych charakterystycznych dla dokumentów praw człowieka. To niemałe wyzwanie, wymagające działań za pomocą soft power, a nie czasami brutalnej westernizacji (hard power). Odpowiadając na pytanie postawione przez wspomnianego już Taylora, możliwy jest co najmniej częściowy konsensus w dziedzinie praw człowieka. "Trzecią drogą" między "twardym" uniwersalizmem i relatywizmem kulturowym może być uniwersalizm pluralistyczny. Należy jednak poczynić rozróżnienie między wymiarem normatywnym praw ludzkich a ich płaszczyzną deskryptywną. Ustalenie braku uniwersalizacji praw człowieka nie powinno prowadzić do kontestacji zasady, jaką jest nakreślony w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka uniwersalizm. (fragment tekstu)

EN

This article attempts to present the 'style of cognition' of human rights typical of Southeast Asia. The debate on 'cultural nationalism' intensified in the 1990s, when the arguments for contextualism, coming from this region, were conceptualised. The category of Asian values fuelled many polemic discussions in publications and political fora. Here, this concept is analysed primarily at the level of cultural criticism. It is accompanied by an overview of the arguments regarding the 'politicisation' of the idea of human rights. In this article, the final evaluation of cultural separatism follows the perspective of 'soft' universalism or pluralistic universalism. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Prawa człowieka; Różnice kulturowe; Wartości i normy etyczne

EN

Human rights; Cultural differences; Value and ethical norms

• Czasopismo: Sprawy Międzynarodowe
• Rocznik: 2020
• Numer: nr 1
• Strony: 115-134

Twórcy

autor

Przemysław Brzuszczak

• Uniwersytet Warszawski; Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Bibliografia

