Ubezpieczenia wzajemne a ubezpieczenia komercyjne

• Autorzy: Maciej Kamiński

Warianty tytułu

Mutual Insurance vs. Commercial Insurance

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W publikacji podjęto próbę wskazania podobieństw i różnic między towarzystwami oferującymi ubezpieczenia wzajemne oraz ubezpieczenia komercyjne. Przedstawiona charakterystyka nie zawsze znajduje pełną realizację w praktyce, choć konstrukcja prawna umożliwia istnienie różnych form organizacji. Celem artykułu jest nie tylko pokazanie obecnego funkcjonowania towarzystw, ale wskazanie przestrzeni, w jakich mogą działać na polskim rynku ubezpieczeniowym. Ze względu na formy organizacyjno-prawne i oferowaną ochronę ubezpieczeniową wyróżniamy ubezpieczenia komercyjne oraz ubezpieczenia wzajemne. Mianem ubezpieczeń komercyjnych określa się ubezpieczenia, które są oferowane przez zakłady ubezpieczeń w celu osiągnięcia zysku, a ponadto związane są z zasadą ekwiwalentności świadczeń w stosunku do wpłacanej kwoty składek. Z kolei ubezpieczenia wzajemne nie powinny być nastawione na zysk, lecz na zaspokojenie potrzeb członków, będących jednocześnie klientami i właścicielami prowadzonego towarzystwa. Działalność ubezpieczeniowa w tym przypadku opiera się na jedności stosunku prawnego opartego na zasadzie wzajemności. Zasadniczą cechą wyróżniającą towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych jest istnienie ścisłego związku pomiędzy członkostwem w towarzystwie a zawarciem umowy ubezpieczenia. Związek ten polega na tym, że aby uzyskać członkostwo, co do zasady należy zawrzeć umowę ubezpieczenia z TUW; z kolei utrata statusu członka następuje najczęściej wraz z wygaśnięciem umowy ubezpieczenia, chyba że statut towarzystwa przewiduje inne rozwiązania. Ponadto stosunek prawny wynikający z ubezpieczenia wzajemnego powoduje powstanie określonych skutków o charakterze społeczno-ekonomicznym oraz specyficznego rozkładu ryzyka. W rezultacie ubezpieczony przenosi również część ryzyka na własną osobę. Towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych jest prawnie odrębnym podmiotem, jednak w chwili zawarcia umowy ubezpieczenia w sensie gospodarczym podmioty będące członkami towarzystwa wzajemnie się zabezpieczają. Przyjęcie takiej konstrukcji prawnej może wpływać na ograniczenie zjawiska wyłudzania odszkodowań. Konstrukcja prawna towarzystw opartych na zasadzie wzajemności powinna sprzyjać budowaniu wspólnoty finansowej. Dzieje się tak za sprawą wewnętrznego mechanizmu racjonalizującego działania członków, którzy są jednocześnie ubezpieczającymi. Członkowie mogą być nawet narażeni na straty, jakie przyniesie działalność towarzystwa, jeżeli będą zobowiązani postanowieniami statutu do dokonywania określonych świadczeń na rzecz towarzystwa. Może też zajść sytuacja odwrotna. Jeśli powstanie nadwyżka bilansowa, wówczas członkowie będą mogli liczyć na obniżenie przyszłej składki bądź zwrot jej części. Przedsiębiorstwa oferujące ubezpieczenia oparte na zasadzie wzajemności stanowią atrakcyjne, a na polskim rynku jeszcze niedocenione przedsięwzięcia. Przyczyną tak niskiego zainteresowania ofertą towarzystw ubezpieczeń wzajemnych jest brak świadomości prawnej społeczeństwa na temat różnic między ubezpieczeniami wzajemnymi a komercyjnymi. Ponadto obserwacja polskiego rynku ubezpieczeń wzajemnych pozwala na stwierdzenie, iż dominującym modelem prowadzenia działalności w tej formie jest model kapitałowy - zbliżony do funkcjonowania spółek akcyjnych. Trudno zatem przeciętnemu nabywcy produktów ubezpieczeniowych wskazać wyraźne różnice między ubezpieczeniami wzajemnymi a komercyjnymi. W moim przekonaniu istnieje na polskim rynku ubezpieczeń przestrzeń, gdzie mogłyby rozwinąć się małe TUW, zrzeszające producentów czy osoby wykonujące podobny zawód. Przykładem takiej działalności może być Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych "Rejent-life", które kieruje swoją ofertę wyłącznie do notariuszy, ich małżonków oraz asesorów notarialnych. (abstrakt oryginalny)

