Dobrostan hedonistyczny i eudajmonistyczny w sytuacjach kryzysów normatywnych i nienormatywnych

• Autorzy: Michalina Ilska , Anna Kołodziej-Zaleska

Warianty tytułu

Hedonic and Eudaimonic Well-Being in Situations of Normative and Non-Normative Crises

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Jednoznaczne definiowanie pojęcia dobrostan jest bardzo trudne ze względu na złożoność tego konstruktu. Wiele badań wskazuje, że dobrostan psychiczny jest wielowymiarowym zjawiskiem, które łączy w sobie aspekty zarówno koncepcji hedonistycznych, jak i eudajmonistycznych. Jednocześnie dobrostan psychiczny traktowany jest jako wskaźnik adaptacji jednostki do różnych wydarzeń krytycznych czy kryzysowych (Ryff, 2014, 2017; Sieber et al., 2006).Celem artykułu jest w pierwszej kolejności: prezentacja wybranych koncepcji dobrostanu psychicznego zarówno w ujęciu hedonistycznym, jak i eudajmonistycznym. W drugiej kolejności: przedstawienie wyników badań dobrostanu w grupach osób doświadczających różnego rodzaju kryzysów normatywnych i nienorma-tywnych. Porównania poziomu dobrostanu przeprowadzone zostały w następujących grupach: ojcowie oczekujący narodzin dziecka (N = 46); osoby dorosłe pozostające w związkach małżeńskich i kohabitacyjnych (N = 109); kobiety chorujące na nowotwór (N = 66); rodzice dzieci z zespołem Downa (N = 127); kobiety spodziewające się dziecka (N = 137); rodzice dzieci rehabilitowanych (N = 58); osoby po rozwodzie (N = 158). W prezentowanych badaniach wykorzystano dane socjodemograficzne oraz Oksfordzki Kwestionariusz Szczęścia Hillsa i Argyle'a (2002), który w polskiej adaptacji (Kołodziej-Zaleska, and Przybyła-Basista, 2018)ma dwuczynnikową strukturę: satysfakcja z życia i poczucie siły (pierwszy czynnik) oraz poczucie sensu i kontroli (drugi czynnik).(abstrakt oryginalny)

EN

The concept of well-being is very difficult to define because of its complexity. Many studies indicate that psychological well-being is a multidimensional phenomenon. At the same time , psychological well-being is treated as an indicator of the individual's adaptation to various critical or crisis life events (Ryff, 2014, 2017; Sieber et al., 2006).Integrated "conceptualizations" of well-being combine presence of hedonic and eudaimonic well-being components.The purpose of the article is to give an overview of selected theoretical concepts of well-being in both hedonic and eudaimonic perspectives and to present research results on well-being in groups of people experiencing various types of normative and non-normative crises.Comparisons of well-being was carried out in the following groups: expectant fathers (N= 46); marriages (N= 52) and cohabitants (N= 57); women with cancer (N= 66); parents of children with Down's syndrome (N= 127); women in pregnancies (N= 137); parents of rehabilitated children (N= 58); people after divorce (N= 158) and people in new close relationship after divorce (N= 80);In this study the Polish adaption of the Oxford Happiness Questionnaire (Hills, and Argyle, 2002) and the demographic data were used.OHQ-23 in Polish version has a two-factor structure comprising the life satisfaction and sense of power (factor 1) and the sense of purpose and control (factor 2)(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Psychologia człowieka; Zadowolenie społeczeństwa; Badania naukowe; Dobrostan

EN

Human psychology; Society satisfaction; Scientific research; Well-being

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska
• Rocznik: 2018
• Numer: z. 123 Interdyscyplinarne ujęcia rozwoju
• Strony: 155-184

