Przyczyny i etapy kształtowania się regionalizmu

• Autorzy: Jacek Poniedziałek

Warianty tytułu

Causes and Stages of Regionalism Formation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem artykułu jest zdefiniowanie regionalizmu w perspektywie socjologicznej. Samo zjawisko pojawiło się w Europie w połowie XIX w., stając się od tamtego czasu obiektem badań naukowych. W tekście zaproponowano integralną definicję zjawiska, charakteryzując cztery jego wymiary: tożsamość, instytucje, ideologię oraz działania. Dodatkowo opisane zostały kulturowe, gospodarcze i polityczne typy regionalizmu. Scharakteryzowano także proces formowania się zjawiska w perspektywie długiego trwania. Zarysowano wpływ państwa narodowego na kształtowanie się regionalizmu i ukazano jego związki z procesami decentralizacji. Ponadto opisano wzajemne relacje regionalizmu oraz polityk Unii Europejskiej, a także transformacje, jakim ulega wzmiankowane zjawisko pod wpływem globalizacji. (abstrakt oryginalny)

EN

The purpose of this article is to define the phenomenon of regionalism from the sociological perspective. Regionalism as such appeared in Europe around the mid-nineteenth century, and since then has become an object of scientific research. The article proposes an integral definition of regionalism and describes its four dimensions: identity, institutions, ideology and practice. It also identifies the cultural, economic and political types of regionalism and outlines the process of shaping regionalism in the long-term perspective. The article describes the influence of the nation state on the evolution of regionalism and analyses the relationship between regionalism and processes of state decentralisation. It also describes mutual relations of the European Union and its policies with regionalism, which is being transformed due to globalisation. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Regionalizm; Państwo narodowe; Decentralizacja; Globalizacja

EN

Regionalism; Nation-state; Decentralization; Globalization

• Czasopismo: Studia Regionalne i Lokalne
• Rocznik: 2018
• Numer: nr 4
• Strony: 48-74