EN

In the article the author is trying to show similarities and differences between insurers offering mutual insurance and commercial insurance. Presented characteristic is not always realized in practice, however legal construction enables the existence of different forms of organization. The aim of the article is not only to present how the insurers function on the market nowadays, but also how they can organize their activity on the Polish insurance market. There are two different types of insurance depending on their legal status and insurance protection offered - commercial insurance and mutual insurance. Commercial insurance is a contract that is offered by insurers with a purpose of gaining a profit and connected with the principle of equivalence of benefits in relation to the amount of premiums paid. On the other hand, mutual insurance should not persist on making a profit but on meeting the needs of its members that are at the same time their customers and owners of the insurance company. Insurance activity in such a case is based on unity of the legal relationship based on mutuality. The principal distinguishing feature of mutual insurers is the existence of a close connection between membership in the company and the conclusion of the insurance contract. To become a member of the insurer, one must conclude an insurance contact. Loss of the status of a member occurs most frequently with the expiration of the insurance contract, unless the articles of association of the company provide otherwise. The legal relationship resulting from mutual insurance gives rise to certain socio-economic effects and specific risk distribution. As a result the insured must take some risk himself. The mutual insurer is a separate entity however since the day of conclusion of insurance contract. Having in mind the economic situation, the members protect themselves mutually. Such a legal construction may reduce the possibility of false claims. The legal construction of insurers based on mutuality should foster a common financial system because of its inner rationalizing mechanism of its members that are at the same time policyholders. Members can even be exposed to financial losses, if the articles of association oblige them to make certain payments to the company. However, if a balance surplus exists, members may be entitled to benefits such as a reduction of a premium in the next year. Mutual insurers are attractive but still underestimated in Poland. The reason for such a low interest on mutual insurers' offers is the lack of knowledge of society about the differences between mutual and commercial insurance. In addition, the observation of a Polish market leads to a conclusion that the dominant business model is the form of a capital model - similar to the operation of joint-stock companies. Therefore, it is difficult for the average customer to indicate clear differences between mutual and commercial insurance. The author concludes that the Polish insurance market still may find a space for small mutual insurance companies that unite producers or people performing similar profession. An example of such an activity may be mutual insurance company "Rejent-life", which caters exclusively to notaries, their spouses and assessors. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Ubezpieczenia wzajemne; Towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych; Umowa ubezpieczeniowa

EN

Mutual insurance; Mutual insurance society; Insurance contract

• Czasopismo: Rozprawy Ubezpieczeniowe
• Rocznik: 2013
• Numer: nr 2(15)
• Strony: 97-109

Twórcy

autor

Maciej Kamiński

• Okręgowa Rada Adwokacka w Poznaniu

Bibliografia

• P. Gołąb, Współczesne formy prowadzenia działalności ubezpieczeniowej, "Wiadomości Ubezpieczeniowe" 2009, nr 3, s. 88.
• M. Kuchlewska, ,,Odwzajemnianie" towarzystw ubezpieczeń wzajemnych w Polsce, "Rozprawy Ubezpieczeniowe" nr 9 (2/2010), s. 55.
• M. Adamowicz, (w:) Z. Brodecki, M. Serwach, M. Glicz (red.), Prawo ubezpieczeń gospodarczych. Komentarz, t. 1, Komentarz do przepisów prawnych o funkcjonowaniu rynku ubezpieczeń, Wolters Kluwer, Warszawa 2010, wersja LEX.
• M. Płonka, Zasada wzajemności jako przesłanka konkurencyjności w sektorze ubezpieczeń, "Zeszyty Naukowe" nr 11 (2011), Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków, s. 404-405.
• J. Grabowski (red.), Publiczne prawo gospodarcze, Oficyna Wydawnicza "Branta", Bydgoszcz-Katowice 2008, s. 18-19.
• P. Milewski, Rodzaje towarzystw wzajemnych i mały TUW, "Gazeta Ubezpieczeniowa", wersja elektroniczna, http://www.gu.com.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=7759&catid=129:rynek-ubezpieczeniowy&Itemid=151.