Twórcy

autor

Michalina Ilska

• Uniwersytet Śląski

autor

Anna Kołodziej-Zaleska

• Uniwersytet Śląski

Bibliografia

• 1.Argyle, M. (2004). Psychologia szczęścia. Wrocław: Wydawnictwo Astrum.
• 2.Argyle, M. (2005). Przyczyny i korelaty szczęścia. In: J. Czapiński (ed.), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka(pp. 165-203). Warszawa: PWN.
• 3.Argyle, M., and Lu, L. (1990). The happiness of extraverts. Personality and Individual Differences, 11(10), pp.1011-1017.
• 4.Argyle, M., and Martin, M. (1991). The psychological causes of happiness. In: F. Strack, M. Argyle, N. Schwarz (eds.), Subjective well-being. An interdisciplinary perspective (pp. 77-100). Oxford: Pergamon Press.
• 5.Bakiera, L., and Stelter, Ż. (2010). Rodzicielstwo z perspektywy rodziców dziecka pełnosprawnego i niepełnosprawnego intelektualnie.Zalety i wady życia w rodzinie i poza rodziną. Roczniki socjologii rodziny XX. UAM Poznań, pp.131-151.
• 6.Beisert, M. (2000). Rozwód. Proces radzenia sobie z kryzysem. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
• 7.Błażek, M. (2014). Rozwód jako sytuacja kryzysowa w rodzinie. In: I. Janicka, H. Liberska (eds.), Psychologia rodziny (pp. 459-481). Warszawa: PWN SA.
• 8.Carr, A. (2009). Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu i ludzkich siłach. Poznań: Zysk i S-ka.
• 9.Chodkiewicz, J. (2009). Adaptacja polska Kwestionariusza Zadowolenie z Życia (FLZ). Studia Psychologiczne,47, s. 5-21.
• 10.Condon, J. (2006) What about dad? Psychosocial and mental health issues for new fathers.Australian Family Physician, 35(9), pp. 690-2.
• 11.Cummins, R.A., Gullone, E., and Lau, A.L.D. (2002). A Model of subjective well-Being homeostasis: The role of personality. In: Gullone E., Cummins R.A. (eds.) The Universality of Subjective Wellbeing Indicators. SocialIndicators Research Series, t. 16. Springer, Dordrecht.
• 12.Czapiński, J. (2012). Psychologiczne teorie szczęścia. In: J. Czapiński (ed.) Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka(pp. 51-102). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• 13.Darwin, Z., Galdas, P., Hinchliff, S., Littlewood, E., McMillan, D., McGowan, L., and Gilbody, S. (2017). Fathers' views and experiences of their own mental health during pregnancy and the first postnatal year: a qualitative interview study of men participating in the UK Born and Bred in Yorkshire (BaBY) cohort. BMC pregnancy and childbirth. 17: 45. doi.org/10.1186/s12884-017-1229-4. Retrieved from https://bmcpregnancychildbirth.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12884-017-1229-4
• 14.Diener, E., Emmons, R.A., Larsen, R.J., and Griffin, S. (1985). The Satisfaction with Life Scale. Journal of Personality Assessment, 49(1), pp. 71-75.
• 15.Diener, E., Lukas, R. E, and Oishi, S. (2002). Subjective well-being. The science of happiness and life satisfaction. In: C. R. Snyder, S. J. Lopez (eds.), Handbook of positive psychology(pp. 63-73). New York: Oxford University Press.
• 16.Diener, E., Lukas, R., and Oishi S. (2008). Dobrostan psychiczny. Nauka o szczęściu i zadowoleniu z życia. In: J. Czapiński (ed.) Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (pp. 35-50), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Dodge, R., Daly, A., Huyton, J., and Sanders, L. (2012). The challenge of defining wellbeing. International Journal of Wellbeing, 2(3), pp. 222-235.
• 17.Diener, E., Lucas, R., and Scollon, C.N. (2006). Beyond the hedonic treadmill: revising the adaptation theory of well-being. The American psychologist, 61(4), pp. 305-14.
• 18.Dodge, R.,Daly, A. P., Huyton, J., and Sanders, L.D. (2012). The challenge of defining wellbeing. International Journal of Wellbeing, 2(3), 222-235.
• 19.Dwyer, D. (2005). Bliskie relacje interpersonalne. Gdańsk: GWP.