Twórcy

autor

Jacek Poniedziałek

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Bibliografia

• Anderson B., 1992, Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu (tłum. S. Amsterdamski), Kraków: Znak.
• Andreson B., 1997, Wspólnoty wyobrażone: rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, przeł. S. Amsterdamski, Kraków, Warszawa: SIW Znak, Fundacja im. Stefana Batorego.
• Bałdys P., Geisler R., 2008, "Śląski neotrybalizm - od konfliktu do nowoczesnego ruchu regionalnego. Ewolucja Ruchu Autonomii Śląska i jego ideologii", w: A. Sakson (red.), Ślązacy, Kaszubi, Mazurzy i Warmiacy - między polskością a niemieckością, Poznań: Instytut Śląski.
• Baszkiewicz J., 2008, Historia Francji, Wrocław, Warszawa, Kraków: Ossolineum.
• Bauman Z., 2000, Globalizacja. I co z tego dla ludzi wynika, przeł. E. Klekot, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Bauman Z., 2008, Wspólnota. W poszukiwaniu bezpieczeństwa w niepewnym świecie, przeł. J. Margański, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Biling M., 2008, Banalny nacjonalizm, przeł. M. Sekerdej, Kraków: SIW Znak.
• Bloom W., 1990, Personal Identity, National Identity, and International Game, Oxford: Policy Press.
• Bondyra K., 2002, "Między globalnym a lokalnym: tożsamość - szansą czy barierą rozwoju", w: K. Bondyra, S. Lisiecki (red.), Odmiany polskich tożsamości, Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
• Braudel F., 2006, Gramatyka cywilizacji (tłum. H. Igalson-Tygielska), Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Budyta-Budzyńska M., 2010, Socjologia narodu i konfliktów etnicznych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bukowski A., 2011, Region tradycyjny w unitarnym państwie w dobie globalizacji, Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
• Burszta J.W., Kuligowski W., 2005, Sequel. Dalsze przygody kultury w globalnym świecie, Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza.
• Castells M., 2008, Siła tożsamości (tłum. S. Szymański), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Chojnicki Z., Czyż T., 1993, "Region i regionalizacja w geografii", w: K. Handke (red.), Region, regionalizm - pojęcia i rzeczywistość, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
• Chudziński E., 2013, Regionalizm. Idea - ludzie - instytucje, Warszawa: Mazowiecka Oficyna Wydawnicza.
• Clark Ch., 2009, Prusy. Powstanie i upadek 1600-1947, przeł. J. Szkudliński, Warszawa: Bellona.
• Cwicinskaja N., 2014, "Integralność państwa a instytucja autonomii terytorialnej na przykładzie Republiki Mołdowa", w: J. Iwanek, R. Radek (red.), Autonomia terytorialna w perspektywie europejskiej, Toruń: Adam Marszałek.
• Damrosz J., 1987, Region i regionalizm, Warszawa: Instytut Kultury.
• Davies N., 2007, Wyspy: historia, przeł. E. Tabakowska, Kraków: SIW Znak.
• Davies N., 2010, Zaginione Królestwa, przeł. B. Pietrzyk, J. Rumińska-Pietrzyk, E. Tabakowska, Kraków: SIW Znak.
• De Lara T.M., Baruque V.M., Ortiz D.A., 2012, Historia Hiszpanii, przeł. Sz. Jędrusiak, Kraków: Universitas.
• Dołowy-Rybińska N., 2011, Języki i kultury mniejszościowe w Europie: Bretończycy, Łużyczanie, Kaszubi, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Downs W., 2002, "Regionalism in the European Union", Journal of European Integration, t. 24, nr 3, s. 171-177.
• Elias N., 2008, Społeczeństwo jednostek, przeł. J. Stawiński, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Elias N., 2011, O procesie cywilizacji: analizy socjo- i psychogenetyczne, przeł. T. Zabłudowski, K. Markiewicz, Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
• Elsner W., 2011, "Regionalizacja i nowy regionalizm", w: M.S. Szczepański, A. Śliz, R. Geisler, B. Cymbrowski (red.), Socjologia regionu i społeczności lokalnych, Opole: Uniwersytet Opolski.
• Fitjar D.R., 2010, The Rise of Regionalism, London, New York: Routledge.
• Galent M., 2014, "Asymetryczna dewolucja w Zjednoczonym Królestwie. Walijczyków droga do autonomii", w: J. Iwanek, R. Radek (red.), Autonomia terytorialna w perspektywie europejskiej, Toruń: Adam Marszałek.
• Gąsior-Niemiec A., 2009, Polskie regiony (1999-2009). Studium z perspektywy socjologii pragmatycznej, Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.
• Gellner E., 1991, Narody i nacjonalizm, przeł. T. Hołówka, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Giddens A., 1993, Sociology, Cambridge: Polity Press.
• Giddens A., 1996, "Affluence, poverty and the idea of post-scarity society", Development and Change, t. 27, nr 2, s. 365-377.
• Golemo K., 2014, "Zielone ludy Padanii. Plemienne fantazje i ekonomiczne interes włoskich separatystów", Politeja, nr 5, s. 433-458.
• Gorzelak G., 1993, "Regionalizm i regionalizacja w Polsce na tle europejskim", w: G. Gorzelak, B. Jałowiecki (red.), Czy Polska będzie państwem regionalnym, Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Europejski Instytut Rozwoju Lokalnego i Regionalnego.
