Analysis of morphological changes of rural settlement patterns after World War II in the metropolitan area of Łódź using a graph theory based method

• Autorzy: Tomasz Figlus , Łukasz Musiaka
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

This research concerns the complex problem of morphological transformations of villages in the intra-urban area (i.e. settlements incorporated into acity), as well as the suburban area, using the example of the metropolitan area of Łódź, Poland. The main aim of the research was to analyse the diversity of selected rural settlements and their spatial changes after World War II.. The study was based on preserved historical maps and today's plans. An analysis of morphological changes of selected villages was conducted using graph theory methods. It was noticed that the graph development index should depend on the relative number of edges in relation to the number of nodes and the number of graph cycles, which express the degree of complexity of a settlement unit. Three main groups of villages, characterised by different scales of morphological transformations, were distinguished as a result of the study. Settlement units with orthomorphic transformations, where all spatial modifications were mainly additive and the initial layouts have been preserved almost completely, represent the first group of villages. The second group is composed of units with semi-metamorphic transformations, where the spatial reorganization was significant, but not total. The third group includes villages with metamorphic changes, where the initial layouts have been totallytransformed.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Osadnictwo; Wieś; Aglomeracje miejskie; Wojna Światowa II

EN

Colonization; Village; Urban agglomerations; World War II

• Czasopismo: Environmental & Socio-economic Studies
• Rocznik: 2020
• Tom: 8
• Numer: nr 4
• Strony: 57-72