• 20.Dyrdal, G.M., and Lucas, R.E. (2012). Reaction and Adaptation to the Birth of a Child: A Couple-Level Analysis. Developmental Psychology, 49(4), pp. 1-13. doi: 10.1037/a0028335
• 21.Dyrdal, G.M., Røysamb, E., BangNes, R.B., and Vittersø, J.(2011). Can a Happy Relationship Predict a Happy Life? A Population-Based Study of Maternal Well-Being During the Life Transition of Pregnancy, Infancy, and Toddlerhood. Journal of Happiness Studies, 12(6), pp. 947-962.
• 22.Fajkowska, M., and Marszał-Wiśniewska, M. (2009). Właściwości psychometryczne Skali Pozytywnego i Negatywnego Afektu -Wersja Rozszerzona (PANAS-X). Wstępne wyniki badań w polskiej próbie, Przegląd Psychologiczny, 52(4), pp. 355-387.
• 23.Giurgescu, C, and Templin, T. (2015). Father involvement and psychological well-being of pregnant women. MCN The American journal of maternal child nursing, 40(6), pp. 381-387. doi:10.1097/NMC.0000000000000183
• 24.Gnat, I. (2013).Wsparcie, komunikacja i satysfakcja ze związku oraz sprężystość psychiczna a poczucie dobrostanu psychicznego u rodziców dzieci wymagających rehabilitacji ruchowej(master's thesis). Uniwersytet Śląski, Wydział Pedagogiki i Psychologii, Katowice.
• 25.Goryczka, K. (2015). Zaangażowanie i oczekiwania ojcowskie w okresie prenatalnego rozwoju dziecka i ich determinanty(master's thesis). Uniwersytet Śląski, Wydział Pedagogiki i Psychologii, Katowice.
• 26.Grzywnowicz, (2015). Predyktory dobrostanu psychicznego osób w związkach małżeńskich i kohabitacyjnych(master's thesis). Uniwersytet Śląski, Wydział Pedagogiki iPsychologii, Katowice.
• 27.Hattie, J.A., Myers, J.E., and Sweeney, T.J. (2004). A factor structure of wellness: Theory, assessment, analysis, and practice. Journal of Counseling & Development, 82, pp. 354-364.
• 28.Headey,B. (2006). Subjective well-being: Revisions to dynamic equilibrium theory using national panel data and panel regression methods. Social Indicators Research, 79(3), pp. 369-403. doi: 10.1007/s11205-005-5381-2
• 29.Headey, B., and Wearing, A. (1989). Personality, life events, and subjective well-being: Toward a dynamic equilibrium model. Journal of Personality and Social Psychology, 57(4), pp. 31-739.
• 30.Hills, P., and Argyle, M. (2002). The Oxford Happiness Questionnaire: A compact scale for measurement of psychological well-being. Personality and Individual Differences, 33, pp. 1073-1082
• 31.Ilska, M. (2016). Badanie pilotażowe dobrostanu kobiet w ciąży. Uniwersytet Śląski, Wydział Pedagogiki i Psychologii, Katowice.
• 32.Jasielska,D.(2013).Znaczenie emocji pozytywnych o genezie automatycznej i refleksyjnej jakoprzesłanek poczucia szczęścia (Doctoral dissertation).Uniwersytet Warszawski, Wydział Psychologii, Warszawa.
• 33.Juczyński, Z. (2009). Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych.
• 34.Kaczmarek, Ł.D. (2016). Pozytywne interwencje psychologiczne. Dobrostan a zachowania intencjonalne. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-KA
• 35.Karademas, E.C. (2007). Positive and negative aspects of well-being: Common and specifi c predictors. Personality and Individual Differences, 43, pp. 277-287.
• 36.Karaś, D., Najderska, M.,and Cieciuch, J. (2013, maj). Polish adaptation of Keyes' Social Well-Being Scale. Paper presented at I Międzynarodowa Konferencja Psychologii Pozytywnej, Sopot.
• 37.Keyes, C.L.M. (2002). The mental health continuum: From languishing to flourishing in life. Journal of Health and Social Reaserch, 43, pp. 207-222.
• 38.Keyes, C.L.M., Shmotkin, D., and Ryff, C.D. (2002). Optimizing well-being: The empirical encounter of two traditions. Journal of Personality and Social Psychology, 82, pp. 1007-1022. doi:10.1037/0022-3514.82.6.1007
• 39.Keyes, C.L.M., and Waterman, M.B. (2003).Dimensions of well-being and mental health in adulthood. In: M. Bornstein, L. Davidson, C.L.M. Keyes, K.A. Moore (eds.), Well being: Positive development across the life course(pp. 477-497). London: Lawrence Erlbaum Associaty.
