Narracje historyczne w niemieckim dyskursie publicznym - wybrane problemy i implikacje dla Polski

• Autorzy: Krzysztof Garczewski

Warianty tytułu

Historical Narratives in German Public Discourse - Selected Problems and Implications for Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Głównym celem badań była analiza wybranych elementów obecnego w przestrzeni publicznej niemieckiego dyskursu na temat narracji historycznych oraz określenie implikacji dla Polski, które wynikają z tego procesu. Wykorzystano niemiecko- oraz polskojęzyczne monografie i opracowania związane z problematyką narracji historycznych i stosunków polsko- -niemieckich, dokonano analizy treści wybranych niemieckich materiałów prasowych. Zastosowano metodę analizy dyskursu dotyczącego historii, dokonano analizy źródłowej wybranych niemieckojęzycznych dokumentów. Zdefiniowano pojęcie narracji historycznych, opisano terminologię obecną w niemieckim dyskursie historycznym i przeprowadzono jego analizę. Zwrócono uwagę na rolę, jaką odgrywają w tym zakresie działania Związku Wypędzonych i wybranych ugrupowań politycznych. Wskazano na rolę wydarzeń rocznicowych oraz narracji historycznych o II wojnie światowej obecnych w niemieckiej kinematografii. Na bazie tej analizy opisano znaczenie powyższego procesu dla Polski. Główny punkt odniesienia w niemieckich narracjach o II wojnie światowej obecnych w przestrzeni publicznej stanowi pamięć o Holokauście. Jednocześnie w Niemczech kontynuowany jest proces konsekwentnego promowania pamięci o własnych (niemieckich) ofiarach wojny, co dokonuje się równocześnie na wielu płaszczyznach. Z kolei pamięć o zbrodniach dokonanych w okresie II wojny światowej przez nazistowski reżim na Polakach znajduje się na dalszym planie, co nadal stanowi poważną lukę w niemieckich narracjach o tamtym okresie i wymaga również od strony polskiej podejmowania dalszych działań na rzecz zmiany tej sytuacji. Istotnym instrumentem służącym promocji pozytywnej narracji o najnowszej historii Niemiec jest natomiast propagowanie pamięci o upadku muru berlińskiego w celu dalszego wzmacniania wizerunku tego państwa na arenie międzynarodowej.(abstrakt oryginalny)

EN

The main purpose of the research was to analyze selected elements of the German discourse on historical narratives present in public space and to determine the implications for Poland thereof. German- and Polish-language monographs and studies related to the issues of historical narratives and Polish-German relations were used and the content of selected German press materials was analyzed. The author used the method of analyzing history discourse, and the source analysis of selected German-language documents was made. The autor defined the concept of historical narratives and analyzed terminology used in German historical discourse. The author pointed out the role of The Federation of Expellees (BdV) and political organizations in public discourse. The role of anniversaries and historical of the World War II in German cinema were identified. Such analysis was the basis for describing importance of this proces for Poland. The main reference point in German narratives about World War II that are present in public space is the memory of the Holocaust. At the same time, the process of consistent promotion of the memory of German victims of war continues in Germany, taking place simultaneously on many levels. In parallel, the memory of the crimes committed during World War II by the Nazi regime on Poles is in the background, which is still a serious gap in German narratives of that period and also requires the Polish side to take further action to change this situation. Germany's important instrument for promoting a positive narrative about the latest history of Germany is promoting the memory of the fall of the Berlin Wall and therefore further strengthening the image of Germany on the international stage. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Polityka historyczna; Międzynarodowe stosunki polityczne; Historia; Partie polityczne; Kinematografia

EN

Historical policy; International political relations; History; Political parties; Cinematography

• Czasopismo: Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej
• Rocznik: 2020
• Numer: Vol. 18, z. 2 Polityka pamięci i konflikty pamięci w Europie Środkowej i Wschodniej
• Strony: 255-274

