Pojęcie, przedmiot i zadania geografii medycznej ze szczególnym uwzględnieniem Polski i Ukrainy

• Autorzy: Dariusz Góra

Warianty tytułu

The Concept, Subject and Tasks of Medical Geography With a Particular Focus on Poland and Ukraine

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W literaturze naukowej brak jest jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, kogo należy uważać za twórcę pojęcia geografii medycznej. W literaturze międzynarodowej termin geografia zdrowia pojawił się dopiero w latach 80., zastępując geografię medyczną. Obecnie geografia medyczna (zdrowia) koncentruje się na badaniu: przestrzennego zróżnicowania incydentów chorobowych i procesu dyfuzji chorób, geograficznych nierówności w poziomie zdrowia ludności i uwarunkowań zachorowalności wśród społeczeństwa krajów rozwijających się. Geografia medyczna w Polsce rozwijała się nierównomiernie. W okresie powojennym zaobserwowano natężenie badań w tej dziedzinie, zwłaszcza na przełomie lat 50. i 60. oraz 80. i 90. XX wieku. W latach 80. i 90. XX w. badacze skupili się na analizie czynników środowiska życia człowieka i jego cech indywidualnych oraz ich roli w powstawaniu społecznych i przestrzennych nierówności w poziomie zdrowia. Obecnie tematyka geografii medycznej (zdrowia) poruszana jest zazwyczaj w pracach doktorskich. Celem artykułu jest próba przedstawienia rozwoju geografii zdrowia, zarówno samego pojęcia jak i kierunku jej badań, począwszy od momentu jej istnienia.(abstrakt oryginalny)

EN

In the scientific literature there is no clear answer to the question of who should be considered the creator of the concept of medical geography. In international literature, the term health geography did not appear until the 1980s, replacing medical geography. Currently, medical (health) geography focuses on the study of: spatial differentiation of disease incidents and the process of disease diffusion, geographical inequalities in the level of health of the population and determinants of morbidity among the society of developing countries. Medical geography developed unevenly in Poland. In the post-war period, research in this field was intensified, especially at the turn of the 1950s and 1960s, as well as the 1980s and 1990s. In the 1980s and 1990s, researchers focused on analyzing the factors of the human life environment and his individual characteristics, as well as their role in the formation of social and spatial inequalities in health. Currently, the subject of medical geography (health) is usually discussed in doctoral dissertations. The aim of the article is to attempt to present the development of health geography, both the concept and the direction of its research, from its very beginning.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Geografia; Zdrowie; Choroby

EN

Geography; Health; Illness

• Czasopismo: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Geographica
• Rocznik: 2020
• Tom: 15
• Strony: 138-149