Twórcy

autor

Tomasz Figlus

• Uniwersytet Łódzki

autor

Łukasz Musiaka

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• Bagińska J. 2007. Kilka uwag na temat linii pasażerskich w Polsce w latach 1989-2006. "Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG," 14, 157-164.
• Bański J. 2005. Przestrzenny wymiar współczesnych procesów na wsi (Spatial Dimension of the Contemporary Processes in the Rural Areas). Studia Obszarów Wiejskich, 9, IGiPZ PAN, Warszawa.
• Bański J. 2008. Strefa podmiejska - już nie miasto, jeszcze nie wieś (Suburban area - not a city anymore, not a village yet). [in:] Jezierska-Thole A., Kozłowski L. (eds.), Gospodarka przestrzenna w strefie kontinuum miejsko-wiejskiego w Polsce (Spatial management in the urban-rural continuum zone in Poland). Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń: 29-44.
• Bański J. 2012. Problematyka definicji i zasięgu przestrzennego obszarów wiejskich i stref podmiejskich (Definition and spatial extent of rural and suburban areas). Acta Scientiarum Polonorum. "Administratio Locorum" 11/3: 5-15.
• Bański J., Wesołowska M. 2010. Transformations in Housing Construction in Rural Areas of Poland's Lublin Region - Influence on the Spatial Settlement Structure and Landscape Aesthetics. "Landscape and Urban Planning", 94: 116-126.
• Chin N. 2002. Unearthing the roots of urban sprawl: A critical analysis of form, function and methodology. Centre for Advanced Spatial Analysis Working Papers Series, 47. University College London, London.
• Clawson R. 1962. Urban sprawl and speculation in urban land. "Land Economics", 38: 99-111.
• Connell J. 1974. The metropolitan village: spatial and social processes in dis-continuous suburbs. [in:] J.H. Johnson (ed.), Suburban Growth. Wiley, London: 77-100.
• Conzen M.R.G. 1962. The plan analysis of an English city centre (Newcastle upon Tyne). [in:] K. Norborg (ed.) Proccedings of the international Geographical Union Symposium in Urban Geography, Lund 1960." Lund Studies in Geography B", 24: 383-414.
• Conzen M.R.G. 1968. The use of town plans in the study of urban history. [in:] H.J. Dyos (ed.) The study of urban history. Edward Arnold, London: 113-130.
• Czarnecka J. 1971. Delimitacja zespołów osadniczych przy zastosowaniu grafów na przykładzie codziennych dojazdów pracowniczych. Prace Naukowe WSE we Wrocławiu, 25, 47, Wrocław.
• Domański R. 1970. Syntetyczna charakterystyka obszaru na przykładzie okręgu przemysłowego Konin-Łęczyca-Inowrocław. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Ducruet C., Lugo I. 2013. Structure and dynamics of transportation networks: Models, methods, and applications. [in:] J.P. Rodrigue, T.E. Notteboom, J. Shaw (eds) The SAGE Handbook of Transport Studies. SAGE: 347-364.
• Dymitrow M. 2012. The hidden face of urbanity. Morphological differentiation of degraded and restituted towns in Poland in the context of the efficacy of the national administrative system. Degree Project for Master of Science. University of Gothenburg, Gothenburg.
• Dziegieć E. 1995. Urbanizacja terenów wiejskich w Polsce (Urbanization of rural areas in Poland). "Turyzm" 5, 1: 5-56.
• Figlus T. 2016. Typy morfogenetyczne wsi w środkowej Polsce. "Studia Geohistorica", 5: 90-112.
• Figlus T. 2018. The past and present of historical morphology of rural and urban forms in Poland. "Studia Geohistorica", 6: 149-168.
• Figlus T. 2020. Process of incorporation and morphological transformations of rural settlement patterns in the context of urban development. The case study of Łódź." Quaestiones Geographicae", 39, 2: 75-95.
• Garrison W.L. 1968. Connectivity of the Interstate Highway System." Papers of the Regional Science Association", 6: 121-137.
• Garrison W.L., Marble D.F. 1963. Factor - Analytic Study of the Connectivity of a Transportation Network. Regional Science Association, Lund.
• Golachowski S. 1965. Proces semiurbanizacji w województwie opolskim (The process of semiurbanization in the Opolskie Voivodeship). "Kwartalnik Opolski", 2: 54-58.
• Golachowski S. 1966. Urbanizacja wsi w województwie opolskim (Urbanization of villages in the Opolskie Voivodeship). [in:] K. Hryniewicka (ed.) Problemy ewolucji układów osadniczych na tle procesów urbanizacyjnych w Polsce (Problems of evolution of settlement systems against the background of urbanization processes in Poland). "Materiały i Studia Międzyuczelnianego Zakładu Podstawowych Problemów Architektury, Urbanistyki i Budownictwa", 5. PWN, Warszawa: 45-66.