Twórcy

autor

Krzysztof Garczewski

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Bibliografia

• ah, Steinmeier über Polen- Überfall der Nazis: "Unsere Verantwortung vergeht nicht", Bild.de, 01.09.2019, https://www.bild.de/politik/inland/politik-inland/steinmeier-ueber-polen-ueberfall-unsere-verantwortung-vergeht-nicht-64332122.bild.html [10.03.2020].
• Allertz R., Schlachtfeld Geschichte, Berlin 2009.
• Apel do Bundestagu i niemieckiego społeczeństwa ws. wzniesienia pomnika w centrum Berlina upamiętniającego polskie ofiary okupacji niemieckiej w latach 1939-1945, PolenDenkmal.de, 15.11.2017, https://www.polendenkmal.de/assets/downloads/Polendenkmal/Apel-Pomnik-wersja-polska.pdf [12.03.2020].
• apr/dpa/AFP, Steinmeier bittet Polen für deutschen Terror um Vergebung, Spiegel.de, 01.09.2019, https://www.spiegel.de/politik/ausland/polen-frank-walter-steinmeier-bittet-fuer-deutschen-terror-um-vergebung-a-1284662.html [10.03.2020].
• Assmann A., Auf dem Weg zu einer europäischen Gedächtniskultur?, Wien 2012.
• Assmann A., Der lange Schatten der Vergangenheit. Erinnerungskultur und Geschichtspolitik, München 2006, https://doi.org/10.17104/9783406622625-272.
• Bassler S., Biała Róża. Wspomnienia świadków historii, Gdańsk 2009.
• Benz W., Vertriebenenverbände, [w:] Deutsche Geschichte im. 20. Jahrhundert. Ein Lexikon, red. A. Schildt, München 2005.
• Brzechczyn K., Jak narracje wyjaśniają? Wokół Paula A. Rotha koncepcji narracji historycznej, [w:] Między nauką a sztuką. Wokół problemów współczesnej historiografii, red. E. Solska, P. Witek, M. Woźniak, Lublin 2017.
• Conrad A., 30 Jahre Mauerfall. So feiert Berlin das Jubiläum, Tagesspiegel.de, 09.11.2019, https://www.tagesspiegel.de/berlin/30-jahre-mauerfall-so-feiert-berlin-das-jubilaeum/25209872.html [02.03.2020], https://doi.org/10.1055/s-2006-933257.
• Der 9. November in der deutschen Geschichte, Bpb.de, 01.11.2018, https://www.bpb.de/politik/hintergrund-aktuell/172172/der-9-november [05.03.2020].
• Deutsche Besatzungspolitik in Polen 1939-1945. Eine Leerstelle deutscher Erinnerung?, red. D. Bingen und S. Lengemann, Bonn 2019.
• Doerry M., Gelebte Erinnerung. Zum 65. Jahrestag der Pogromnacht vom 9. November 1938. Vortrag für die Gedenkstunde in der Frankfurter Paulkirche am 9. November 2003, [w:] Die Gegenwart der Vergangenheit. Der lange Schatten des Dritten Reiches, red. S. Aust, G. Spörl, Reinbek bei Hamburg 2005, https://doi.org/10.1515/9783110890891.5.
• dpa, Steinmeier bittet Polen um Vergebung, FAZ.net, 01.09.2019, https://www.faz.net/aktuell/politik/ausland/steinmeier-bittet-polen-um-vergebung-fuer-deutschen-terror-16362310.html [10.03.2020].
• dpa, Woidke und Münch erinnern an Opfer des Nationalsozialismus, Morgenpost.de, 14.04.2019, https://www.morgenpost.de/berlin/article216951009/74-Jahrestag-Gedenken-an-Befreiung-von-KZ-Haeftlingen.html [05.03.2020].
• Ein neuer Aufbruch für Europa. Eine neue Dynamik für Deutschland. Ein neuer Zusammenhalt für unser Land, Koalitionsvertrag zwischen CDU, CSU und SPD, 19. Legislaturperiode, Berlin 2018, https://doi.org/10.9785/ovs-ur-2010-8.
• epd, Weltkriegsgedenken - Steinmeier bittet Polen um Vergebung, ZDF.de, 01.09.2019, https://www.zdf.de/nachrichten/heute/gedenken-an-angriff-auf-polen-steinmeier-bittet-um-vergebung-100.html [10.03.2020].
• epd/dapd/mcz, Merkel für selbstbewusste Geschichtsbewältigung, Welt.de, 23.10.2012, https://www.welt.de/politik/deutschland/article110150984/Merkel-fuer-selbstbewusste-Geschichtsbewaeltigung.html [10.02.2020].