Twórcy

autor

Dariusz Góra

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

Bibliografia

• Andryszek, C. (1990). Zróżnicowanie przestrzenne sytuacji zdrowotnej kraju. Resortowy program badawczo-rozwojowy RPBR MZ. IV. "Optymalizacja opieki zdrowotnej i społecznej". Akademia Medyczna w Łodzi, Łódź.
• Baranowski, W. (1936). Kilka uwag o wpływie czynników atmosferycznych na częstość zgonów. Polska Gazeta Lekarska, 35(15), 686-687.
• Biernacki, Z. (1995). Environmental pollution and the health status of the population in Warsaw. Geographia Polonica, 64, 37-47.
• Curtis, S., Jones, I. R. (1998). Is there a place of geography in the analysis of health inequality? Sociology of Health & Illness, 20(5), 645-672.
• Duś, E., Magda-Żbińska, K. (1992). The awareness of the inhabitants of the Upper Silesian industrial region of environmental pollution problems. W: P. Miguła, T. Sławek (red.), Proceedings of the international conference "Determinants of ecological awareness in various scientific disciplines". Katowice 9-10 April 1992. University of Silesia Centre of Human and Environmental Studies, Katowice, 75-79.
• Duś, E. (1993). Negatywne skutki przekształcenia środowiska geograficznego w świadomości mieszkańców wybranych obszarów w Polsce. Sborník referátů 10. Severnomoravského Demografického Kolokwia. Mezinárodni kolokwium kotázkám demografického vývoje frýdecko-místeckého okresu a euroregionu Szelsko. Okresní Úřad ve Frýdku-Místku, Frýdek-Místek, 280-285.
• Eyles, I., Woods, K. (1983). The social geography of medicine and health. London: Croom Helm.
• Fleszar, M. (1956). Studia z dziejów geografii ekonomicznej w Polsce od połowy XVIII w. do r. 1848. Prace Geograficzne, 8.
• Gesler, W., Bird, S. T., Oljeski, S. (1997). Disease ecology and a reformist alternative: the case of infant mortality. Social Science & Medicine, 44 (5), 657-671.
• Jones, K., Moon G., (1993). Medical geography: taking space seriously. Progress in Human Geography, 17(4), 515-524.
• Kaczorowski, G. (1992). Umieralność mężczyzn w Polsce według wybranych przyczyn zgonów w latach 1960-1989. Studia Demograficzne, 1/107.
• Kearns, R. (1993). Place and health: towards a reformed medical geography. The Professional Geographer, 45(2), 139-147.
• Klanecki, J. (1990). Zróżnicowanie terytorialne umieralności niemowląt w gminach w Polsce, 1982-1984. Studia Demograficzne, 1/99.
• Koch, T. (2005). Cartographies of disease: Maps, mapping, and medicine. Redlands, ESRI Press, 24-26.
• Kolago, C. (1947a). Mapy izarytmiczne w statystyce zdrowia. Polski Tygodnik Lekarski, II(10), 305-309.
• Kolago, C. (1947b). Uzdrowiska w cyfrach w roku 1946. Polski Tygodnik Lekarski II(19), 578-583.
• Kolago, C. (1948). O przedmiocie badań geografii medycznej. Polski Tygodnik Lekarski III(29/30), 913-916.
• Kolago, C. (1950). Choroby zakaźne w geografii medycznej. Polski Tygodnik Lekarski V(5), 183-186.
• Kolago, C. (1952). Geomedyczne zagadnienie wola. Warszawa: PZWL.
• Kolago, C. (1954). Mapy izochron w planowaniu zakładów służby zdrowia. Polski Tygodnik Lekarski IX(45), 1467-1469.
• Kostrzewski, J. M. (1979). Stan zdrowia ludności Polski - dotychczasowe wyniki i dalsze kierunki badań. Warszawa: PZWL.
• Kretowicz, P. (2010). The influence of socio-economic factors upon public health on the example of Podkarpackie Voivodeship. Bulletin of Geography. Socio-Economic, Series 14, 63-78.
• Krzywicki, L. (1959). Geografia medyczna, jej znaczenie i powstanie. Dzieła. T. 3. Artykuły i rozprawy 1886-1888. Warszawa: PWN, 339-350.
• Learmonth, A.T. (1979). Patterns of Disease and Hunger: A Study in Medical Geography. Newton Abbot, David and Charles.
• Light, R. U. (1944). The progress of medical geography. Geographical Review, 34, 36-41.
• Łęcka, I. (1999). Woda a choroby tropikalne. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG.
• Łęcka, I. (2000). Water engineering projects and the spread of parasitic infections in tropical areas of Africa and Asia. Miscellanea Geographica, 9, 237-242.
• Łęcka, I. (2004). Powolny rozwój geografii medycznej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Magda-Żabińska, K. (1997). Zróżnicowanie przestrzenne świadomości zagrożeń dla zdrowia mieszkańców wybranych miast województwa katowickiego. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Malczewski, J. (2010). Exploring spatial autocorrelation of life expectancy in Poland with global and local statistics. Geography Journal, 75(1), 79-92.
• May, J.M. (1952). History, definition, and problems of medical geography: a general review. International Geographical Union. XVIIth International Geographical Congress. Washington: The United Educational, Scientific and Cultural Organization.
• Mayer, J. D. (1987). Związki miedzy dwiema tradycjami w geografii medycznej: planowaniem systemów ochrony zdrowia i geografią epidemiologiczną, PZLG, z. 1, Warszawa: PAN.
