Panorama demograficzna meksykańskiej części Półwyspu Jukatan w latach 1990-2010

• Autorzy: Anna Winiarczyk-Raźniak

Warianty tytułu

Demographic and Social Panorama of the Mexican Yucatan Peninsula in the Years 1990-2010

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Półwysep Jukatan, w granicach Meksyku podzielony administracyjnie na trzy stany: Campeche, Quintana Roo oraz Yucatán, charakteryzuje się specyficznymi cechami przemian demograficznych. Zamieszkany jest przez wieloetniczne, wielokulturowe oraz wielojęzyczne społeczeństwo. Przeszłość historyczna tego obszaru, od czasów prekolumbijskich do współczesności, w dużym stopniu zaważyła na procesach i tendencjach, jakie kształtowały obraz demograficzny tego regionu. Celem opracowania jest analiza demograficznych i społecznych przemian, jakie zachodzą na terenie badanych trzech meksykańskich stanów, na przełomie XX i XXI w. Badanie dotyczy zmian liczby ludności, poziomu urbanizacji, przyrostu naturalnego, migracji oraz struktur płci i wieku w latach 1990 - 2010. Analizy statystyczne oparto o dane zaczerpnięte z kolejnych trzech spisów ludności Meksyku: w 1990, 2000 i 2010 r. Na badanym obszarze zaobserwowano wzrost gęstości zaludnienia, szczególnie w gminach na terenie których zlokalizowane są duże miasta. W badaniu zwraca uwagę również wzrost poziomu urbanizacji, przy jednoczesnym występowaniu gmin pozostających bez ośrodków miejskich. Najbardziej zauważalne kontrasty demograficzne na półwyspie można zaobserwować między regionami wiejskimi a miejskimi. W badanym okresie zauważono z kolei wyraźny spadek przyrostu naturalnego, w szczególności w obszarach wysoko zurbanizowanych. Zmiany modelu prokreacji oraz rodziny widoczne są również na przykładzie piramid płci i wieku. Wskazują one na zmiany w liczbie urodzeń oraz na odejście od cech charakterystycznych dla społeczeństwa słabo rozwiniętego. Bardzo ważnym bodźcem, wpływającym na przemiany demograficzne na badanym terenie są migracje, skupiające ludność przede wszystkim na obszarach dużych miast, oraz w gminach je otaczających.(abstrakt oryginalny)

EN

The Yucatan Peninsula, within the Mexican borders administratively divided into three states: Campeche, Quintana Roo and Yucatán, is characterized by specific features of demographic change. This region is inhabited by a multiethnic, multicultural and multilingual society. The historical past of this area, from pre-Columbian times to the present day, largely influenced the processes and tendencies that shaped the demographic picture of the region. The aim of the study is to analyze the demographic and social changes that are taking place in the three Mexican states studied at the turn of the 20th and 21st centuries. The study concerns population changes, urbanization level, birth rate, migration as well as gender and age structures in the years 1990 - 2010. Statistical analyzes were based on data taken from the next three censuses of Mexico: in 1990, 2000 and 2010. An increase in the population density was observed in the studied area, especially in communes in which large cities are located. The study also notes the increase in the level of urbanization, with the simultaneous occurrence of municipalities without urban centers. The most noticeable demographic contrasts on the peninsula can be observed between rural and urban regions. In the examined period a clear decrease in the birth rate was noted, especially in highly urbanized areas. Changes in the procreation model and the family are also visible on the example of sex and age pyramids. They point to changes in the number of births and a departure from the characteristics of an underdeveloped society. A very important stimulus affecting demographic changes in the studied area are migrations, focusing the population primarily on the areas of large cities and in the surrounding municipalities.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Migracja; Przyrost naturalny; Przemiany demograficzne; Demografia; Struktura ludności

EN

Migration; Birth rate; Demographic transformation; Demography; Population composition

• Czasopismo: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Geographica
• Rocznik: 2020
• Tom: 15
• Strony: 103-117