• 40.Kołodziej-Zaleska, A. (2016). Zasoby pomocne w osiąganiu dobrostanu po doświadczeniu kryzysu rozwodu u Inicjatorów i Nie-Inicjatorów procesu rozwodowego(Doctoral dissertation). Uniwersytet Śląski, Wydział Pedagogiki i Psychologii, Katowice.
• 41.Kołodziej-Zaleska, A., and Przybyła-Basista, H. (2018). Dobrostan psychiczny i jego pomiar za pomocą polskiej wersji Oksfordzkiego Kwestionariusza Szczęścia, Czasopismo Psychologiczne-Psychological Journal, 24(1), pp. 87-97.Doi:10.14691/CPPJ.24.1.87
• 42.Kózka, A. (2015).Odczuwany stres oraz zasoby indywidualne i relacyjne a dobrostan psychiczny rodziców dzieci z zespołem Downa(master's thesis). Uniwersytet Śląski, Wydział Pedagogiki i Psychologii, Katowice.
• 43.Kucharewcz, J. (2017). Wybrane aspekty dobrostanu psychicznego kandydatów na rodziców adopcyjnych realizujących prcedurę adopcyjną na różnych jej etapach. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Seria: Organizacja i Zarządzanie, 112, pp. 207-207.
• 44.Leśniak, E., and Dobrzyńska-Mesterhazy, A. (1999). Rodziny wkryzysie. In: W. Badura-Madej (ed.), Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej: poradnik dla pracowników socjalnych(pp. 83-101). Katowice: Wydawnictwo Śląsk.
• 45.Lopez, S.J., Pedrotti, J.T., and Snyder, C.R. (2015). Positive Psychology. The Scientific and Practical Explorations of Human Stresngths. London: SAGE Publications.
• 46.Lu, L., Gilmour, R., Kao, S. (2001). Cultural values and happiness: An East-West dialogue. The Journal of Social Psychology, 141(4), pp. 477-493.
• 47.Lucas, R.E., Diener, E., and Suh, E. (1996). Discriminant validity of well-being measures. Journal of personality and social psychology, 71(3), pp. 616-628.
• 48.Lykken, D. (2008). Wrodzony potencjał szczęścia: jak i dlaczego ludzie różnią się pod względem odczuwanego dobrostanu? In: J. Czapiński (ed.) Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka(pp. 257-284), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• 49.Lyubomirsky, S. (2011). Hedonic adaptation to positive and negative experiences. In: S. Folkman (ed.), The Oxford handbook of stress, health, and coping(pp. 200 -224). New York: Oxford University Press.
• 50.Lyubomirsky, S., and Lepper, H.S. (1999).A measure of subjective happiness: Preliminary reliability and construct validation. Social Indicators Research, 46(2), pp. 137-155.
• 51.Lyubomirsky, S., Sheldon, K.M., and Schkade, D. (2005).Pursuing happiness: The architecture of sustainable change. Reviewof General Psychology, 9, pp. 111-131. doi:10.1037/1089-2680.9.2.111
• 52.Mahmoodi, H., Golboni, F., Nadrian, H., Zareipour, M, Shirzadi, S., and Gheshlagh, R.G. (2017). Mother-Father differences in postnatal psychological distress and its determinants in iran. Open Access Macedonian Journal of Medical Sciences, 5(1), pp. 91-96. doi: 10.3889/oamjms.201 Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5320915/
• 53.Myeres, D.G. (2007). Związki z ludźmi a dobre życie: szukanie równowagi między interesem jednostki i wspólnoty w polityce społecznej. In: J. Czapiński (ed.), Psychologia pozytywna w praktyce(pp. 389-413).Warszawa: PWN.
• 54.Naumiuk, M. (2015). Czynniki wyznaczające dobrostan psychiczny kobiet chorych na nowotwór złośliy piersi(master's thesis). Uniwersytet Śląski, Wydział Pedagogiki i Psychologii, Katowice.
• 55.Nelson, S.K., Kushlev, K., and Lyubomirsky, S. (2014). The pains and pleasures of parenting: When, why, and how is parenthood associated with more or less well-being? Psychological Bulletin, 140(3), pp. 846-895.
• 56.Ong, A.D., and Zautra, A.J. (2009). Modeling positive human health: From covariance structures to dynamic system. In: S.J. Lopez, C.R. Snyder (eds.) Oxford Handbook of Positive Psychology(pp. 97-113). Oxford: Oxford University Press.
• 57.Pisula, E. (1996), Strategie radzenia sobie ze stresem a dobrostan psychicznyu matek dzieci o zaburzonym rozwoju. Psychiatria Polska, 30(2), pp. 221-235.