• Mazurkiewicz, L., Wróbel, A. (1990). Przestrzenne problemy zdrowotności. Materiały konferencyjne. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.
• Mazurkiewicz, L. (1993). Uwarunkowania niektórych chorób na obszarze województwa stołecznego. Przegląd Geograficzny, 65(3-4), 279-287.
• Michalski, T. (red). (2001). Próba nowego podziału geografii medycznej. Koncepcje teoretyczne i metody badan geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarki przestrzennej. Poznań.
• Michalski, T. (2010). Sytuacja zdrowotna w europejskich krajach postkomunistycznych w dobie transformacji. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Michalski, T. (2015). Changes in the health situation in the Czech Republic, Estonia and Slovenia during the transition period. Acta Universitatis Palackianae Olomucensis, Facultas Rerum Naturalium. Geographica, 46(1), 5-18.
• Michalski, T. (2018). History and main research currents in Polish medical geography. Quaestiones Geographicae, 37(2), 27-37.
• Mustard, F. (1998). The Determinants of Population Health: A Critical Assessment, Canada.
• Pantyley, V. (2008). Kierunki badań w geografii medycznej w Polsce i na Ukrainie. Annales Suniversitatis Mariae Curie- Skłodowska, vol. LXIII, 15, 257-271.
• Parr, H. (2002). Medical geography: diagnosing the body in medical and health geography. Progress in Human Geography, 26(2), 240-251.
• Picheral, H. (1987). Geografia medyczna, geografia chorób, geografia zdrowia. Społeczna geografia medyczna. Warszawa: PZLG, IGiPZ, PAN.
• Podolan, V. (1983). Metodologieeskije osnovy medicinskoj geografii. Sbornik nauenych trudov, Leningrad.
• Poniży, L. (2006). Jakość środowiska przyrodniczego w aspekcie zachorowalności na wybrane choroby cywilizacyjne. Regionalne Studia Ekologiczno-Krajobrazowe, Problemy Ekologii Krajobrazu, 16/2, 361-373.
• Poniży, L. (2008). Wpływ jakości środowiska przyrodniczego miasta na nasze zdrowie. Analiza przestrzenna na przykładzie Poznania. Sorus, Poznań.
• Powęska, H. (1990). Dostępność przestrzenna usług medycznych a zachowania medyczne ludności. Biuletyn Informacyjny IGiPZ PAN 61.
• Rosenberg, M. W. (1998). Medical or Health Geography? Populations, Peoples and Places. International Journal of Population Geography, 4(3), 211-226.
• Ševčuk, L. T. (1987). Osnovy medyčnoji geografiji. Lvivs'kyj deržavnyj universytet imeni Ivana Franka, L'viv.
• Ševèenko, V. (1994). Mediko-geografièeskoje kartografirovanije territorii Ukrainy. Zdorov'je, Kijev.
• Sęk, H. (1993). Jakość życia a zdrowie. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, z. 2.
• Szczygielski, K. (1992). Umieralność na nowotwory złośliwe w województwie opolskim w latach 1980-1986. Śląsk Opolski, 2(1), 10-21.
• Wilkinson, R. Marmot, M. (2003). Social Determinants of Health. The Solid Facts (Second Edition). WHO, Copenhagen, Denmark.
• Zemła, B. (1979). Zawartość magnezu w wodzie do picia i potrzeb gospodarskich a zachorowalność na raka żołądka wśród ludności autochtonicznej i imigracyjnej w obrębie wybranego miasta górnośląskiego. Polski Tygodnik Lekarski, 34(47), 1825-1827.
• Zemła, B. (1980). Nowotwory złośliwe narządów trawiennych w populacjach imigrantów ze szczególnym uwzględnieniem miejsca urodzenia. Polski Tygodnik Lekarski, 35(30), 1141-1144.
• Zemła, B. (1983). Biogeograficzne aspekty zachorowalności na raka skóry. Wiadomości Lekarskie, 36(23), 1941-1950.
• Zemła, B. (1984a). Geografia nowotworów złośliwych najczęstszych umiejscowień wśród mężczyzn i kobiet w świetle uprzemysłowienia i innych czynników. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Zemła, B. (1984b). Geografia zachorowalności na nowotwory złośliwe krtani w obrębie województwa katowickiego w latach 1965-1974. Otolaryngologia Polska, 38(6), 501-506.
• Zemła, B. (1985). Geografia zachorowalności na raka żołądka w świetle twardości wody do picia i potrzeb gospodarskich. Wiadomości Lekarskie, 33(13), 1027-1031.
• Zemła, B., Zielonka, I., Banasik R. (1986). Ryzyko względne raka płuc w korelacji z paleniem tytoniu i narażeniami na aeropolutanty (pyły, gazy) w mikrośrodowisku pracy. Wiadomości Lekarskie, 34(14), 946-956.
• Zemła, B., Kołosza, Z., Banasik, R. (1988). Zachorowalność na nowotwory złośliwe ogółem wśród mężczyzn i kobiet województwa katowickiego w latach 1975-1985. Wiadomości Lekarskie, 41(16), 1069-1076.
• Zemła, B. Zielonka, I., Skalska-Vorbrodt, J., Wołosza, Z., Banasik R. (1992). Rak płuca wśród autochtonów i migrantów Górnego Śląska a palenie tytoniu, narażenia w mikrośrodowiskach pracy i zanieczyszczenia atmosfery. Wiadomości Lekarskie, 45(9-10), 349-353.
• Zemła, B., Kołosza, Z., Banasik, R. (1994). Geografia umieralności na nowotwory złośliwe ogółem (nr 140-208 wg M.KL.Ch) w województwie katowickim w latach 1985-1990. Wiadomości Lekarskie, 47(17-18), 683-687.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.24917/20845456.15.9