• Golachowski S., Kostrubiec B., Zagożdżon A. 1974. Metody badań geograficzno-osadniczych. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Gross J., Yellen J. 1999. Graph theory and its application. CRC Press, London.
• Haggett P. 1965. Locational analysis in human geography. St. Martin's Press, London.
• Haggett P., Chorley R.J. 1969. Network analysis in geography. Edward Arnold, London.
• Heffner K. 1987. Przekształcenia w układzie morfologicznym ośrodka lokalnego (na przykładzie Korfantowa, województwo opolskie). [in:] K. Heffner (ed.) Problemy przestrzennego rozwoju ośrodków lokalnych (na przykładzie Korfantowa w województwie opolskim). Instytut Śląski, Opole, 107-142.
• Jakóbczyk-Gryszkiewicz J. 1991. Zróżnicowanie urbanizacji wsi w strefie podmiejskiej Łodzi (Diversification of village urbanization in the suburban area of Łódź), Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica 13: 75-99.
• Jakóbczyk-Gryszkiewicz J. 1998. Przeobrażenia stref podmiejskich dużych miast. Studium porównawcze strefy podmiejskiej Warszawy, Łodzi i Krakowa (Transformations of suburban areas of large cities. A comparative study of the suburban area of Warsaw, Łódź and Krakow). Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• James G.A., Cliff A.D., Haggett P., Ord J.K. 1970. Some discrete distributions for graphs with applications to regional transport networks. "Geografiska Annaler. Series B, Human Geography", 52, 1: 14-21.
• Jażdżewska I. 2008a. Dlaczego warto stosować teorię grafów w badaniach geografii historycznej? Przykłady zastosowania. [in:] M. Kulesza (ed.) Czas i przestrzeń w naukach geograficznych. Wybrane problemy geografii historycznej. Uniwersytet Łódzki, Łódź: 243-256.
• Jażdżewska I. 2008b. Przemiany miejskiej sieci osadniczej w Polsce w świetle metod matematycznych (Transformations of the urban system in Poland in the light of mathematical methods). Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Jiang B., Claramunt C., Klarqvist B. 2000. An integration of space syntax into GIS for modelling urban spaces. "JAG," 2, 3/4: 161-171.
• Kacprzak E., Staszewska S. 2008. Rozwój obszarów mieszkaniowych w strefie podmiejskiej miasta Poznania (Development of residential areas in the suburban area of the city of Poznań). [in:] A. Jezierska-Thole, L. Kozłowski (eds.) Gospodarka przestrzenna w strefie kontinuum miejsko-wiejskiego w Polsce (Spatial management in the urban-rural continuum zone in Poland). Wyd. Naukowe UMK, Toruń: 127-144.
• Kacprzak E., Staszewska S. 2011. Wpływ suburbanizacji na wiejskie struktury osadnicze (Impact of suburbanization on rural settlement structures). [in:] J. Słodczyk (ed.) Procesy suburbanizacji w wybranych miastach Polski (Suburbanization processes in selected Polish cities). "Studia Miejskie", 3: 99-112.
• Kajdanek K. 2011. Pomiędzy miastem a wsią. Suburbanizacja na przykładzie osiedli podmiejskich Wrocławia (Between the city and the village. Suburbanization on the example of Wrocław suburban housing estates). Wydawnictwo Nomos, Kraków.
• Kansky K.J. 1963. Structure of transport networks: Relationships between network geometry and regional characteristics. Department of Geography, Research Papers, 84. University of Chicago, Chicago.
• Kirk W. 1980. The rural-urban continuum: perception and reality. [in:] G. Enyedi, J. Meszaros (eds.) Development of settlement systems." Hungarian Academy of Sciences, Budapest": 11-19.
• Korzan B. 1978. Elementy teorii grafów i sieci. Metody i zasto-sowania. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa.
• Kostrubiec B. 1971. Analiza matematyczna zbioru osiedli województwa opolskiego. [in:] S. Golachowski (ed.) Struktury i procesy osadnicze. Instytut Śląski w Opolu, Opole: 9-66.
• Koter M. 1985. Kształtowanie strefy podmiejskiej w świetle badań historyczno-geograficznych (Shaping the suburban area in the light of historical and geographical research). "Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica", 5: 61-73.
• Koter M. 1994a. Od fizjonomii do morfogenezy i morfologii porównawczej. Podstawowe zagadnienia teoretyczne morfologii miast (from the physiognomy to the morpho-genesis and the comparative morphology. Essential theoretical issues of the urban morphology). [in:] M. Koter, J. Tkocz (eds) Zagadnienia geografii historycznej osadnictwa w Polsce (Issues of the historical geography of the settlements in Poland). Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Uniwersytet Łódzki, Toruń-Łódź: 26-31.
