Nowe przestrzenie publiczne na terenach poprzemysłowych śródmieścia Krakowa

• Autorzy: Agnieszka Brzosko-Sermak , Dorota Wantuch-Matla

Warianty tytułu

New Public Spaces in Post-industrial Areas of Downtown Krakow (Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Zjawisko adaptacji dawnych terenów przemysłowych do potrzeb i wyzwań współczesnych ośrodków miejskich ma już długą tradycję. Od drugiej połowy XX wieku w wielu miastach zachodnich wzrosło zainteresowanie transformacją obszarów dawnych fabryk i zakładów przemysłowych, wchłoniętych przez rozrastającą się tkankę miejską. Miejsca, z których przemysł się wycofał, wyprowadzając swoją działalność w inne, bardziej dogodne lokalizacje, często niszczejąc trwały przez wiele lat w zawieszeniu, jako rodzaj "miejskich pustek" i niedostępnych nieużytków. Z czasem, w toku procesów gentryfikacyjnych, rewitalizacyjnych zyskiwały stopniowo zainteresowanie, by w końcu odżyć - znajdując przy tym nową tożsamość funkcjonalno-przestrzenną. Celem artykułu będzie przedstawienie wybranych przykładów krakowskich przeobrażeń terenów poprzemysłowych, w obrębie lub bezpośrednim sąsiedztwie śródmieścia, których współczesne wcielenia stały się wartościowym rozwinięciem istniejącego systemu miejskich przestrzeni publicznych w ostatnich dwóch dekadach. Szczegółowo zostaną przedstawione zmiany funkcji i użytkowania obecnych przestrzeni publicznych na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat, jak również historia tych obszarów oraz ich sytuacja pod względem zapisów strategicznych i planistycznych, co zobrazuje rolę samorządu miejskiego w procesie opisywanych przeobrażeń.(abstrakt oryginalny)

EN

The process of adapting old post-industrial areas to the needs and challenges of contemporary urban centres has a long tradition. Since the second half of the 20th century, the interest in transforming areas of former factories and industrial plants, absorbed by the growing urban fabric, has increased in many western cities. Places from which industry withdrew in order to relocate its activities to more convenient locations, were often falling into ruin or spent many years in a limbo, as a kind of "urban void" and inaccessible wasteland. Over time, during gentrification and revitalisation processes, interest gradually grew to finally revive such areas, while granting them a new functional and spatial identity. The aim of the article will be to present selected examples of transformations of post-industrial areas in Krakow, within or in a short distance from the downtown area, whose contemporary incarnations have become a valuable development of the existing system of urban public spaces. The history of selected areas, changes in their function and use in recent 20 years, as well as their situation in terms of strategy and town planning will be presented in detail, thus illustrating the role of the municipal government in the process of transformation of the locations studied.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Gentryfikacja; Tereny poprzemysłowe; Przestrzeń publiczna; Rewitalizacja; Rewitalizacja miasta

EN

Gentrification; Post-industrial areas; Public space; Revitalization; City revitalization

• Czasopismo: Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Rocznik: 2020
• Tom: 34
• Numer: nr 4 Rola przemysłu w rozwoju układów przestrzennych = The Role of Industry in the Development of Spatial Systems
• Strony: 151-170

