Iniuria Suffered by a Slave?

• Autorzy: Dobromiła Nowicka

Warianty tytułu

Iniuria doznana przez niewolnika?

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

Rozdźwięk między postrzeganiem edictum de iniuriis quae servis fiunt u Ulpiana i Gaiusa jest tak głęboki, że może świadczyć o tym, iż czyn wyrządzony niewolnikowi był jeśli nie zawsze, co wydaje się najbardziej prawdopodobne, to przynajmniej zazwyczaj kwalifikowany jedynie jako iniuria wyrządzona jego właścicielowi, a z ewentualnej skargi servi nomine w praktyce nie korzystano. Jako że uszkodzenie niewolnika dodatkowo uprawniało właściciela do otrzymania odszkodowania na gruncie reżimu akwiliańskiego, wydaje się, że praktyczne zastosowanie edyktu w zakresie skargi servi nomine, jeśli nawet na jakimś etapie rozwoju deliktu rzeczywiście funkcjonowało lub potencjalnie mogło mieć miejsce, miało znikome znaczenie. Z tego względu za najbardziej prawdopodobną interpretację uznać należy, że edykt miał po prostu zapewnić nowoczesną i elastyczną podstawę działania za pomocą pretorskiej actio iniuriarum suo nomine w sytuacji iniuria doznanej za pośrednictwem niewolnika, nieograniczoną do decemwiralnych przypadków os fractum i membrum ruptum. (abstrakt oryginalny)

EN

The dissonance between the perception of edictum de iniuriis quae servis fiunt on Ulpian's and Gaius' part is so significant that it can lead to a conclusion that a deed done to a slave - even if not always, what seems the most probable, certainly in most cases - qualified only as an insult harming the slave's owner, whereas a would-be actio servi nomine was de facto not in use. As an infringement of a slave could additionally give rise to an owner's entitlement to plead for damages according to the Aquilian regime, it seems that practical use of the edictal clause with regard to actio servi nomine, even if possible to take place at a certain level of legal development of the delict, was of minor importance. However, recognizing the main role of the edict in providing a modern and flexible basis for bringing praetorial actio iniuriarum suo nomine in a case of iniuria suffered through one's slave, not limited to decemviral instances of os fractum and membrum ruptum, appears to be the most probable interpretation. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Prawo rzymskie; Prawa człowieka; Prawo karne

EN

Roman law; Human rights; Criminal Law

• Czasopismo: Studia Iuridica Lublinensia
• Rocznik: 2020
• Numer: Vol. 29, nr 5
• Strony: 233-247