• Franzen K. E., Die Vertriebenen. Hitlers letzte Opfer, München 2002.
• Frei N., Vergangenheitspolitik: Die Anfänge der Bundesrepublik und die NS-Vergangenheit, München 1996, https://doi.org/10.4000/ifha.1491.
• Für ein Deutschland, in dem wir gut und gerne leben, CDU/CSU Regierungsprogramm 2017-2021, Berlin 2017.
• Garczewska A., Garczewski K., Polskie i niemieckie narracje historyczne w filmach na tle prawa i polityki, Pułtusk 2015.
• Garczewski K., Berlin durchs Gedächtnis geteilt. Polen, Deutsche und historische Diskussionen nach dem Fall der Berliner Mauer. Aus dem Polnischen von A. Szewczuk und N. Nuszczyńska, [w:] Der polnische Blick auf die Berliner Mauer: Politik-Geschichte-Medien-Literatur, red. K. Okoński, D. Pruss-Pławska, Bydgoszcz 2011, https://doi.org/10.1007/978-3-322-97329-0_4.
• Garczewski K., Fundacja "Ucieczka, Wypędzenie, Pojednanie" jako odpowiedź niemieckiego rządu na politykę historyczną Związku Wypędzonych, "Myśl Ekonomiczna i Polityczna" 2013, nr 2 (41), s. 157-191.
• Garczewski K., Polsko-niemiecki czy europejski "kryzys pamięci"? Niemieccy wysiedleni podczas oficjalnych wystąpień na tle procesu integracji europejskiej, "Myśl Ekonomiczna i Polityczna" 2012, nr 3 (38), s. 188-209.
• Garczewski K., Problem wysiedleń w oficjalnych dokumentach niemieckich partii politycznych, "Społeczeństwo i Polityka" 2011, nr 3 (28), s. 93-101.
• Gedenken zum 20. Juli 1944. "Sie handelten, als andere schwiegen", Bundesregierung.de, 20.07.2019, https://www.bundesregierung.de/breg-de/aktuelles/gedenken-zum-20-juli-1648736 [05.03.2020].
• Hahn H. H., Sudetendeutsche: "Wo ist ihre Heimat?", Spiegel.de, 01.06.2002, https://www.spiegel.de/spiegel/spiegelspecial/d-22937250.html [18.02.2020].
• Holocaust: Die Gedächtniskultur in Norddeutschland, NDR.de, https://www.ndr.de/geschichte/Holocaust-Die-Gedaechtniskultur-in-Norddeutschland,gedenken274.html [10.02.2020].
• ith/krott mit dpa, Gauland bezeichnet NS-Zeit als "Vogelschiss in der Geschichte", Welt.de, 02.06.2018, https://www.welt.de/politik/deutschland/article176912600/AfD-Chef-Gauland-bezeichnet-NS-Zeit-als-Vogelschiss-in-der-Geschichte.html [25.02.2020], https://doi.org/10.1007/978-3-658-17440-8_8.
• Jarecka A., Noc Kryształowa. Wzrost zainteresowania miejscami pamięci ofiar faszyzmu, DW.com, 09.11.2017, https://www.dw.com/pl/noc-kryszta owa-wzrost-zainteresowania-miejscami-pami ci-ofiar-faszyzmu/a-41309214 [02.03.2020].
• Kudascheff A., 1945: Ende und Aufbruch. Tage der Erinnerung, DW.com, 04.05.2015, https://www.dw.com/de/tage-der-erinnerung/a-18413515 [10.03.2020].
• Leisner B., "Ich würde es genauso wieder machen" - Sophie Scholl, Berlin 2004.
• Lepiarz J., 70. rocznica zniszczenia Drezna przez aliantów - mit "miasta-ofiary", Dzieje.pl, 14.02.2015, https://dzieje.pl/aktualnosci/70-rocznica-zniszczenia-drezna-przez-aliantow-mit-miasta-ofiary [12.02.2020].
• Locke S., Weimarer Republik. Einst verdammt, jetzt gewürdigt, FAZ.net, 06.02.2019, https://www.faz.net/aktuell/politik/inland/100-jahre-weimarer-verfassung-einst-verdammt-jetzt-gewuerdigt-16028077.html [02.03.2020].
• Marsen T., "Nie wieder": Gedenken an die Befreiung des KZ Dachau, Br.de, 05.05.2019, https://www.br.de/nachrichten/bayern/nie-wieder-gedenken-an-die-befreiung-des-kz-dachau,RPbolMR [05.03.2020].