Twórcy

autor

Agnieszka Brzosko-Sermak

• Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie

autor

Dorota Wantuch-Matla

• Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie

Bibliografia

• Akkar Ercan, M. (2007). Public Spaces of Post-Industrial Cities and Their Changing Roles. METU JFA, 24(1), 115-137. (Pozyskano z: https://www.researchgate.net/profile/Muge_Akkar_Ercan/publication/26503631_PUBLIC_SPACES_OF_POST_INDUSTRIAL_CITIES_AND_THEIR_CHANGING_ROLES/links/551944200cf2d241f355fadf.pdf).
• Bierwiaczonek, K., Dymnicka, M., Kajdanek K., Nawrocki, T. (2017). Miasto, przestrzeń, tożsamość. Studium trzech miast. Gdańsk, Gliwice, Wrocław. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Brzosko-Sermak, A. (2018). Socjotechnika w gospodarce przestrzennej. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 504.
• Carr, S., Francis, M., Rivlin, L.G., Stone, A.M. (1992). Public Space. Cambridge: Cambridge University Press.
• Czarnowski, T.V. (1978) The Street a Communication Artefact. W: S. Anderson (red.), On Streets. Cambridge, Mass., MIT Press, 207-211.
• Chmielewski, J.M. (2010). Teoria urbanistyki w projektowaniu i planowaniu miast. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej.
• Chmielewski, J.M., Węcławowicz, G., Degórska, B., Batoszczuk, W., Brzosko-Sermak, A. (2013). Kraków. Wyzwania rozwojowe polityki przestrzennej. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej (Monografie. Politechnika Warszawska. Wydział Geodezji i Kartografii).
• Domański, B. (2001). Przekształcenia terenów poprzemysłowych w województwach śląskim i małopolskim - prawidłowości i uwarunkowania. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 3.
• Dymnicka, M. (2013). Przestrzeń publiczna a przemiany miasta. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Ellis, W.C. (1978). The Spatial Structure of Streets W: S. Anderson (red.), On Streets. Cambridge, Mass., MIT Press, 115-131.
• Gasidło, K. (2007). Zielone dziedzictwo przemysłu. Czasopismo Techniczne, 104(7-A), 35-42.
• Gasidło, K. (2008). Przekształcenia terenów poprzemysłowych - efekty i perspektywy badań i działań. Problemy Ekologii, 12(2), 76-80.
• Gehl, J. (1996). Life Between Buildings. Using Public Space. Copenhagen: Arkitektens Forlag.
• Hausner, J. (2018). Społeczna czasoprzestrzeń wytwarzania wartości ekonomicznych. W: Biga, B., Bralczyk, J. (i in.) Open Eyes Book. Nr 3. Kraków: Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej, 317-355.
• Kazimierczak, J. (2012). Wpływ rewitalizacji terenów poprzemysłowych na kształtowanie nowej miejskiej przestrzeni turystycznej. Przykład Manchesteru i Lyonu. Turyzm, 22(1), 11-21.
• Kazimierczak, J. (2014). Kształtowanie przestrzeni publicznej centrum miasta w kontekście rewitalizacji terenów poprzemysłowych w Manchasterze, Lyonie i Łodzi. Studia Miejskie, 16.
• Kępkowicz, A. (2019). Identyfikacja typów przestrzeni publicznej. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Kopeć, M. (2017). Rozwój miasta przez pryzmat procesów rewitalizacji. Przykład Krakowa 2004- 2017. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Kotewicz, R. (1981). Z dziejów przemysłu Krakowa w latach 1918-1939. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Lynch, K. (1972). The Openness of Open Space. City Sense and City Design, W: T. Banerjee, M. Southworth (red.). (1991). City Sense and City Design. Writings and Projects of Kevin Lynch. Cambridge, Mass.: The MIT Press, 396-412.
• Madanipour, A. (1999). Why are the design and development of public spaces significant for cities? Environment and Planning B. Urban Analytics and City Science, 26(6), 879-891.
• Madanipour, A. (2000). Public Space in the City. W: P. Knox, P. Ozolins (red.), Design Professionals and the Built Environment. New York: Wiley, 117-125.