Twórcy

autor

Dobromiła Nowicka

• University of Wrocław, Poland

Bibliografia

• Agnati U., «Persona iuris vocabulum» Per un'interpretazione giuridica di «persona» nelle opere di Gaio, "Rivista di Diritto Romano" 2009, no. 9.
• Albanese B., Le persone nel Diritto Privato Romano, Palermo 1979.
• Albanese B., Una congettura sul significato di iniuria in XII tab. 8.4, "Ivra" 1980, vol. 31.
• Amielańczyk K., 'Quaestio per tormenta'. O wartości dowodowej zeznań uzyskanych za pomocą tortur w rzymskim procesie karnym okresu pryncypatu, [in:] O prawie i jego dziejach księgi dwie. Studia ofiarowane Prof. Adamowi Lityńskiemu w 45-lecie pracy naukowej i 70-lecie urodzin, ed. M. Mikołajczyk, Białystok 2010.
• Bauman R.A., Human Rights in Ancient Rome, London 2000.
• Biondi B., Actiones noxales, Cortona 1925.
• Birks P., The early history of iniuria, "TvR" 1969, vol. 37(2), DOI: https://doi.org/10.1163/157181969X00157.
• Bravo Bosch M.J., Algunas consideraciones sobre el Edictum de adtemptata pudicitia, "Revista xuridica da Universidade de Santiago de Compostela" 1996, vol. 5(2).
• Bravo Bosch M.J., La injuria verbal colectiva, Madrid 2007.
• Brunt A., Evidence given under Torture in the Principate, "ZSS" 1980, vol. 97(1), DOI: https://doi.org/10.7767/zrgra.1980.97.1.256.
• Brutti M., La tortura e il giudizio, "Index" 2010, no. 38.
• Buckland W.W., The Roman Law of Slavery, Cambridge 1908.
• Cursi M.F., Iniuria cum damno: antigiuridicità e colpevolezza nella storia del danno aquiliano, Milano 2002.
• Cursi M.F., Pati iniuriam per alios (Gai. 3,221-3,222), "BIDR" 2012, vol. 106.
• D'Ors A., Santa Cruz Teijeiro J., A proposito de los edictos especiales "de iniuriis", "AHDE" 1979, vol. 49.
• Da Nóbrega V., L'iniuria dans la loi des XII Tables, "Romanitas" 1967, vol. 8.
• Daube D., On the third chapter of the lex Aquilia, "Law Quarterly Review" 1936, vol. 52.
• Donati A., Homo e persona. Inherent Dignity e Menschenwürde, [in:] Atti dell'Accademia Romanistica Costantiniana, XVII Convegno Internazionale, Roma 2010.
• Fernández Prieto M., El esclavo en el delito de «iniuriae», [in:] Actas del III Congreso Iberoamericano de Derecho Romano, León 1998.
• Fernández Prieto M., La difamación en el Derecho Romano, Valencia 2002.
• Fusco S., De iniuriis quae servis fiunt. Un caso di relevanza giuridica della persona servi?, [in:] Homo, caput, persona: la costruzione giuridica dell'identità nell'esperienza romana: dall'epoca di Plauto a Ulpiano, eds. A. Corbino, M. Humbert, G. Negri, Pavia 2010.
• Gamauf R., Zur Frage 'Sklaverei und Humanität' anhand von Quellen des römischen Rechts, [in:] Fünfzig Jahre Forschungen zur antiken Sklaverei an der mainzer Akademie 1950-2000, eds. H. Bellen, H. Heinen, Stuttgart 2001.
• Giliberti G., Beneficium e iniuria nei rapporti col servo: Etica e prassi giuridica in Seneca, [in:] Sodalitas: scritti in onore di Antonio Guarino, ed. V. Giuffrè, vol. 4, Napoli 1984.
• Guarino A., Le matrone e i pappagalli, [in:] Inezie di Giuriconsulti, Napoli 1978.
• Guerrero Lebrón M., En torno a la injuria cometida contra el esclavo dado en usufructo, "Anuario da Facultade de Dereito da Universidade da Coruña" 2007, vol. 11.
• Guerrero Lebrón M., La idea de materfamilias en el Edictum de adtemptata pudicitia, [in:] El Derecho de familia. De Rome al Derecho actual, Huelva 2004.
• Guerrero Lebrón M., La injuria indirecta en derecho romano, Madrid 2005.
• Hagemann M., Iniuria. Von den XII-Tafeln bis zur Justinianischen Kodifikation, Köln 1998.
• Honoré T., Ulpian, Oxford 1982.
• Huvelin P., La notion de l'iniuria dans le très ancien droit romain, Lyon 1903.
• Kaser M., Das altrömische Ius, Göttingen 1949.
• Kaser M., Rechtswidrigkeit und Sittenwidrigkeit im klassischen römischen Recht, "ZSS" 1940, vol. 60(1), DOI: https://doi.org/10.7767/zrgra.1940.60.1.95.
• Katančević A., A Tort Protection of the Ownership Title to a Slave, [in:] Possessio ac iura in re. Z dziejów prawa rzeczowego, eds. M. Mikuła, W. Pęksa, K. Stolarski, Kraków 2012.
• Koschembahr-Lyskowski J. de, Conventiones contra bonos mores dans le droit romain, [in:] Mélanges de Droit romain dédiés à G. Cornil, Paris 1926.
