The Teacher as a Child-Rearer or the Teacher as an Educator. Two Views of Education Workers on the Teacher's Role

• Autorzy: Beata Pawłowska

Warianty tytułu

Wychowawca czy edukator. Dwa spojrzenia pracowników oświaty na rolę nauczyciela

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

Nauczyciel to zawód wyuczony i wykonywany. Nauczyciel w toku podejmowanych przez siebie działań wpływa na kształtowanie postaw, poglądów i świadomość dzieci i młodzieży. Powinien przygotować on młodzież "do samodzielnego kierowania rozwojem własnej osobowości, do podejmowania wartościowych celów i odpowiedzialnego wyboru dróg życiowych". Sytuacja pracy nauczyciela wynika z roli, jaką nauczyciel pełni w procesie socjalizacji i kształcenia dzieci i młodzieży. Niniejszy artykuł podejmuje problem zróżnicowania roli nauczyciela w procesie edukacji w Polsce w kontekście dwóch zmiennych - edukacji i wychowania. Odpowiada na pytanie, czy i jak zmieniło się postrzeganie zawodu nauczyciela w percepcji osób wykonujących ten zawód. Jak zawód i rolę nauczyciela widzą/widzieli nauczyciele emerytowani, a jak nauczyciele obecnie wykonujący ten zawód? Czy polski nauczyciel jest/był wychowawcą, czy raczej edukatorem, rozumianym tutaj jako osoba przekazująca wiedzę? Całość zawartych w artykule przemyśleń bazuje na wywiadach przeprowadzonych z nauczycielami emerytowanymi i obecnie pracującymi. Wywiady te były elementem szerszego projektu badawczego prowadzonego przez autorkę artykułu w ciągu ostatnich lat w polskich instytucjach edukacyjnych. Badania miały charakter etnograficznych badań terenowych.(abstrakt oryginalny)

EN

Teaching is a learned and practiced profession. In the course of their activities, the teacher influences the formation of attitudes, and the views and awareness of children and adolescents. Teaching should prepare young people "to independently manage the development of their own personality, to undertake valuable goals and to choose responsible life paths" . The teacher's work situation results from the role that the teacher plays in the process of the socialization and education of children and adolescents. This article addresses the problem of the differentiation of the role of the teacher in the education process in Poland in terms of two variables - education and upbringing (child-rearing). It answers the question of whether and how the perception of the teaching profession has changed in the perception of people practicing this profession. How do teachers who are currently retired teachers see the profession and role of the teacher, and how are teachers currently practicing this profession? Is/was the Polish teacher a child-rearer or rather an educator, understood here as a person imparting knowledge? How does the occupation affect the perception of oneself, from the perspective of two groups of surveyed teachers (currently employed and retired)? All the reflections contained in the article are based on interviews with retired and currently working teachers. These interviews were part of a wider research project conducted in recent years by the author of the article in Polish educational institutions. The research took the form of ethnographic field research. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Nauczyciele; Praca; Edukacja; Oświata

EN

Teachers; Labour; Education; Education system

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica
• Rocznik: 2020
• Numer: nr 74 Chosen Problems in the Process of Building Social Relations
• Strony: 55-73