• Mazur-Belzyt, K. (2016). Równoważenie rozwoju małego miasta w XXI wieku - ujęcie teoretyczne. Studia Miejskie, 22, 23-34.
• Międzobrodzka, M. (2016). Kazimierski-Podgórski Skład Solny (XVI-XIX w.). Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce, 31.
• Miszewska, B. (2000). Rodzaje sukcesji funkcjonalnej w mieście na przykładzie Wrocławia. W: J. Słodczyk (red.), Społeczne, gospodarcze i przestrzenne przeobrażenia miast. Opole: Wydaw. Uniwersytetu Opolskiego.
• Moughtin, C. (1999). Urban Design: Street and Square (2 wyd.). Oxford; Boston: Architectural Press.
• Mydel, R. (1994). Rozwój urbanistyczny miasta Krakowa po drugiej wojnie światowej. Kraków: Wydawnictwo i Drukarnia "Secesja".
• Pochwała, S. (2015). Elektrownia podgórska. Przemiany funkcjonalno-użytkowe. W: Cricoteka. Historia ośrodka i nowej siedziby. Kraków: Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora - Cricoteka, 119-120.
• Saternus, P. (2013). Leksykon urbanistyki i planowania przestrzennego. Warszawa: BEL studio.
• Sikorski, D. (2019). Wybrane kierunki i aspekty przemian funkcjonalnych terenów przemysłowych we Wrocławiu w latach 1989-2016. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 33(4), 227-240. doi: 10.24917/20801653.334.14
• Słodczyk, J. (2000). Rola funkcji przemysłowej w miastach regionu opolskiego w świetle struktury osób pracujących. W: J. Słodczyk (red.), Społeczne, gospodarcze i przestrzenne przeobrażenia miast. Opole: Wydaw. Uniwersytetu Opolskiego.
• Świerczewska-Pietras, K. (2011). Zmiany struktury przestrzennej obszaru Zabłocia w Krakowie objętego lokalnym programem rewitalizacji. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 18, 71-82.
• Thompson, I.H. (1998). Landscape and Urban Design. W: C. Greed, M. Roberts (red.) Introducing Urban Design, Harlow Essex: Longman, 105-115.
• Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (z dnia 27 marca 2003 r. z późn. zm.), Dz. U. 2020, poz. 293, 471, 782, 1086, 1378.
• Wantuch-Matla, D. (2017). Przeobrażenia przestrzeni publicznych w Polsce a fundusze europejskie - województwo małopolskie. Teka Komisji Urbanistyki i Architektury, 45, 353-366.
• Wróblewski, W. (2016). Wykorzystanie narzędzi nowego urbanizmu w procesie powrotu Łodzi do centrum. Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, 168, 136-157.
• Zachariasz, A. (2006). Zieleń jako współczesny czynnik miastotwórczy ze szczególnym uwzględnieniem roli parków publicznych. Kraków: Wydaw. Politechniki Krakowskiej.
• Zuziak, Z. (2005). Przestrzenie publiczne - strategie budowania. W: S. Gzell (red.), Przestrzeń publiczna jako element krystalizacji zespołów urbanistycznych. Warszawa: Wydawnictwo Urbanista, 28-37.
• Miejski Program Rewitalizacji Krakowa. Uchwała nr LIX/1288/16 Rady Miasta Krakowa z dnia 7 grudnia 2016 r.
• Strategia Rozwoju Krakowa. Tu chcę żyć. Kraków 2030. Uchwała nr XCIV/2449/18 Rady Miasta Krakowa z dnia 7 lutego 2018 r.
• Kierunki rozwoju i zarządzania terenami zieleni w Krakowie na lata 2017-2030. Wydział Kształtowania Środowiska Urzędu Miasta Krakowa.
• Uchwała nr CXIII/1156/06 Rady Miasta Krakowa z dnia 28 czerwca 2006 r.
• Uchwała nr XI/153/07 Rady Miasta Krakowa z dnia 25 kwietnia 2007 r.
• Uchwała nr XXIV/292/07 Rady Miasta Krakowa z dnia 24 października 2007 r.
• Uchwała nr LVIII/778/12 Rady Miasta Krakowa z dnia 10 października 2012 r.
• Uchwała nr LXXXI/1240/13 Rady Miasta Krakowa z dnia 11 września 2013 r.
• Uchwała nr CXII/1700/14 Rady Miasta Krakowa z dnia 9 lica 2014 r.
• Uchwała nr LXXVII/1915/17 Rady Miasta Krakowa z dnia 28 czerwca 2017 r.
• Uchwała nr XCIX/2582/18 Rady Miasta Krakowa z dnia 11 kwietnia 2018 r.
• MIM, Muzeum Inżynierii Miejskiej. (2020, 18 października). Pozyskano z: https://www.mim.krakow.pl/rzeznia-miejska