• Gorzelik J., 2004, "Ruch śląski - między nacjonalizmem a regionalizmem", w: J. Nijakowski (red.), Nadciągają Ślązacy. Czy istnieje narodowość śląska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Grott O., 2015, "Związek Ziem Gorskich - sanacyjna próba budowania regionalizmu karpackiego jako funkcja podniesienia bezpieczeństwa na Kresach Południowo--Wschodnich", w: J. Poniedziałek (red.), Wokół regionalizmu. Formy i odmiany kwestii regionalnej, Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski.
• Habermas J., 1993, Obywatelstwo a tożsamość narodowa. Rozważania nad przyszłością Europy, przeł. B. Markiewicz, Warszawa: Instytut Filozofii i Socjologii PAN.
• Hechter M., 1995, Internal Colonialism: The Celtic Fringe in Bristish National Development, London: Transaction Publishers.
• Hobsbawm E., 2010, Narody i nacjonalizm po 1780 roku: program, mit, rzeczywistość, przeł. J. Maciejczyk, M. Starnawski, Warszawa: Difin.
• Hryniewicz J., 1993, "Regionalizacja Polski w świetle uwarunkowań społecznych i politycznych", w: G. Gorzelak, B. Jałowiecki (red.), Czy Polska będzie państwem regionalnym, Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Europejski Instytut Rozwoju Lokalnego i Regionalnego.
• Iwanek J., 2014, "Autonomia terytorialna w Hiszpanii", w: J. Iwanek, R. Radek (red.), Autonomia terytorialna w perspektywie europejskiej, Toruń: Adam Marszałek.
• Jałowiecki B., 1993, "Kwestia regionalna", w: G. Gorzelak, B. Jałowiecki (red.), Czy Polska będzie państwem regionalnym, Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Europejski Instytut Rozwoju Lokalnego i Regionalnego.
• Kaelble H., 2010, Społeczna historia Europy: od 1945 do współczesności, przeł. J. Antkowiak, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Keating M., 1995, State and Regional Nationalism. Territorial Politics and the European State, New York, London, Toronto, Tokyo: Harvester Wheatsheaf.
• Keating M., 1996, Nations Against the State. The New Politics of Nationalism in Quebec, Catalonia and Scotland, Basingstoke: Palgrave Macmillan.
• Keating M., 1998, The New Regionalism in Western Europe, Cheltenham: Edward Elgar.
• Keating M., 2003, The New Regionalism in Western Europe, Cheltenham UK, Northampton, MA: Edward Elgar.
• Konarski W., 2004, "Autonomia i secesja? Ruchy regionalistyczne jako forma nacjonalizmu we współczesnej Europie i ich możliwy wpływ na ideę zjednoczonej Europy", w: W. Łukowski (red.), Tożsamość regionów w Polsce w przestrzeni europejskiej, Katowice: Frakcja Wolny Sojusz Europejski/Zieloni w Parlamencie Europejskim.
• Kossert A., 2009, Prusy Wschodnie. Historia i mit, przeł. B. Ostrowska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Kwaśniewski K., 1993, "Elementy teorii regionalizmu", w: K. Handke (red.), Region, regionalizm - pojęcia i rzeczywistość, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
• Lecours A., 2010, "Regionalism, cultural diversity and the State in Spain", Journal of Multilingual and Multicultural Development, t. 3, nr 22, s. 210-226.
• Loughlin J., 1996, "Europe of regions and the federalization of Europe", Publius. The Journal of Federalism, t. 4, nr 26, s. 141-162.
• Loughlin J., 1997, Representing regions in Europe; The Committee of the Regions, w: C. Jeffery (red.), The Regional Dimension of the European Union, London: Frank Cass.
• Lynch P., 2004, "Regions and the European Convention on the future of Europe: A dialogue with the deaf?", European Urban and Regional Studies, t. 2, nr 11, s. 199-207.
• Maffesoli M., 2008, Czas plemion. Schyłek indywidualizmu w społeczeństwach ponowoczesnych, przeł. M. Bucholc, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Mieczkowska M., 2014, "Mniejszość narodowa a autonomia kulturalna. Ewolucja pozycji społeczno-politycznej Serbołużyczan po 1990 roku", w: J. Iwanek, R. Radek (red.), Autonomia terytorialna w perspektywie europejskiej, Toruń: Adam Marszałek.
• Millon-Delsol Ch., 1995, Zasada pomocniczości, przeł. Cz. Porębski, Kraków: SIW Znak.
• Misiuda-Rewera W., 2014, "Regionalne kultury mniejszości językowych w prawie autonomii terytorialnej we Włoszech", w: J. Iwanek, R. Radek (red.), Autonomia terytorialna w perspektywie europejskiej, Toruń: Adam Marszałek.
• Morgan P., 2008, "Od śmierci do zmartwychwstania w wyobraźni: łowy na walijską przeszłość w epoce romantyzmu", w: E. Hobsbawm, T. Renger (red.), Tradycja wynaleziona, przeł. M. Godyń, F. Godyń, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Obracht-Prondzyński C., 2006, Zjednoczeni w idei. Pięćdziesiąt lat działalności Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego (1956-2006), Gdańsk: Instytut Kaszubski.
• Obracht-Prondzyński C., 2007, "Ruch kaszubsko-pomorski u progu XXI wiek. Stan organizacyjny i dylematy programowe", w: A. Sakson (red.), Ślązacy, Kaszubi, Mazurzy i Warmiacy - między polskością a niemieckością, Poznań: Instytut Zachodni.
• Obracht-Prondzyński C., 2008, "Konserwowanie czy kreowanie? Ruch regionalny na Pomorzu", w: J. Kurczewska (red.), Oblicza lokalności. Ku nowym formom życia lokalnego, Warszawa: Instytut Filozofii i Socjologii PAN.
• Paasi A., 1990, "Deconstructing regions: Notes on the scales of spatial life", Environment and Planning A, t. 23, s. 239-256.