• Kuryłowicz M., Paul. D. 47, 10, 26 i obyczajowo-prawne zagadnienia rzymskiej iniurii, "Annales UMCS sectio G (Ius)" 1984, vol. 31.
• Kuryłowicz M., Paul. D. 47.10.26 und die Tatbestände der römischen "iniuria", "Labeo" 1987, vol. 33.
• Lapuerta Montoya D. de, El elemento subjetivo en el edictum de adtemptata pudicitia: la contravención de los boni mores como réquisito esencial para la existencia de responsabilidad, "Anuario da Facultade de Dereito da Universidade da Coruña" 1998, vol. 2.
• Lapuerta Montoya D. de, Estudio sobre el «edictum de adtemptata pudicitia», Valencia 1999.
• Lapuerta Montoya D. de, La contumelia indirecta en los ataques a la buena reputacion de la mujer e hios, [in:] El Derecho de familia. De Rome al derecho actual, Huelva 2004.
• Lenel O., Edictum Perpetuum, Leipzig 1927.
• Lübtow U. von, Zum römischen Injurienrecht, "Labeo" 1969, vol. 15.
• Maganzani L., La dignità humana negli scritti degli giuristi romani, [in:] Dignità e diritto: prospettive interdisciplinari. Quaderni del Dipartimento di Scienze Giuridiche dell Università Cattolica del S. Cuore di Piacenza, ed. A. Sciarrone, Tricase 2010.
• Manfredini A.D., Contributi allo studio dell'iniuria in età repubblicana, Milano 1977.
• Marrone M., Consierazioni in tema di "iniuria", [in:] Synteleia V. Arangio-Ruiz, vol. 1, Napoli 1964.
• Mayer-Maly T., Contra bonos mores, [in:] Iuris Professio, Festgabe für Max Kaser zum 80. Geburtstag, ed. H.-P. Benöhr, Wien 1986.
• Meurs J.H. van, Iniuria Ipsi Servo Facta, "TvR" 1923, vol. 4(3), DOI: https://doi.org/10.1163/157181923X00139.
• Mezger H.R., Stipulationen und letztwillige Verfüngung "contra bonos mores" im klassisch-römischen und nachklassischen Recht, Göttingen 1930.
• Méhész K.Z., La injuria en Derecho Penal Romano, Buenos Aires 1969.
• Nogrady A., Römisches Strafrecht nach Ulpian: Buch 7 bis 9 De officio proconsulis, Berlin 2006.
• Nowicka D., Family relations in cases concerning iniuria, [in:] Mater Familias: scritti romanistici per Maria Zabłocka, eds. Z. Benincasa, J. Urbanik, with participation of P. Niczyporuk and M. Nowak, Warszawa 2016.
• Nowicka D., Ochrona skromności materfamilias w Edictum de adtemptata pudicitia, [in:] Pozycja prawna kobiet w dziejach, ed. S. Rogowski, Wrocław 2010.
• Nowicka D., Zniesławienie w prawie rzymskim, Wrocław 2013.
• Paola S. di, La genesi storica del delito de «iniuria», "Annali del Seminario giuridico dell'Università di Catania" 1947, vol. 1.
• Perry M., Sexual Damage to Slaves in Roman Law, "Journal of Ancient History" 2015, vol. 3(1), DOI: https://doi.org/10.1515/jah-2015-0016.
• Plescia J., The development of iniuria, "Labeo" 1977, vol. 23.
• Plessis P. du, Damaging a Slave, [in:] Judge and Jurist: Essays in Memory of Lord Rodger of Earlsferry, eds. A. Burrows, D. Johnson, R. Zimmermann, Oxford 2013.
• Pólay E., Iniuria Types in Roman law, Budapest 1986.
• Pugliese G., Studi sull'iniuria, Milano 1941.
• Quadrato R., La persona in Gaio. Il problema dello schiavo, "Ivra" 1986, vol. 37.
• Raber F., Frauentracht und "iniuria" durch "appellare": D. 47.10.15.15, [in:] Studi in onore di Edoardo Volterra, vol. 3, Milano 1971.
• Raber F., Grundlagen Klassischer Injurienanspruche, Wien 1969.
• Sitek B., "Quaestionem" intellegere debemus tormenta et corporis dolorem ad eruendam veritatem, [in:] Crimina et mores. Prawo karne i obyczaje w starożytnym Rzymie, ed. M. Kuryłowicz, Lublin 2001.
• Völkl A., Die Verfolgung der Körperverletzung im frühen römischen Recht. Studien zum Verhältnis von Totungsverberechen und Injuriensdelikt, Wien-Köln-Graz 1984.
• Watson A., Personal Injuries in the XII Tables, "TvR" 1975, vol. 43(2), DOI: https://doi.org/10.1163/157181975X00024.
• Wittmann R., Die Entwicklungslinien der klassischen Injurienklage, "ZSS" 1974, vol. 91(1), DOI: https://doi.org/10.7767/zrgra.1974.91.1.285.
• Wittmann R., Die Körperverletzung an Freien im klassischen römischen Recht, München 1972.
• Zumpt A.W., Der Criminalproceß der Römischen Republik, Leipzig 1871.

Identyfikatory

DOI

10.17951/sil.2020.29.5.233-247