Racjonalność w transporcie

• Autorzy: Jan Burnewicz

Warianty tytułu

The Rational Principle in Transport

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Transport jest sferą gospodarczą podatną na działania irracjonalne zarówno w fazie powstawania potrzeb (rodzenia się popytu), jak i w trakcie ich zaspokajania. Inspirację do poprawy racjonalności podmiotów związanych z transportem daje istniejące bogactwo myśli filozoficznej i psychologicznej poświęconej formom racjonalności teoretycznej i praktycznej. Współcześnie pojęta racjonalność jest postawą odrzucającą wszelkie dogmaty ideologiczne. Opiera się na zbiorze nierozłącznych ogólnych obiektywnych kryteriów, obejmujących takie wymogi jak: respektowanie wymowy faktów i związków między nimi, nabieranie przekonania po przemyśleniu, wyszukiwanie wszystkich możliwych wariantów decyzji, komunikatywność i spraw- dzalność (weryfikowalność) przekonań. W ekonomii racjonalność jest pojęciem nadrzędnym i szerszym w stosunku do takich pojęć jak: efektywność, sprawność, produktywność czy ekologiczność. Racjonalizacja zjawisk i procesów ekonomiczno-społecznych na etapie powstawania potrzeb transportowych wymaga refleksji teoretycznej, pozwalającej uzasadnić niezbędność zaspokojenia tych potrzeb zgłaszanych zarówno przez osoby fizyczne, jak i przedsiębiorców. Niezbędność potrzeb transportowych nie może być weryfikowana za pomocą sztucznych wzorców (takich jak wskaźniki transportochłonności) i konfrontacji popytu z potencjałem systemu transportowego. Racjonalne są wszelkie potrzeby transportowe przyczyniające się do wzrostu gospodarczego, obniżki kosztów produkcji i poprawy dobrobytu społeczeństwa. Procesy gospodarcze w transporcie cechują się na ogół znamionami racjonalności, co wynika z uczulenia przedsiębiorców na oszczędne gospodarowanie zasobami i kontrolę kosztów działalności. Największe zagrożenie irracjonalnością kryje się w intencjach decydentów politycznych, nieponoszących konsekwencji za chybione i źle zorganizowane inwestycje infrastrukturalne oraz subiektywne koncepcje regulacji rynków transportowych. (abstrakt oryginalny)

EN

Transport activities are prone to irrational actions on both demand and supply side. The abundant research on rationality in the fields of philosophy and psychology could be inspiration for improving rationality in transport. The modern understanding of rationality bases it on the foundation of objective criteria, search for possible variants of actions and selection processes based on verifiable statements. In economics rationality is parent idea to the efficiency, productivity or ecology. The rationality on the demand side of transport activities allows for justification of demand needs. This requirement cannot be verified by using artificial concepts like transport intensity ratio or by confronting real demand with transport system potential. Rational are those transport needs which result in economic growth, reduction of transport costs and improvement in society welfare. Economic processes in transport could be in general characterized as rational by default due to the entrepreneurs desire to reduce resources use and control of costs. The danger to rationality principle lies in the actions of political decision makers not responsible for wrong or poorly conducted infrastructure investments or subjective regulations of transport markets.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Racjonalność; Transport; Popyt; Ekonomia

EN

Rationality; Transport; Demand; Economics

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego. Ekonomika Transportu i Logistyka
• Rocznik: 2017
• Numer: nr 64 Ekonomika transportu: kierunki współczesnych badań
• Strony: 33-80

Twórcy

autor

Jan Burnewicz

• Uniwersytet Gdański

Bibliografia

• A Dictionary of Transport Analysis, eds. K. Button, H. Vega, P Nijkamp, Edward Elgar, Cheltenham (UK)-Northampton (MA, USA) 2010.
• A Handbook of Transport Economics, eds. A. de Palma et al., Edward Elgar, Cheltenham (UK)-Northampton (MA, USA) 2011.
• All Prizes in Economic Sciences, http://www.nobelprize. org/nobel_prizes/economic-sciences/laureates/ [dostęp: 23.11.2016].
• Amsterdamski S., Tertium Non Datur? Szkice i polemiki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994.
• Ariely D., Potęga irracjonalności. Ukryte siły, które wpływają na nasze decyzje, tłum. T. Grzegorzewska, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2009.
• Audi R., Theoretical Rationality: Its Sources, Structure, and Scope [w:] The Oxford Handbook of Rationality, eds. A. Mele; P Rawling, Oxford University Press, Oxford 2004.
• Ballingall J., Steel D., Briggs P, Decoupling economic activity and transport growth: the state of play in New Zealand, http://www.transport.govt.nz/assets/Import/Documents/decoup- ling-paper.pdf [dostęp: 20.11.2016].
• Bamber S., Schmidt P, Changing travel-mode choice as rational choice, "Rationality and Society" 1998, Vol 10, Iss. 2, http://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/104346398010002005 [dostęp: 13.12.2016].
• Banister D., Stead D., Reducing Transport Intensity, "European Journal of Transport and Infrastructure Research" 2002, No. 3/4.
• Bauman Z., Work, Consumerism and the New Poor, Open University Press, Maidenhead 2005.
• Bergen E., Naturalna historia nonsensu, tłum. H. Krahelska, Wiedza Powszechna, Warszawa 1964.
• Biała księga. Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportu - dążenie do osiągnięcia konkurencyjnego i zasobooszczędnego systemu transportu, KOM(2011) 144 wersja ostateczna, Bruksela 28.03.2011.
• Black C.S., Schreffler E.N., Understanding TDM and Its Role in the Delivery of Sustainable Urban Transport, http://abstracts.aetransport.org/paper/download/id/3258 [dostęp: 20.11.2016].
• Bombik M., Typy racjonalności, Cz. I, "Studia Philosophiae Christianae" 2001, nr 37, http:// docplayer.pl/39570823-Mieczyslaw-bombik-typy-racjonalnosci-cz-1-studia-philosop- hiae-christianae-37-1-5-42.html [dostęp: 21.11.2016].
• Bonavia M.R., The Economics of Transport, Bradford & Dickens, London 1946, http://krishi- kosh.egranth.ac.in/bitstream/1/19093/1/BPT7188.pdf [dostęp: 5.12.2016].
• Bounded Rational Choice Behaviour. Applications in Transport, eds. S. Rasouli, H. Timmermans, Emerald Group Publishing Limited, Bingley 2015.
• Bronkowska M., Badanie wzorów żywienia osób zdrowych oraz obciążonych otyłością i jej wybranymi powikłaniami w aspekcie stanu odżywienia, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego, Wrocław 2012.
• Burnewicz J., Infrastruktura transportu jako czynnik rozwoju ekonomicznego, "Zeszyty Naukowe Wydziału Ekonomicznego Uniwersytetu Gdańskiego. Ekonomika Transportu i Logistyka" 2013, nr 49.
• Button K., The Economics and Political Economy of Transportation Security, Edward Elgar, Cheltenham (UK)-Northampton (MA, USA) 2016.
• Button K., Transport Economics, Edward Elgar, Cheltenham (UK)-Northampton (MA, USA) 2010.
• Changes in Transport Users' Motivation for Modal Choice: Freight Transport. Report of the Sixty- Ninth Round Table on Transport Economics Held in Paris on 6-7 December 1984, http:// www.keepeek.com/Digital-Asset-Management/oecd/transport/changes-in-transport- users-motivation-for-modal-choice_9789282105894-en