Twórcy

autor

Anna Winiarczyk-Raźniak

• Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Bibliografia

• XI Censo General General de Población y Vivienda, 1990, Instituto Nacional de Estadística y Geografía, México, D.F.
• XII Censo General de Población y Vivienda, 2000, Instituto Nacional de Estadística y Geografía, México, D.F.
• XIII Censo General de Población y Vivienda, 2010, Instituto Nacional de Estadística y Geografía, México, D.F.
• Ángel García, D. de (2016). Esbozos etnográficos sobre la migración entre los mayas peninsulares de Campeche. Revista Española de Antropología Americana, 46, 9-28. http://dx.doi.org/10.5209/REAA.58285
• Bolio Osés, J. (1983ª). Hacia una Historia del Poblamiento y Urbanización de la Península Yucateca, Primera Parte. Yucatán: Historia y Economía, 7(38), 31-48.
• Bolio Osés, J. (1983b). Hacia una Historia del Poblamiento y Urbanización de la Península Yucateca, Segunda Parte. Yucatán: Historia y Economía, 7(39) , 25-52.
• Bonasewicz, A., Skoczek, M. (1985). Rolnictwo. (W:) Geografia regionalna Ameryki Łacińskiej. Warszawa: PWN, 124-140.
• Camal-Cheluja, T.L. (2012). Crecimiento y planeación urbana de Chetumal desde la perspectiva de la élite gobernante. (In:) J.C. Arriaga-Rodríguez, T.L. Camal-Cheluja (eds.), Memorias del XIII Seminario Internaciona de Verano: Caribe Economía, Política y Sociedad. Chetumal: Universidad de Quintana Roo, División de Ciencias Políticas y Humanidades, 609-627.
• Comparacencia de Kessel y Heroles. 2008, Energía, 8(120), FTE de México, http://www.fte-energia.org/pdf/e120-6-11.pdf (dostęp: 20.02.2020)
• Delimitación de las zonas metropolitanas de México. 2010. Secretaría de Desarrollo Social, Consejo Nacional de Población, Instituto Nacional de Estadística, Geografía e Informática, México.
• Eastmond, A., García de Fuentes, A., Córdoba Ordoñez, J. (2000). Recent Population and Education Trends on the Yucatán Peninsula. (In:) W. Lutz, L. Prieto, W. Sanderson (eds.), Population, Development, and Environment on the Yucatán Peninsula: From Ancient Maya to 2030. Laxenburg: International Institute for Applied Systems Analysis, 54-72.
• Encuesta Intercensal, 2015 Instituto Nacional de Estadística y Geografía, México, D.F.
• Folan, W.J., Faust, B., Lutz W., Gunn, J.D. (2000). Social and Environmental Factors in the Classic Maya Collapse, (In:) W. Lutz, L. Prieto, W. Sanderson (eds.), Population, Development, and Environment on the Yucatán Peninsula: From Ancient Maya to 2030. Laxenburg: International Institute for Applied Systems Analysis, 2-32.
• Gordillo, G., Plassot, T. (2017). Migraciones internas: un análisis espacio-temporal del periodo 1970-2015. Economíaunam, 14(40), 67-100.
• Lizama Quijano, Jesús (2007). Estar en el mundo. Procesos culturales, estrategias económicas y dinámicas identitarias entre los mayas yucatecos. Mérida: CIESAS, Editorial Miguel Ángel Porrúa.
• Makowski, J. (1985). Środowisko przyrodnicze. (W:) Geografia regionalna Ameryki Łacińskiej. Warszawa: PWN, 15-88.
• Moreno-Calles, A.I., Casas, A., Toledo, V.M., Vallejo-Ramos, M. (2016). Perspectivas: el camino por delante para la etnoagroforesteria. (In:) A.I. Moreno-Calles, A. Casas, V.M. Toledo,
• M. Vallejo-Ramos (eds.), Etnoagroforestería en México. Morelia: Universidad Nacional Autónoma de México, Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Morelia, Instituto de Investigaciones en Ecosistemas y Sustentabilidad, 290-295.
• Pohl, M., Pope, K., Jones, J. (1998). Agricultura y civilización prehistoricas en las planicies mayas orientales. Los Investigadores de la Cultura Maya, 6(1), 108-119.
• Ramírez Carillo, L.A. (2020). The Thin Broken Line. History, Society and the Environment of the Yucatán Peninsula. (In:) H. Azcorra, F. Dickinson (eds.), Culture, Environment and Health in the Yucatan Peninsula. A Human Ecology Perspective. Springer International Publishing, 9-36. DOI: 10.1007/978-3-030-27001-8
• Samora, J., Vandel Simon, P. (1993). A History of the Mexican-American People. University of Notre Dame Press.
• Velázquez Valdéz, R. (1980). Recent discoveries in the caves of Loltun, Yucatán, Mexico. Mexicon, 2(4), 53-55.
• Vidussi, C. (2016). Posibles cambios de perspectiva en lose studios sobre remesas y espacios domésticos: el caso de los Mayas Yucatecos. Peninsula, XI (2), 35-57.
• Winiarczyk-Raźniak, A. (2011). Majowie w Meksyku. (W:) M. Soja, A. Zborowski (red.), Człowiek w przestrzeni zurbanizowanej. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, 111-119.
• Winiarczyk-Raźniak, A. (2014). Obszary metropolitalne Meksyku. (W:) K. Kuć-Czajkowska, M. Sidor (red.), Miasta, aglomeracje, metropolie - w nurcie globalnych przemian. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 133-149.
• Winiarczyk-Raźniak, A., Długosz, Z. (2016). Tradycyjne budownictwo współczesnych Majów na meksykańskim Jukatanie. (W:) A. Zborowski (red.) Człowiek, społeczeństwo, przestrzeń. Myczkowce-Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, 135-150.
• Winiarczyk-Raźniak, A., Raźniak, P. (2018), El solar and la vivienda vernacula as examples of traditional home construction in Mexico's Yucatan, 4th International Scientific Conference Geobalcanica 2018, 225-236. DOI:10.18509/GBP.2018.26

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.24917/20845456.15.7