• Matuszewska K., Publicysta Bloomberga: "najnowsza obsesja Putina - nowa narracja o II wojnie", Dzieje.pl, 11.01.2020, https://dzieje.pl/aktualnosci/publicysta-bloomberga-najnowsza-obsesja-putina-nowa-narracja-o-ii-wojnie [25.03.2020], https://doi.org/10.12775/dn.2019.4.02.
• Mazur Z., Centrum przeciwko Wypędzeniom (1999-2005), Poznań 2006.
• Miszczak K., Polityka zagraniczna, bezpieczeństwa i obrony koalicji rządowej SPD-Sojusz 90/Zieloni w okresie 1998-2005, Warszawa 2012.
• Ociepka B., Związek Wypędzonych w systemie politycznym RFN i jego wpływ na stosunki polsko-niemieckie 1982-1992, Wrocław 1997.
• PAP, Szef ukraińskiego MSZ: Rosja chce poróżnić Polskę i Ukrainę, GazetaPrawna.pl, 23.03.2017, https://www.gazetaprawna.pl/artykuly/1029684,rosja-chce-poroznic-polske-i-ukraine.html [25.03.2020].
• Parlamentarny Zespół ds. Oszacowania Wysokości Odszkodowań Należnych Polsce od Niemiec za Szkody Wyrządzone w trakcie II Wojny Światowej, Sejm.gov.pl, http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/agent.xsp?symbol=ZESPOL&Zesp=513 [12.03.2020].
• Pfahl-Traughber A., Rechtsextremismus in der Bundesrepublik, München 2006.
• Pięciak W., Niemiecka pamięć. Współczesne spory w Niemczech o miejsce III Rzeszy w historii, polityce i tożsamości (1989-2001), Kraków 2002.
• Radomski A., Badanie narracji historycznej. Próba konceptualizacji kulturoznawczej, "Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska" 2001, Sectio F, Historia, t. 56, s. 211-233.
• Reichel P., Vergangenheitsbewältigung, [w:] Deutsche Geschichte im. 20. Jahrhundert. Ein Lexikon, red. A. Schildt, München 2005.
• Später E., Kein Frieden mit Tschechien. Die Sudetendeutschen und ihre Landsmannschaft, Hamburg 2005.
• Steinbach P., Der 20. Juli 1944 - mehr als ein Tag der Besinnung und Verpflichtung, "Aus Politik und Zeitgeschichte" 2004, nr 27, Beilage zur Wochenzeitung "Das Parlament".
• Stępnik A., Mity w wiązaniu narracji historycznej, "Klio" 2015, nr 3, s. 3-23, https://doi.org/10.12775/klio.2015.026.
• Sudetendeutsche, Sudeten.de, www.sudeten.de [18.02.2020].
• Vergangenheitsbewältigung, Bpb.de, https://www.bpb.de/nachschlagen/lexika/handwoerterbuch-politisches-system/202200/vergangenheitsbewaeltigung [10.02.2020].
• Vertriebene, Aussiedler, Partnerschaftsbeziehungen, CSU-Landtag.de, https://www.csu-landtag.de/5_73_Vertriebene-Aussiedler-Partnerschaftsbeziehungen.html [18.02.2020].
• Weltkriegsgedenken in Polen: Steinmeier bittet um Vergebung, Tagesschau.de, 01.09.2019, https://www.tagesschau.de/ausland/zweiterweltkrieg-gedenken-polen-101.html [10.03.2020].
• Werner M., Kino, polityka i historia, [w:] Historia Polski od-nowa. Nowe narracje historii i muzealne reprezentacje przeszłości, red. R. Kostro, K. Wóycicki, M. Wysocki, Warszawa 2014.
• Winkler H. A., Streitfragen der deutschen Geschichte. Essays zum 19. und 20. Jahrhundert, München 1997.
• Wolff-Powęska A., Pamięć - brzemię i uwolnienie. Niemcy wobec nazistowskiej przeszłości (1945-2010), Poznań 2011, https://doi.org/10.12775/klio.2013.040.
• Wolfrum E., Geschichte als Waffe. Vom Kaiserreich bis zur Wiedervereinigung, Göttingen 2002.
• ZEIT ONLINE, dpa, ces, Steinmeier bittet Polen um Vergebung für deutschen Terror, Zeit.de, 01.09.2019, https://www.zeit.de/politik/ausland/2019-09/wielun-frank-walter-steinmeier-deutschland-polen-jahrestag-zweiter-weltkrieg [10.03.2020].
• Zentrum gegen Vertreibungen, z-g-v.de, https://www.z-g-v.de/ [15.02.2020].

Identyfikatory

DOI

10.36874/RIESW.2020.2.12