Twórcy

autor

Beata Pawłowska

• University of Łódź, Poland

Bibliografia

• Bandura L. (1956), Poglądy pedagogiczne Stanisława Staszica, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa.
• Bednarska M. (2009), Dlaczego ludzie zostają nauczycielami? Studium porównawcze "dawniej i dziś" na podstawie badań własnych, [in:] S. Popek, A. Winiarz (eds.), Nauczyciel. Zawód, powołanie, pasja, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Bnińska Z., Grotowska-Leder J., Kawka Z., Krzyszkowski J., Rokicka E., Taran M., Falecki W. (1986), Nauczyciel o swojej pracy. Raport z badań, Zakład Socjologii Ogólnej Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Burawoy M. (1998), The extended case method, "Sociological Theory", vol. 16(1).
• Charmaz K. (2006), Constructing Grounded Theory: A practical guide through qualitative analysis, Sage, London-Thousand Oaks-New Delhi.
• Charmaz K. (2009), Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie jakościowej, transl. B. Komorowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Deegan M.J. (2001), The Chicago School of Ethnography, [in:] P. Atkinson, A. Coffey, S. Delamont, J. Lofland, L. Lofland (eds.), Handbook of Ethnography, Sage, Thousand Oaks.
• Denzin N.K. (1978), The Research Act: A theoretical introduction to sociological methods, McGraw-Hill, New York.
• Frankfort-Nachmias C., Nachmias D. (2001), Metody badawcze w naukach społecznych, transl. E. Hornowska, Zysk i S-ka, Poznań.
• Giddens A. (2006), Socjologia, transl. A. Szulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Glaser B.G., Strauss A.L. (1967), The Discovery of Grounded Theory: Strategies for qualitative research, Adline Publishing Company, New York.
• Glaser B.G., Strauss A.L. (2009), Odkrywanie teorii ugruntowanej: strategie badania jakościowego, transl. M. Gorzko, Zakład Wydawniczy "Nomos", Kraków.
• Gorzko M. (2008), Procedury i emergencja. O metodologii klasycznych odmian teorii ugruntowanej, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
• Hammersley M., Atkinson P. (2000), Metody badań terenowych, transl. S. Dymczyk, Zysk i S-ka, Poznań.
• Hammersley M., Atkinson P. (2007), Ethnography. Principles in practice, Taylor and Francis, New York.
• Hughes E.C. (1958), Men and Their Work, The Free Press, Glencoe.
• Kaszubowska U. (2006), Nauczyciel wobec wyzwań przyszłości - dylematy i nadzieje, [in:] E. Perzycka (ed.), Nauczyciel jutra, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
• Konecki K. (1988), Praca w koncepcji socjologii interakcjonistycznej, "Studia Socjologiczne", vol. 1(108), pp. 225-245
• Konecki K. (1998), Łowcy głów. Headhunting: analiza pracy rekrutacyjnej w agencjach doradztwa personalnego, Wydawnictwo Normalizacyjne Alfa-Wero, Warszawa.
• Konecki K. (2000), Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Kostera M. (2003), Antropologia organizacji: metodologia badań terenowych, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kostera M. (2012), Etnografia socjologiczna, [in:] K. Konecki, P. Chomczyński (eds.), Słownik socjologii jakościowej, Difin, Warszawa.
• Kostera M. (ed.) (2011), Etnografia organizacji. Badania polskich firm i instytucji, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot.
• Kowalczyk-Szajrych M. (2010), Opinie nauczycieli nauczania zintegrowanego łódzkich szkół na temat poprawek wprowadzonych do ustawy o systemie oświaty, niepublikowana praca licencjacka napisana pod kierunkiem naukowym dr hab. Alicji Łaskiej-Formejster w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego.
• Lofland J., Snow D., Anderson L., Lofland L. (2009), Analiza układów społecznych, transl. A. Kordasiewicz, S. Urbańska, M. Żychlińska, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Mazur P. (2015), Zawód nauczyciela w ciągu dziejów. Skrypt dla studentów z historii wychowania, Państwowa Wyższa Szkoła w Chełmie, Chełm.
• Mazurkiewicz G. (2003), Odcienie szarości. Nauczyciele - doświadczenia i postawy wobec zawodu. Raport z badań, Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 5, II Liceum Ogólnokształcące, Zabrze.
• Mysłakowski Z. (1970), Proces kształcenia i jego wyznaczniki, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa.
• Park R.E. (1926), Behind our masks, "The Survey", May.
• Pawłowska B. (2013), Emocje społeczne w pracy nauczyciela i przedstawiciela handlowego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Pawłowska B. (2016), Autorytet jako czynnik ułatwiający radzenie sobie z negatywnymi emocjami w pracy nauczyciela, [in:] J. Moos, M. Kułak (eds.), Przemiany w edukacji zawodowej w kontekście relacji szkoła - rynek pracy, Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego, Łódź, pp. 75-89.
• Pawłowska B. (2019), Poszukiwanie tożsamości przez badacza w kontekście etnograficznego badania emocji w pracy nauczyciela, "Przegląd Socjologii Jakościowej", vol. 15, no. 1, pp. 154-177.
• Pawłowska B. (2020), Pride in teachers' everyday work. Conditions and contexts, "Qualitative Sociology Review", vol. 16(1), pp. 28-48.
• Prus R. (1997), Subcultural Mosaics and Intersubjective Realities. An ethnographic research agenda for pragmatizing the social sciences, State University of New York Press, New York.
• Przestalski A. (2008), Zawód i sposoby jego analizy w dawnej i nowej socjologii, [in:] S. Banaszak, K. Doktór (eds.), Problemy socjologii gospodarki, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Komunikacji i Zarządzania, Poznań.
• Ratajczak Z. (2008), Psychologia pracy i organizacji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Rodziewicz E. (2003), Bandura Ludwik Ryszard, [in:] T. Pilch (ed.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, vol. 1, Wydawnictwo Akademickie "Żak", Warszawa.
• Silverman D. (2007), Interpretacja danych jakościowych, transl. M. Głowacka-Grajper, J. Ostrowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Smak M., Walczak D. (2015), Pozycja społeczno-zawodowa nauczycieli. Raport z badania jakościowego, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa.
• Stein M. (2006), Your place or mine: the geography of social research, [in:] D. Hobbs, R. Wright (eds.), The Sage Handbook of Fieldwork, Sage, London-Thousand Oaks-New Delhi, pp. 59-76.
• Strauss A.L., Corbin J. (1997), Grounded Theory in Practice, Sage, Thousand Oaks.
• Szczepański J. (1963), Socjologiczne zagadnienie wyższego wykształcenia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Szczepański J. (1972), Elementarne pojęcia socjologii, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Sztumski J. (1981), Socjologia pracy w zarysie, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa.
• Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, Dz.U. z 1982 r. Nr 3, poz. 19, z późniejszymi zmianami (tekst jednolity) oraz Dz.U. z 2019 r., poz. 2215.
• Walczak D. (2012), Badanie początkujących nauczycieli. Początkujący nauczyciele. Raport z badania jakościowego, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa.
• Weber M. (2002), Gospodarka i społeczeństwo, transl. D. Lachowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Wojciechowska M. (2018), Doing research on behind-the-scenes phenomena: entering the female escort industry, [in:] S. Kleinknecht, L-J.K. van den Scott, C. Sanders (eds.), The Craft of Qualitative Research, Canadian Scholars' Press, Toronto, pp. 133-139.
• Wołoszyn-Spirka W. (2001), W poszukiwaniu realistycznych podstaw moralnego postępowania nauczyciela, Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz.
• Znaniecki F. (1965), Social Relations and Social Roles, Chandler Publishing Company, San Francisco.
• Znaniecki F. (2011), Relacje społeczne i role społeczne, transl. E. Hałas, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.18778/0208-600X.74.04