• Barcikowska-Gruchalska K., Uwarunkowania realizacji koncepcji uniwersalizmu praw człowieka, "Sprawy Międzynarodowe" 2003, nr 3.
• Bell D. A., Democracy in Confucian societies. The challenge of justification, [w:] Towards illiberal democracy in Pacific-Asia, red. D. Brown, K. Jayasuriya, D. M. Jones, St. Martin's Press, Oxford 1995.
• Bieńczyk-Missala A., Międzyrządowa dyskusja na temat uniwersalizmu praw człowieka, [w:] Współczesne problemy praw człowieka i międzynarodowego prawa humanitarnego. Materiały Warszawsko-Toruńskiego Kolokwium Praw Człowiekai Między narodowego Prawa Humanitarnego, red. T. Jasudowicz, M. Balcerzak, J. Kapelańska-Pręgowska, Wydawnictwo "Dom Organizatora", Toruń 2009.
• Bloom I., Confucian perspectives on the individual and the collectivity, [w:] Religious diversity and human rights, red. J. P. Martin, W. L. Proudfoot, Columbia University Press New York 1996.
• Brems E., Human rights: universality and diversity, Martinus Nijhoff Publishers, Hague-Boston-London 2001.
• Chan J., A Confucian perspective on human rights for contemporary China, [w:] The East Asian challenge for human rights, red. J. R. Bauer, D. A. Bell, Cambridge University Press, Cambridge 1999.
• Confucianism and human rights, red. T. De Bary, Tu Weiming, Columbia University Press, New York 1998.
• De Bary T., Asian values and human rights. A Confucian communitarian perspective, Harvard University Press, Cambridge-London 1998.
• Deklaracja Wiedeńska i Program Działania, tłum. C. Piechowiak, [w:] R. Hliwa, red. Deklaracja Wiedeńska i Program Działania Światowej Konferencji Praw Człowieka w Wiedniu. Wiedeń, czerwiec 1993, Fundacja Promocja Praw Człowieka - Badania i Nauczanie, Poznań 1998.
• Freeman M., Prawa człowieka, tłum. M. Fronia, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2007.
• Fukuyama F., Koniec historii, tłum. T. Bieroń, M. Wichrowski, Wydawnictwo Znak, Kraków 2009.
• Gawlikowski K., Konfucjański model państwa w Chinach, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2009.
• Gawlikowski K., Problem praw człowieka z perspektywy azjatyckiej, "Azja - Pacyfik" 1998, nr 1.
• Gawlikowski K., Problem "wartości azjatyckich". Uwagi o koncepcjach Mahathira bin Mohamada, "Azja - Pacyfik" 1999, nr 2.
• Goh Chok Tong, Singapur - azjatycki fenomen. Rozmowa z premierem Singapuru Goh Chok Tongiem, rozmowę przeprowadził J. Potocki, "Azja - Pacyfik" 2001, nr 4.
• Huntington S. P., Trzecia fala demokratyzacji, tłum. A. Dziurdzik, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
• Kosmala-Kozłowska M., Dialog Zachód - Azja Wschodnia w dziedzinie praw człowieka. Wizje i praktyka, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2013.
• Kosmala-Kozłowska M., Konfucjanizm a prawa człowieka w Azji Południowo-Wschodniej na przykładzie Wietnamu, [w:] Azja Wschodnia i Azja Południowa w stosunkach międzynarodowych, red. J. Nakonieczna, J. Zajączkowski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2011.
• Hitchcock D. I., Asian values and the United States. How much conflict?, Institute of International and Strategic Research, Washington D. C. 1994.
• Human rights. Cultural and ideological perspectives, red. A. Pollis, P. Schwab, Praeger Publishers, New York 1979.
• Ignatieff M., The att ack on human rights, "Foreign Aff airs" 2001, issue 6.
• Jelonek A. W. i in., Wartości azjatyckie jako platforma polityczna i przedmiot badań socjologicznych, "Azja - Pacyfik" 2005, nr 7.
• Kuźniar R., Pozimnowojenne dwudziestolecie 1989-2010. Stosunki międzynarodowe na przełomie XX i XXI wieku, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2011.
• Kuźniar R., Prawa człowieka. Prawo, instytucje, stosunki międzynarodowe, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2008.
• Mahathir bin Mohamad, Malezja a świat zachodni i sąsiedzi, rozmowę przeprowadził J. Potocki, "Azja - Pacyfik" 2002, nr 5.
• Mahathir bin Mohamad, Rozważania o wartościach azjatyckich, "Azja - Pacyfik" 1999, nr 2.
• Mierzejewski D., Między pragmatyzmem a konfucjańską moralnością. Dezideologizacja retoryki chińskiej polityki zagranicznej w okresie reform, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2013.
• Mik C., Zbiorowe prawa człowieka. Analiza krytyczna koncepcji, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 1992.
• Osiatyński W., Prawa człowieka i ich granice, tłum. S. Kowalski, Wydawnictwo Znak, Kraków 2011.
• Pollis A., Cultural relativism revisited. Through a state prism, "Human Rights Quarterly" 1996, vol. 18, issue 2.
• Pollis A., Towards a new universalism, reconstruction and dialogue, "Netherlands Quarterly Human Rights" 1998, vol. 16, issue 1.
• Rokeach M., Beiefs, att itiudes and values. A theory of organization and change, Jossey-Bass, London 1968.
• Sławiński S., Rola jednostki w społeczeństwie konfucjańskim, [w:] Uniwersalizm praw człowieka. Idea a rzeczywistość w krajach kultur pozaeuropejskich, red. K. Tomala, Wydawnictwo Naukowe "Askon", Warszawa 1998.
• Stępień M., Konfucjański porządek normatywny. Pomiędzy strukturą a communitas, [w:] Prawo, społeczeństwo, władza, polityka. Księga jubileuszowa profesora Krzysztofa Pałeckiego, red. M. Borucka-Arctowa, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2006.
• Stępień M., Kulturowo zdeterminowane "style poznania" a prawa człowieka. Przypadek Państwa Środka, [w:] Teoria prawa. Między nowoczesnością a ponowoczesnością, red. A. Samonek, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012.
• Stępień M., Prawa człowieka na tle konfucjańskiego modelu interpretacji świata. Zarys problematyki, [w:] Wartości azjatyckie. Polityka i prawa człowieka, red. J. Marszałek-Kawa, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2010.
• Stępień M., Spór konfucjanistów z legistami. W kręgu chińskiej kultury prawnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013.
• Szynkiewicz S., Nie wstydźmy się relatywizmu, "Azja - Pacyfik" 1999, nr 2.
• Taylor Ch., A world consensus on human rights?, "Dissent" 1996, summer.
• Tokarczyk R. A., Kultura prawna konfucjanizmu, [w:] Chiny w oczach Polaków. Księga jubileuszowa z okazji 60-lecia nawiązania stosunków dyplomatycznych między Polską a Chińską Republiką Ludową, red. J. Włodarski, K. Zaidler, M. Burdelski, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2010.
• Tokarczyk R. A., Współczesne kultury prawne, Wolters Kluwer, Warszawa 2012.
• Tomala K., Chiny a prawa człowieka, "Azja - Pacyfik" 1998, nr 1.
• Tomala K., Das chinesische Selbsverständnis und die Frage der Menschenrechte, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 1993.
• Weber M., Etyka protestancka a duch kapitalizmu, tłum. B. Baran, P. Miziński, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2010.
• Zajadło J., Społeczność międzynarodowa czy wspólnota międzynarodowa?, "Państwo i Prawo" 2005, nr 9.
• Zakaria F., The dustbin of history. Asian values, "Foreign Policy" 2002, issue 6.
• Zapaśnik S., Wystąpienie Mahathira bin Mohamada a funkcje sporu o wartości azjatyckie, "Azja - Pacyfik" 1999, nr 2.

Identyfikatory

DOI

10.35757/sm.2020.73.1.01