• Paasi A., 1999, The Finnish-Russian Border in a World of Deterritorialisation, Nordregio: Sprinter.
• Paasi A., 2009, "The resurgence of the Region and Regional Identity: Theoretical perspectives and empirical observations on regional dynamics in Europe", Review of International Studies, t. 35, nr S1, s. 121-146.
• Pajka S., 1992, "Regionalizm kurpiowski w latach międzywojenych. Mazowsze", Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego, nr 6, s. 26-45.
• Poniedziałek J., 2010, "Kształtowanie się regionu na Warmii i Mazurach", Studia Regionalne i Lokalne, nr 4, s. 23-42.
• Poniedziałek J., 2011, Postmigracyjne tworzenie tożsamości regionalnej, Toruń: Adam Marszałek.
• Poniedziałek J., 2014, "Narodziny mazurskiego regionalizmu autonomizacyjnego", Politeja, nr 5, s. 411-432.
• Poniedziałek J., 2016, "Wielofazowy proces instytucjonalizacji regionu", Kultura i Edukacja, nr 1, s. 11-33.
• Rajca L., 2014, "Kształtowanie się autonomii terytorialnej w Wielkiej Brytanii i wybranych państwach europejskich", w: J. Iwanek, R. Radek (red.), Autonomia terytorialna w perspektywie europejskiej, Toruń: Adam Marszałek.
• Rykiel Z., 1985, "Regional consciousness in the Katowice Region, Poland", Area, t. 17, nr 4, s. 285-293.
• Rykiel Z., 1993, "Typologia ruchów regionalnych w Polsce", w: K. Handke (red.), Region, regionalizm - pojęcia i rzeczywistość, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
• Rykiel Z., 2000, "Globalizacja, unionizacja i regionalizacja polskiej przestrzeni", Studia Regionalne i Lokalne, nr 1, s. 35-46.
• Sadowski A., 2006, "Wielokulturowe społeczeństwo regionalne (jako pożądany kierunek przeobrażeń społeczności lokalnych i regionalnych w Polsce)", w: B. Jałowiecki, W. Łukowski (red.), Społeczności lokalne. Teraźniejszość i przyszłość, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Sala S., 2008, "Wpływ procesów globalizacji na region", Prace Komisji Geografii Przemysłu, t. 10, s. 55-66.
• Sandel J.M., 1996, Democracy's Disconent. America in Search of a Public Philosophy, Cambridge: Harvard University Press.
• Schrijver F., 2006, Regionalism after Regionalisation, Amsterdam: University Press.
• Sekuła A.E., 2009, Po co Ślązakom potrzebny jest naród?, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Sikorski T., 2004, "Promocja regionalizmu w programie i działalności Unii Wielkopolan (1990-1999)", Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego ACTA POLITICA, z. 27, s. 139-152.
• Smith A., 2009, Etniczne źródła narodów, przeł. M. Głowacka-Grajper, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Starosta P., 1999, "Tożsamość regionalna w perspektywie socjologicznej", w: A. Matczak (red.), Badania nad tożsamością regionalną, Łódź, Ciechanów: Rada Krajowa Regionalnych Towarzystw Kultury, nr 34.
• Strecker I., 1994, "Soft and hard regionalism", Sociology and Ethnology Bulletin, t. 1, nr 3, s. 47-52.
• Szul R., 2007, "Regionalizm w Polsce na tle europejskim", w: G. Gorzelak (red.), Polska regionalna i lokalna w świetle badań EUROREG-u, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Szul R., 2013, "Regionalizm w Europie. Czynniki i ewolucja", Mazowsze. Studia Regionalne, nr 12, s. 107-134.
• Szul R., 2015, "Regionalizm w Hiszpanii", Mazowsze. Studia Regionalne, nr 16, s. 13-51.
• Śliwa P., 2005, "Meandry polskiej regionalizacji", w: K. Bondyra, M.S. Szczepański, P. Śliwa (red.), Państwo, samorząd i społeczności lokalne, Poznań: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej.
• Śmiechowicz J., 2008, "Samorząd terytorialny we Francji - organizacja, zadania i finanse", w: B. Filipiak (red.), Ekonomiczne i organizacyjne instrumenty wspierania rozwoju lokalnego i regionalnego. Przedsiębiorczość, instytucje wsparcia i gospodarka finansowa, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
• Tilly Ch. (red.), 1975, The Formation of National States in Western Europe, Princeton: Princeton University Press.
• Tomasiewicz J., 1997, "Współczesne ruchy regionalistyczne w Europie Zachodniej", Sprawy Narodowościowe. Seria Nowa, t. 6, nr 2, s. 295-317.
• Tomaszewski K., 2007, Regiony w procesie integracji europejskiej, Kraków, Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
• Trevor-Roper H., 2008, "Góralska tradycja Szkocji", w: E. Hobsbawm, T. Renger (red.), Tradycja wynaleziona, przeł. M. Godyń, F. Godyń, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Wapiński R., 1993, "Regionalizm - doświadczenia z przeszłości (od schyłku XIX wieku do roku 1939", w: M. Latoszek (red.), Regionalizm jako folkloryzm, ruch społeczny i formuła ideologiczno-polityczna, Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe.
• Wnuk W., Kudasik A., 1993, Podhalański ruch regionalny, Kraków: Oficyna Podhalańska.
• Wnuk-Lipiński E., 2004, Świat międzyepoki, Kraków: SIW Znak.
• Wojnicki J., 2014, "Kwestia regionów w Europie Środkowo-Wschodniej", w: J. Iwanek, R. Radek, Autonomia terytorialna w perspektywie europejskiej, Toruń: Adam Marszałek.
• Żelazny W., 2006, Etniczność. Ład - konflikt - sprawiedliwość, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Identyfikatory

DOI

10.7366/1509499547403