• Koter M. 1994b. Rola wiejskich elementów morfologicznych w procesie kształtowania układu przestrzennego Łodzi (The role of rural morphological elements in the process of shaping the spatial layout of Łódź). [in:] M. Koter, J. Tkocz (eds) Zagadnienia geografii historycznej osadnictwa w Polsce (Issues of the historical geography of the settlements in Poland). Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Uniwersytet Łódzki, Toruń-Łódź: 63-88.
• Krüger M.J.T. 1979a. An approach to built-form connectivity at an urban scale: System description and its representation. "Environment and Planning B: Planning and Design", 6, 1: 67-88.
• Krüger M.T.J. 1979b. An approach to buiIt-form connectivity at an urban scale: variations of connectivity and adjacency measures amongst zones and other related topics. "Environment and Planning B: Planning and Design", 6, 3: 305-320.
• Krzysztofik R. 2008. Osiedla zurbanizowane bez formalnego statusu miejskiego na obszarze Polski w rozwoju historycznym - próba typologii (Urbanized housing estates without a formal urban status in Poland in historical development - an attempt at typology). [In:] Gierańczyk W., Kluba M. (eds), Problemy i metody oceny kontinuum miejsko-wiejskiego w Polsce (Problems and methods of urban-rural continuum assessment in Poland). "Studia Obszarów Wiejskich", 13: 186-193.
• Kulikowski J.L. 1986. Zarys teorii grafów. Zastosowania w technice. Biblioteka Naukowa Inżyniera, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Lisowski A., Grochowski M. 2009. Procesy suburbanizacji. Uwarunkowania, formy, konsekwencje (Suburbanization processes. Conditions, forms, consequences). "Biuletyn Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju", 240, 1: 216-280.
• Liszewski S. 1987. Strefa podmiejska jako przedmiot badań geograficznych. Próba syntezy (Suburban area as a subject of geographical research. An attempt at synthesis). "Przegląd Geograficzny", 59, 1-2: 65-79.
• Maik W. 1976. Założenia i zastosowanie koncepcji zespołów osadniczych. "Przegląd Geograficzny", 78, 2, 235-251.
• Maik W. 1977. A graph theory approach to the hierarchical ordering of elements of the settlements systems. "Questiones Geographicae", 4: 95-108.
• Maik W. 1979. Zastosowanie metod grafowych do hierarchizacji elementów systemu osadniczego. [in:] Z. Chojnicki (ed.) Struktura i funkcje układów przestrzenno-ekonomicznych. Seria Geografia, 18, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań: 37-43.
• Maik W. 2012. Podstawy teoretyczno-metodologiczne studiów geograficzno-miejskich. Studium z metodologii geografii miast (Theoretical and methodological foundations of geographic and urban studies. A study in the methodology of urban geography). Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy, Bydgoszcz.
• Mantey D. 2011. Żywiołowość lokalizacji osiedli mieszkaniowych na terenach wiejskich obszaru metropolitalnego Warszawy (The spontaneity of the location of housing estates in the rural areas of the Warsaw metropolitan area). Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Marshall S. 2004. Streets and patterns. Routledge, London.
• Matczak A. 1991. Przemiany przestrzenne wsi położonych w strefie podmiejskiej Łodzi na przykładzie rejonu Grotnik (Spatial transformations of villages located in the suburban area of Łódź on the example of Grotniki)." Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica", 14: 33-46.
• Miszewska B. 1976. Morfologia sieci osadniczej jako układu linii (Morphology of the settlement network as the system of lines). "Studia Geograficzne", 22. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Miszewska B. 1996. Struktura morfologiczna peryferyjnych osiedli Wrocławia (Morphological structure of peripheral housing estates in Wrocław). Prace Instytutu Geografii, Seria B: Geografia Społeczna i Ekonomiczna 14, Acta Universitatis Wratislaviensis, 1904: 53-61.
• Miszewska B. 2002. Wsie jako jądra genetyczne osiedli wrocławskich (Villages as genetic cores of Wrocław housing estates). "Rocznik Wrocławski", 8: 107-119.
• Miszewska B., Szmytkie R. 2015: Morphological processes in the spatial structure of the southern district of Wrocław city. "Bulletin of Geography, Socio-economic Series", 27: 133-151.
• Miszewska B., Szmytkie R. 2017. Rozwój przestrzenny i przemiany morfologiczne osiedli Wrocławia wyrosłych wokół dawnych wsi kmiecych (Spatial development and morphological transformations of housing estates in Wrocław raised around former villages). "Studia z Geografii Politycznej i Historycznej," 6: 51-70.
• Moriconi-Ebrard F. 1993. L'urbanisation du monde, depuis 1950 (Urbanisation of the world, since 1950). Anthropos, Paris.
