Dzieje obozu NKWD/MWD nr 503 Kemerowo, ze szczególnym uwzględnieniem pobytu w nim osób aresztowanych w Europie Środkowo-Wschodniej w 1945 roku

• Autorzy: Dariusz Węgrzyn

Warianty tytułu

History of NKVD 503 Kemerovo Camp with Particular Research on Imprisonment Detainees from Central and Eastern Europe in 1945

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Artykuł opisuje proces zatrzymywania ludności cywilnej przez agentów NKWD nad SMERSH (agencja kontrwywiadowcza w Armii Czerwonej) w latach 1944-1945, kiedy Armia Czerwona wkraczała do Europy Środkowej i Wschodniej. Losy aresztowanych przez sowiety przedstawia przykład jednego z trzech kluczowych obozów położonych na Syberii, gdzie wysłano ludzi zatrzymanych w 1945 r .; między nimi byli też Polacy - głównie z Pomorza Wschodniego i Górnej Sile. Był to obóz nr 503 z siedzibą w Kemerowie. Podstawowe zapisy historyczne wykorzystane w badaniu to raporty sporządzone przez kierownictwo obozu dla Głównej Administracji do Spraw Więźniów Wojennych i Internowanych (GUPVI) oraz relacje świadków z ich pobytu w obozie. Artykuł opisuje organizację obozu, warunki życia więźniów, sposoby ich zatrudniania w przemyśle syberyjskim, śmierć i powrót tych więźniów, którym udało się przeżyć pobyt w obozie.

EN

The article describes the process of detaining civilians by the agents of NKVD nad SMERSH (counter-intelligence agency in the Red Army) in the years 1944-1945, when the Red Army was entering to Central and Eastern Europe. The fortunes of arrested by soviets are presented by the example of one of three crucial camps located in Siberia, where people detained in 1945 were sent; between them there were also Poles - mainly from Eastern Pomerania and Upper Silesia. It was camp number 503 with its headquarters in Kemerowo. Basic historical records used in the study are reports written by the camp's management to Main Administration for Affairs of Prisoners of War and Internees (GUPVI) and the witnesses' accounts of their stay in the camp. The article describes the organization of the camp, living conditions of the detainees, the ways of employing them in siberian industry, question of deaths and comeback of these prisoners, who managed to survive the stay in the camp.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Więziennictwo; Warunki życia ludności; Warunki pracy

EN

Prison system; People's living conditions; Working condition

• Czasopismo: Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku
• Rocznik: 2017
• Tom: 18
• Strony: 53-78

Twórcy

autor

Dariusz Węgrzyn

• BBH IPN Katowice

Bibliografia

• Teczka specjalna J. W. Stalina. Raporty NKWD z Polski 1944-1946, wybór i oprac. T. Cariewskaja, A. Chmielarz, A. Paczkowski, E. Rosowska, Sz. Rudnicki, Warszawa 1998.
• "Wywieziono nas bydlęcymi wagonami". Relacje deportowanych z Górnego Śląska do Związku Sowieckiego w 1945 roku, wybór i opracowanie S. Rosenbaum, D. Węgrzyn, Katowice 2015.
• Arkusz A., Obywatele polscy w obozie NKWD-MWD ZSRR nr 178-454 w Riazaniu w latach 1944-1947, Kraków 2010.
• Borkowska E.H., Dyklong U., Jonderko A., "Mieli wrócić za czternaście dni". Mieszkańcy Ostropy w obozach pracy przymusowej w Związku Sowieckim (1945-1949), Katowice-Gliwice 2014.
• Golec J., Bojda S., Steller Paweł, "Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej", t. 2, Cieszyn 1995.
• Golon M., Polityka radzieckich władz wojskowych i policyjnych na Pomorzu Nadwiślańskim w latach 1945- 1947, Toruń 2001.
• Holzer J., Europa zimnej wojny, Kraków 2012.
• Materski W., Dyplomacja Polski "lubelskiej" lipiec 1944 - marzec 1947, Warszawa 2007.
• "Niech świat pamięta o nas...". Losy osób deportowanych do ZSRS z terenu Górnego Śląska w 1945 r., pod red. K. Banaś, Katowice 2016.
• Orte des Gewahrsams von deutschen Kriegsgefangenen in der Sowjetunion (1941-1956). Findbuch, Dresden- Kaseel-Moskau-München 2010.
• Paweł Steller. życie i twórczość, część pierwsza: życie (1895-1974), pod red. A. Barnaś, Katowice 2006.
• Wywózka. Deportacje mieszkańców Górnego Śląska do obozów pracy przymusowej w Związku Sowieckim w 1945 roku. Faktografia - konteksty - pamięć, pod red. S. Rosenbauma i D. Węgrzyna, Katowice 2014.
• Бельков А.В., Орлов М.А., Иностранные военнопленные и интернированные как одна из волн принудительной миграции на территории Кемеровской области (1944-1950 гг.), "Вестник Вятского государственного гуманитарного университета" № 4/2005, Вятск 2005.
• Государственный Комитет Обороны СССР. Постановления и деятельность 1941-1945 гг. Аннотированный каталог в двух томах, T. 2: 1944-1945, Москва 2015.
• Долголюк А., Маркдорф Н.М., Военнопленные в Сибири 1943-1955 гг. Историческое исследование и документальные материалы, часть I, Новосибирск 2014.
• Долголюк А., Маркдорф Н.М., Иностранные военнопленные и интернированные в Сибири (1943-1950), Москва 2016.
• Долголюк А., Маркдорф Н.М., Иностранные военнопленные и интернированные в сибирской экономике (1944-1956 гг.), "Иркутский историко-экономический ежегодник", Иркутск 2014.
• Конасов В.Б., Военнопленные и интернированные граждане Германии: путь на родину из СССР (1940- 1950-е годы). Документы, факты, комментарии, Москва 2001.
• Кузьминых А.Л., Система военного плена и интернирования в СССР. Генезис, функционировние, лагерный опыт (1939-1956 гг.), Архангельск 2014 (na prawach rękopisu). Wersja książkowa zob. Кузьминых А.Л., Военный плен и интернирование в СССР (1939-1956 годы), Вологда 2016.
• Маркдорф Н.М., Медико-санитарное обеспечение иностранных военнопленных и интернированных в лагерях и рабочих батальонах Западной Сибири: 1943-1950 гг., Вестник Омского университета, № 3 (65) / 2012, Омск 2012.
• Орлов М.А., Кемеровский лагерь военнопленных и интернированых № 503 (1945-1949 гг.), "Вестник Кузбасского государственного технического университета" № 1 (101), Кемерово 2014.
• Региональные структуры ГУПВИ НКВД-МВД СССР 1941-1951. Отчетно - информационные документы, под ред. М. М. Загорулько, Т. 5, к. 2, Волгоград 2006.
• Репрессии против поляков и польских граждан, Москва 1997.
• Русский архив: Великая Отечественная. Т. 24 (13), Иностранные военнопленные второй мировой войны в СССР, под ред. А. В. Золоторева, Москва 1996.
• Шахтерские города Кузбасса в годы Великой Отечественной войны. Материалы региональной научно-практической конференции (Прокопьевск, 28 мая 2015 г.), Кемерово 2015.

Identyfikatory

DOI

10.18778/2080-8313.18.04