Konsekwencje teoretyczno-praktyczne różnorodności pojmowania racjonalności działania i racjonalności podejmowania decyzji (Uwagi wybrane)

• Autorzy: Zbigniewa Nowodworska , Zdzisław Pieśćikowski
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Racjonalność podejmowania decyzji w istotny sposób implikuje sprawność działania. Jednakże obok waloru pragmatycznego zagadnienie to ma również szczególny wyraz teoretyczny. Tak więc głównym celeir opracowania jest identyfikacja ważniejszych luk poznawczych występujących w teorii podejmowania decyzji oraz próba wskazania możliwości ich wypełnienia. W związku z tym dokonano: przeglądu głównych metodologicznych podejść do problemów racjonalności działania i racjonalności podejmowania decyzji; weryfikacji reprezentatywnych teoretycznych koncepcji racjonalności podejmowania decyzji ze względu na ich pragmatyczny walor objaśniania rzeczywistości; konfrontacji rozwoju tych koncepcji z rozwojem teorii zachowań. Generalnie wyróżnić można trzy grupy stanowisk metodologicznych w kwestii racjonalności działania i racjonalności podejmowania decyzji: pierwsza grupa stanowisk charakteryzuje się tym, że poddaje się analizie stosunek konkretnego działania czy wyboru do rzeczywistości, czyli do obiektywnie istniejących rzeczy, procesów, wartości itp. (stanowisko to pozwala wyróżnić racjonalność rzeczową i racjonalność metodologiczną); druga grupa stanowisk rozpatruje kwestię racjonalności ze względu na rodzaj teorii formułowanej w wyniku analizy problemu; niektórzy przedstawiciele tej grupy podchodzą do zagadnienia od strony ustalenia zasad, jak się zachować, inni zmierzają do ustalenia i opisu występujących w rzeczywistości związków między rzeczami, zdarzeniami czy też normami lub wartościami, i w tym kontekście poszukują odpowiedzi na pytanie, czy i w jakim stopniu zachowanie człowieka, ludzi lub funkcjonowanie organizacji jest racjonalne; trzecia grupa stanowisk rozpatruje racjonalność działania, w tym także decyzji, na płaszczyźnie kryteriów i norm racjonalności. W historii rozwoju teorii podejmowania decyzji wyróżnić można dwie dominujące koncepcje: koncepcję, która bezpośrednio wyrosła z sytuacyjnego determinizmu, a jej źródła dalsze znaleźć można w pawłowowskiej i behawioralnej teorii zachowań; koncepcję, której źródła bezpośrednio wypływają z psychologii społecznej; ma ona też pewne związki z neobehawiorakną teorią zachowań. Istotny wkład w rozwój teorii racjonalności podejmowania decyzji wniósł H.A, Simon - twórca tzw. koncepcji racjonalności proceduralnej. Koncepcja racjonalności H.A. Simona zaliczana do teorii ekonomicznego behawioryzmu, nie jest adaptacją poglądów wcześniej używanych przez ekonomistów - zwolenników teorii sytuacyjnego determinizmu. Jest to odmienny pogląd, który ma swoje własne, niezależne pochodzenie psychologiczne. Bazując na koncepcji Simona w opracowaniu używamy pojęć: "racjonalność rzeczowa" - by przedstawić koncepcję racjonalności, która wyrosła z ekonomii, oraz "racjonalność proceduralna" - by przedstawić koncepcję, której źródło tkwi w psychologii społecznej. Rozróżnienie powyższe ma na celu uchronienie przed wrażeniem, że istnieją ścisłe związki między naukami ekonomicznymi a refleksyjną psychologią, że istnieje stały przepływ teoretycznych koncepcji i pól empirycznych z jednej do drugiej i odwrotnie. (fragment tekstu)

Słowa kluczowe

PL

Racjonalność; Podejmowanie decyzji; Sprawność; Decyzje kierownicze

EN

Rationality; Decision making; Efficiency; Management decision

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe. Seria 1 / Akademia Ekonomiczna w Poznaniu
• Rocznik: 1986
• Numer: nr 139 Przedsiębiorstwo w gospodarce socjalistycznej
• Strony: 20-26

Twórcy

autor

Zbigniewa Nowodworska

autor

Zdzisław Pieśćikowski

Bibliografia

• B. Wawrzyniak: Decyzje kierownicze w teorii i praktyce zarządzania. Warszawa: PWE, 1977.
• E. Domańska: H. Simona teoria ekonomiczna. Życie Gospodarcze 1979 nr 3.
• H.A. Simon : Rational Decision in Business Organizations. The American Economic Review 1979, Vol. 69 nr 4.
• H.A. Simon: On how to decide what to do. The Bell Journal of Economics. Autumn 1978 Vol. 9 No. 2.
• T. Kotarbiński: Traktat o dobrej robocie. Warszawa: Ossolineum 1969.
• W.J. Baumol, R.E. Quant: Rules of Thumb and Optimally Imperfect Decisions. The American Economic Review 1964 nr 2.