• 58.Przetacznik-Gierowska, andM. Tyszkowa, M. (2005). Psychologia rozwoju człowieka. Zagadnienia ogólne. Warszawa: PWN.
• 59.Redshaw, M., and Henderson, J. (2013). Fathers' engagement in pregnancy and childbirth: evidence from a national survey. BMC Pregnancy and Childbirth, 13:70. doi:10.1186/1471-2393-13-70. Retrieved from https://bmcpregnancychildbirth.biomedcentral.com/articles/10.1186/1471-2393-13-70
• 60.Ryan, R.M., and Deci, E.L. (2001). On happiness and human potentials: a review of research onhedonic and eudaimonic well-being. Annual Review of Psychology,52, pp. 141-166.
• 61.Ryff, C.D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 57, pp. 1069-1081. doi:10.1037/0022-3514.57.6.1069
• 62.Ryff C.D. (2014). Psychological well-being revisited: Advances in Science and Practice. Psychother Psychosomatic,83(1), pp. 10-28. doi: 10.1159/000353263
• 63.Ryff, C.D. (2017). Eudaimonic well-being, inequality, and health: Recent findings and future directions. International Review of Economic, 64, pp. 159-178.
• 64.Ryff, C.D., and Keyes, C.L.M. (1995). The structure of psychological well-being revisited. Journal of Personality and Social Psychology, 69, pp. 719-727. doi:10.1037/0022-3514.69.4.719
• 65.Ryff, C.D., Love, G.D., Urry, H.L., Muller, D., Rosenkranz, M.A., Friedman, E.M., Davidson, R.J., and Singer, B. (2006). Psychological well-being and ill-being: do they have distinct or mirrored biological correlates?Psychotherapy and psychosomatics, 75 (2), pp. 85-95.
• 66.Ryff, C., Singer B. (2002). Paradoksy kondycji ludzkiej: dobrostan i zdrowie na drodze ku śmierci. In: J. Czapiński (ed.) Psychologia pozytywna, nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka(pp. 147-162). Warszawa.
• 67.Seligman, M.E.P. (2002). Optymizmu można się nauczyć. Poznań: Media Rodzina.
• 68.Seligman, M.E.P. (2011). Pełnia życia. Nowe spojrzenie na kwestię szczęścia i dobrego życia. Poznań: Media Rodzina.
• 69.Sęk, H., KaczmarekŁ.D., ZiarkoM., PietrzykowskaE.,and LewickaJ. (2012). Sprężystość psychiczna a dobrostan w chorobie przewlekłej -mediująca rola podmiotowego umocnienia i radzenia sobie. Polskie Forum Psychologiczne,17(2), pp. 327-343.
• 70.Sheldon, K.M., and Lyubomirsky, S. (2007). Trwały wzrost poziomu szczęścia: perspektywy, praktyki i zalecenia. In: P.A. Linley, S. Joseph (eds.) Psychologia pozytywna w praktyce(pp. 87-111). Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN.
• 71.Sieber, S., Germann, N., Barbir, A., and Ehlert, U. (2006). Emotional well-being and predictors of birth-anxiety, self-efficacy, and psychosocial adaptation in healthy pregnant women. Acta Obstericia et Gynecologica,85, 1200-1207.
• 72.Springer, K.W., Pudrovska, T., and Hauser, R.M. (2011). Does psychological well-being change with age? Longitudinal tests of age variations and further exploration of the multidimensionality of Ryff's model of psychological well-being. Social Science Research, 40(1), pp. 392-398. doi: 10.1016/j.ssresearch.2010.05.008
• 73.Steptoe, A., Deaton, A., and Stone, A.A. (2015). Psychological wellbeing, health and ageing. Lancet, 385(9968), pp. 640-648. doi: 10.1016/S0140-6736(13)61489-0
• 74.Trzebińska, E. (2008). Lepsze zdrowie dzięki większemu szczęściu. In: I. Heszen, J. Życińska (eds.), Psychologia zdrowia: w poszukiwaniu pozytywnych inspiracji (pp. 25-39). Warszawa: Akademica Wydawnictwo SWPS.
• 75.Trzebińska, E. (2012). Psychologia pozytywna. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• 76.Wojciechowska, L. (2008). Syndrom pustego gniazda. Dobrostan matek usamodzielniających się dzieci. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
• 77.Zasępa, E. (2008). Psychospołeczne funkcjonowanie osób z zespołem Downa. Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls".

Identyfikatory

DOI

10.29119/1641-3466.2018.123.12