Zysk i relacja kapitał - praca w gospodarce kapitalistycznej

• Autorzy: Wiesława Przybylska-Kapuścińska

Warianty tytułu

Profit and the Capital-Labour Relation in the Capitalist Economy

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Analiza wahań aktywności gospodarczej w powojennej historii Europy Zachodniej prowadzi do stwierdzenia wyraźnych zmian w kształtowaniu się i przebiegu zjawisk gospodarczych. Ćwierćwiecze, które kończy się wraz z upływem lat sześćdziesiątych stanowiło etap wyjątkowy w rozwoju gospodarki kapitalistycznej, charakteryzujący się utrzymywaniem fazy wysokiej koniunktury w długim okresie. Obserwowane natomiast spadki koniunktury były nieznaczne i nie powodowały poważniejszych zakłóceń w funkcjonowaniu gospodarek. Tak więc lata 1945-1970 były okresem wyjątkowo pomyślnym w historii kapitalizmu, okresem prosperity gospodarczej kapitalizmu, określanej wręcz mianem "złotego wieku akumulacji kapitału". Średnie tempo wzrostu dla krajów OECD wynosiło bowiem 5%. Bujnym i intensywnym procesom wzrostu kapitału, rozkwitowi produkcji przemysłowej i regularnym przyrostem dochodu narodowego towarzyszyły zjawiska pozytywne ze społecznego punktu widzenia, polegające na stopniowym, systematycznym wzroście płac realnych i poprawie poziomu stopy życiowej ludności, niewielkiego procentowo bezrobocia, a także niskiej (pełzającej) inflacji. Społeczeństwa krajów Europy Zachodniej na przestrzeni ćwierćwiecza 1945-1970 weszły w etap konsumpcji masowej, dostępnej szerokim rzeszom pracowniczym. W niniejszym opracowaniu analizie zostanie poddana wielkość stopy zysku w gospodarce kapitalistycznej, ponieważ jej zmiany są jednym z przejawów zmian strukturalnych dokonujących się w łonie gospodarki. Ponadto wskazane zostaną zmiany w zakresie relacji między kapitałem a pracą, które obok relacji wewnątrz kapitałowych stanowią istotny element określający sposób akumulacji kapitału. Przemiany w sposobie akumulacji kapitału stanowią w ekonomii marksistowskiej podstawą do wyodrębniania kolejnych etapów rozwojowych gospodarki kapitalistycznej, stąd też niezbędnym wydaje się określenie ewolucji sposobów jej realizacji. Analiza obu powyższych zagadnień w odniesieniu do warunków lat siedemdziesiątych oparta została na przykładzie Francji. Rozważania poświęcone ostatniemu dziesięcioleciu poprzedzone zostały historyczno-teoretyczną charakterystyką wspomnianych problemów we wcześniejszych etapach rozwoju kapitalizmu. (fragment tekstu)

EN

In the paper, the formation conditions of the profit rate and the capital labour relation in the capitalist economy were presented. The aim of the paper was to show differences that occur in both phenomena in warious periods of the capitalist economy development. First of all Marx's conception of the profit rate falling tendency was discussed and factors forming the capital-labour relation in the free competition capitalism as well as the factors counteraeting the profit rate falling were pointed out. Next, the methods by means of which breaking of the profit rate falling tendency barrier occurrs in monopolistic capitalism, with a great help of Taylorism, a new technical-organizational production process system, and also owing to monopolization, were discussed. Besides, it was pointed out how the forms of working class exploitation change. Then, with the example of the French economy, forming of the profit rate and capital-labour relation during the economic prosperity of the 60-ties, the so-called golden age of the capitalist accumulation was shown. The possibilities of gaining the surplus value in the French economy of the 70-ties were also analysed. Worsening conditions of the efficieny of the capital used and fixation of this tendency in the capitalist economy, being the result not only of the substitution of labour by the capital, but mainly the result of the society radicalization and the intensity of the working class struggle for the results of its work were shown. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Zysk; Stopa zysku; Kapitał; Praca; Rozwój gospodarczy; Wahania koniunkturalne; Gospodarka kapitalistyczna; Kryzys gospodarczy

EN

Profit; Profit rate; Capital; Labour; Economic development; Business fluctuations; Capitalist economy; Economic crisis

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Seria 1 / Akademia Ekonomiczna w Poznaniu
• Rocznik: 1986
• Numer: nr 144 Studia nad strukturą współczesnej gospodarki kapitalistycznej
• Strony: 45-64

Twórcy

autor

Wiesława Przybylska-Kapuścińska

Bibliografia

• Boyer R., Mistral J., Accumulation, inflation, crises. Paris 1983.
• Charpin J-M., L'utilisation des capacites de production dans l'industrie de 1951 a 1973. Economie et Statistique. No 55.
• Comptes nationaux SEC. 1970 - 1979. Eurostat 1981.
• Furia D., Serre P.Ch., Technique et societe, liaisons et evolutions. Paris 1970.
• Hannoun M., Temple Ph., Les Facteurs de creation et de localisation des nouvelles unites de production. Economie et Statistique. No 68. juin 1975.
• Journet D., Sermier R., Le taux de profit sur longue periode et l'evolution de l'economie francaise au XIX et XX siecles, INSEE, Janvier 1976.
• Kalecki M., Teoria dynamiki gospodarczej. Warszawa 1958.
• Kuczyński J., O historii położenia klasy robotniczej. Berlin 1952.
• Lenin W., Imperializm jako najwyższe stadium kapitalizmu. Dzieła wybrane. T. 1. Warszawa 1951.
• Loiseau B., Winter M.-B., Mazier J., Repartition, rentabilite, accumulation du capital: un essai decomparasions internationales. Statistiques et Etudes Financieres, serie orange, octobre 1976.
• Luksemburg R., Reforma socjalna czy rewolucja socjalna. Dzieła wybrane. T. 1, Moskwa 1928.
• Main economic indicators, OECD, 1975.
• Main economic indicators, OECD, 1979.
• Main economic indicators, OECD, 1984.
• Mandel E., La crise de 1974 - 1982. Paris 1982.
• Rosier B., Croissance et crise capitalistes. Paris 1975.
• Rosier B., Dockes P. Rythmes economiques. Crises et changement social, une perspective historique. Paris 1983.
• Zawadzki J., Ekonomia polityczna kapitalizmu. Warszawa 1967.