Leibniz i początki nowożytnego nacjonalizmu językowego

• Autorzy: Halina Święczkowska

Warianty tytułu

Leibniz and the Origins of Modern Lingual Nationalism

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule przedstawiam poglądy Leibniza w kontekście XVII-wiecznej debaty na temat początków języka, inspirowanej jeśli nie czystym nacjonalizmem, to z pewnością poczuciem pierwszeństwa językowej i kulturowej tradycji. Stanowisko Leibniza w tej kwestii nie jest jednoznaczne. Jeśli jednak porównamy jego marginalne ideologiczne wywody oraz poglądy wyrażone w kluczowych pracach dotyczących teorii języka i te związane z jego teorią poznania, dochodzimy do wniosku, że filozof występował w dwóch osobnych rolach, jako ideolog broniący dziedzictwa kulturowego Niemiec oraz jako teoretyk i badacz języków naturalnych dowodzący ich równorzędnych funkcji poznawczych. Najbardziej interesujący w tej kwestii jest podjęty przez filozofa problem statusu języka i jego związku z myśleniem. W tym kontekście jałowy spór o historyczne pierwszeństwo języków zastępuje filozoficznie ważne do dziś pytanie o ludzką zdolność do utworzenia języka i jego rangę poznawczą. (abstrakt oryginalny)

EN

In this work I present Leibniz's views in the context of the dispute on the origins of language held in the 17th century and inspired if not yet by pure nationalism, then certainly by the argument about the priority of linguistic and cultural tradition. The Leibniz's stand in the matter is not unequivocal. However, when comparing the philosopher's marginal ideological statements, views expressed in his key texts concerning the theory of language, as well as the ones connected with the theory of cognition, we are lead to a conclusion that the philosopher has taken a different approach - not only as an ideologist defending Germany's cultural heritage, but also as a thinker, theoretician and researcher of natural languages, proving the equality of their cognitive functions. The most interesting issue undertaken by the philosopher, is the problem of the status of language and its relation to thinking. In this context the futile argument about the priority of languages is replaced with a philosophical question, which remains significant to this day, about the human ability to create a language and its cognitive rank. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Prawo; Językoznawstwo; Nacjonalizm; Języki naturalne

EN

Law; Linguistics; Nationalism; Natural languages

• Czasopismo: Krytyka Prawa
• Rocznik: 2014
• Numer: T. 6, Nr 1
• Strony: 167-181

Twórcy

autor

Halina Święczkowska

• Uniwersytet w Białymstoku

Bibliografia

• H. Wieselgren (ed.), Leibniz bref till Spartvenfelt, Antiqvarisk Tidskrift for Sferidge, 7(3)/1884-1885.
• H. Święczkowska, Język jako projekt polityczny, Kraków 2008.
• G.J. Metcalf, The Indo-European Hypothesis in the 16'h and 17'h Centuries, [w:] Studies in the History of Linguistics Tradition and Paradigms, red. D. Hymes, London 1974.
• A. Heinz, Dzieje językoznawstwa w zarysie, Warszawa 1978.
• U. Eco, W poszukiwaniu języka uniwersalnego, Gdańsk-Warszawa 2002.
• W. Dębołęcki (Dembołęcki), O tym, że najdawniejsze w Europie jest królestwo Polskie, a język słowieński pierwotnym językiem świata, [w:] Z. Ogonowski, Filozofia i myśl społeczna XVII w., cz. I, Warszawa 1979.
• H. Kohn, Nationalism its Meaning and History, Princeton, New Jersey 1955.
• G.W. Leibniz, Nowe rozważania dotyczące rozumu ludzkiego, Warszawa 1955, t. II.
• G.W. Leibniz, Sämtliche Schriften und Briefe, herausgegeben von der Preussichen (jezt Deutschen) Akademie der Wissenschaften zu Berlin, 6 Reihen, Darmastadt 1923, Leipzig 1983, Berlin 1950.
• E.J. Aiton, Leibniz - A Biography, Bristol, Boston 1985.
• H. Aarsleff, The Study and Use Etymology in Leibniz, [w:] idem, From Locke to Saussure, London 1982.
• G.W. Leibniz, Dissertatio de Origine Germanorum, [w:] Gothofriedi Guilemii Leibnitii Opera Omnia, nunc primum colleta... par Ludovicius Dutens, VI Vol., Genève 176.
• G.W. Leibniz, Unvorgreifliche Gedancken betreffend die Ausübung ud Verbesserung der Teutschen Sprache , [w:] G.G. Leibnitii, Collectanea Etymologica, illustration linguarum, veteris celticae, germanicae, gallicae, aliarum inservientia, cum praefatione Johannis Georgii Eccardi, Hannoverae, 1717.
• G.W. Leibniz Swobodne rozważania o naprawie i ulepszeniu języka niemieckiego, przekład M. Szafrański, w: H. Święczkowska, Język jako projekt polityczny, Kraków 2008.
• G.W. Leibniz, Brevis designatio, [w:] D IV 2, 186.
• R.H. Robins, Leibniz, Humboldt and Comparative Linguistics, [w:] Leibniz Humboldt and the Origins of Comparativism, red. T. de Mauro, L. Formigari, Amsterdam-Philadelphia 1990.
• D.P. Walker, Leibniz and Language, Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, Vol. 35/1972.
• S. Gensini, Leibniz Linguist and Philosopher of Language: Between 'primitive' and 'natural' [w:] Leibniz and Adam, red. M. Dascal, E. Yakira, Tel Aviv 1993.
• A. Heinz, Dzieje językoznawstwa w zarysie, Warszawa 1978.
• J.T. Waterman, Leibniz and Ludolf on Things Linguistic Excerpts from their Correspondence 1688-1703, Los Angeles, London 1978.
• G.W. Leibniz, Analysis linguarum, [w:] Opuscules et Fragments Inédits de Leibniz, extraits des manuscrits de la bibliothèque royale de Hanovre par Louis Couturat, Paris 1903 (reprint Hildesheim 1961).
• H. Święczkowska, Harmonia linguarum. Język i jego funkcje w filozofii Leibniza, Białystok 1997

Identyfikatory

DOI

10.7206/kp.2080-1084.45