• Musiaka Ł., Figlus T., Szmytkie R. 2020. Models of morphological transformations of centres of the largest Polish cities after World War II, European Planning Studies, Routledge.
• Newman M.E.J. 2010. Networks: An introduction. Oxford University Press, Oxford.
• Nystuen J.D., Dacey M.F. 1968. A graph theory interpretation of nodal regions. "Geographia Polonica", 15: 135-151.
• Öre O. 1990. Graphs and their uses. Cambridge University Press, Cambridge.
• Páez A., Scott D.M. 2004. Spatial statistics for urban analysis: A review of techniques with examples. "GeoJournal", 61: 53-67.
• Palka Z., Ratajczak W., Weltrowska J. 2001, Wyznaczanie odległości pomiędzy grafami. [in:] H. Rogacki (ed.) Koncepcje teoretyczne i metody badań geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarki przestrzennej. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań: 147-158.
• Potrykowski M., Taylor Z. 1982. Geografia transportu. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Prochownik A. 1975. Urbanizacja wsi czy deruralizacja? (Urbanization of the village or deruralization?). "Czasopismo Geograficzne", 46, 4: 399-405.
• Pulczyn W. 1968. Elementy teorii grafów. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Rakowski W. 1975. Procesy urbanizacji wsi na przykładzie województwa warszawskiego (Rural urbanization processes on the example of the Warsaw Province). Studia KPZK PAN 50, Warszawa.
• Ratajczak W. 1977. Metody grafowe w geografii ekonomicznej. [in:] Z. Chojnicki (ed.) Metody ilościowe i modele w geografii. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa: 143-157.
• Ratajczak W. 1980. Analiza i modele wpływu czynników społeczno-gospodarczych na kształtowanie się sieci transportowej (The analysis and models of the influence of social and economic factors on the forming of transportation network). PWN, Warszawa.
• Ratajczak W. 1992. Dostępność komunikacyjna miast wojewódzkich Polski w latach 1948-1988. Współczesne problemy geografii społeczno-ekonomicznej Polski, Seria Geografia, 55, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
• Reissman L. 1970. The urban process. Cities in industrial societies. The Free Press & Collier Macmillan, New York-London.
• Rodgers P. 2005. Graph Drawing Techniques for Geographic Visualization. [in:] J. Dykes, A. MacEachren, M.-J. Kraak (eds) Exploring Geovisualization. Pergamon: 143-158.
• Ross K.A., Wright C.R.B. 1999. Matematyka dyskretna. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Runge J. 2006. Metody badań w geografii społeczno-ekonomicznej. Elementy metodologii, wybrane narzędzia badawcze (Research methods in social and economic geography. Elements of methodology, chosen research tools). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Runge J., Surmacz A. 1986. Komunikacja kolejowa na obszarze województwa katowickiego w latach 1880 i 1980. Analiza sieci i układu hierarchicznego. "Geographia. Studia et Dissertationes", 9: 255-273.
• Rydzewski T. 2001. Dostępność topologiczna na przykładzie sieci kolejowej województwa zachodniopomorskiego w 1999 r. [in:] H. Rogacki (ed.) Koncepcje teoretyczne i metody badań geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarki przestrzennej. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań: 159-167.
• Rykiel Z. 1981. Powiązania komunikacyjne miast konurbacji katowickiej. "Czasopismo Geograficzne", 52, 1: 3-14.
• Slenczek M. 1982. Rozwój sieci transportu kolejowego na Śląsku. "Studia Geograficzne, 34, Acta Universitatis Vratislaviensis", 514, Wrocław.
• Sobotka S. 2014. Przekształcenia historycznych układów przestrzennych wsi w strefie podmiejskiej Olsztyna, ze szczególnym uwzględnieniem Brąswałdu, Dorotowa i Jon-kowa (Transformation of the historical spatial arrangements of the villages in the suburban area of Olsztyn, with particular emphasis on Brąswałd, Dorotowo and Jonkowo). "Acta Scientiarum Polonorum. Administratio Locorum", 13, 2: 39-57.
• Sokołowski D. 1999. Zróżnicowanie zbioru małych miast i większych osiedli wiejskich w Polsce w ujęciu koncepcji kontinuum wiejsko-miejskiego (Diversification of the collection of small towns and larger rural settlements in Poland in terms of the concept of rural-urban continuum), Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
• Squires G.D. 2002. Urban sprawl: causes, consequences and policy responses, The Urban Press Institute, Washington DC.
• Staszewska S. 2012. Przekształcenia urbanistyczne osiedli wiejskich strefy podmiejskiej dużego miasta (Urban transformation of rural settlements of the suburban area of a large city). "Barometr Regionalny, Analizy i Prognozy", 4: 53-68.
• Straszewicz L. 1954. Strefa podmiejska Łodzi (Suburban area of Łódź). "Przegląd Geograficzny", 26, 4: 182-197.
• Szambelan Z., Stępniewski M. 2009. Rozwój terytorialny Łodzi w świetle dokumentów i źródeł kartograficznych. "Rocznik Łódzki", 56: 37-50.
• Szczepańska M., Wilkaniec A. 2014. Przekształcenia krajobrazu kulturowego wybranych wsi strefy podmiejskiej Poznania (Transformations of the cultural landscape of selected villages of the suburban area of Poznań). "Studia Obszarów Wiejskich", 35: 29-45.
• Szmytkie R. 2009. Miasta-zlepieńce na Śląsku Dolnym i Opolskim (Urban conglomerates in Lower and Middle Silesia). Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego, 6. Uniwersytet Wrocławski, Wrocław.
• Szmytkie R. 2011. Osiedla wiejskie w granicach administracyjnych dużego miasta (przykład Wrocławia). [in:] J. Słodczyk (ed.) Procesy suburbanizacji w wybranych miastach Polski (Suburbanization processes in selected Polish cities), Studia Miejskie, 3: 159-186.
• Szmytkie R. 2014. Metody analizy morfologii i fizjonomii jednostek osadniczych (Methods for analyzing morphology and physiognomy of settlement units). Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego, 35. Uniwersytet Wrocławski, Wrocław.
• Szmytkie R. 2017. Application of graph theory to the morphological analysis of settlements, "Quaestiones Geographicae", 36, 4: 65-80.
• Szmytkie R., Nowak B. 2017. Przeobrażenia morfologiczne wsi w strefie podmiejskiej Wrocławia. "Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica", 29: 47-64.
• Taylor Z. 1974. Metody grafowe w badaniach przestrzenno-ekonomicznych (Graph methods in spatial and economic studies). Czasopismo Geograficzne, 45, 3: 337-348.
• Taylor Z. 1975. Charakterystyka zmian w strukturze sieci transportowych w ujęciu grafowym (Changes in the structure of transport networks according to the graph theory). "Przegląd Geograficzny", 47: 501-517.
• Taylor Z. 1979. Przestrzenna dostępność miejskiego systemu transportowego na przykładzie Poznania. PAN, Warszawa.
• Thomson R.C., Richardson D.E. 1995. A graph theory approach to road network generalisation. [in:] Proceeding of the 17th International Cartographic Conference: 1871-1880.
• Tinkler K.J. 1977. An introduction to graph theoretical methods in geography. Concepts and techniques in modern geography, 14. Institute of British Geographers, London.
• Tkocz J. 1998. Organizacja przestrzenna wsi w Polsce (Spatialorganisation of villages in Poland). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Wesołowska M. 2006. Rozwój budownictwa mieszkaniowego a przemiany przestrzenne wsi województwa lubelskiego (The development of housing construction and spatial changes in the villages of the Lublin province). Studia Obszarów Wiejskich, 10. IGiPZ PAN, Warszawa.
• Whitehand J.W.R. 1987. Urban morphology. [in:] Pacione M. (ed.) Historical geography: Progress and prospect. Routledge, London: 250-276.
• Wilson R.J. 2000. Wstęp do teorii grafów. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Woods M. 2005. Rural Geography: Processes, Responses and Experiences in Rural Restructuring. Sage, London.
• Wójcik M. 2006. Przemiany siedlisk wsi pod wpływem urbanizacji we wschodnim paśmie aglomeracji łódzkiej (koluszkowsko-brzezińskim) (Transformation of village habitats under the influence of urbanization in the eastern band of the Lodz agglomeration (Koluszki-Brzeziny). "Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica", 7: 201-213.
• Wójcik M. 2013. Przemiany społeczno-przestrzenne osiedli wiejskich. Studium przypadku Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Xie F., Levinson D.M. 2007. Measuring the structure of road networks. "Geographical Analysis", 39, 3: 336-356.
• Zagożdżon A. 1970. Metody grafowe w badaniach osadniczych ze szczególnym uwzględnieniem morfologii siedlisk (Graph methods in settlement studies with particular reference to the morphology of settlements). "Przegląd Geograficzny", 42, 2: 335-348.
• Zagożdżon A., 1971. Morfologia osiedli województwa opolskiego. [in:] S. Golachowski (ed.) Struktury i procesy osadnicze. Instytut Śląski w Opolu, Opole: 331-372.
• Zagożdżon A., 1977. Wykorzystanie metod i technik grafowych w analizie struktur przestrzennych (Using graph methods and techniques in analysis of spatial structures). [In:] Z. Chojnicki (ed.) Metody ilościowe i modele w geografii (Quantitative methods and models in geography). PWN, Warszawa: 158-169.