Aksjologiczne uwarunkowania postaw studentów wobec równości praw i równości podziału

• Autorzy: Mirosława Czerniawska

Warianty tytułu

Axiological Conditioning of Attitudes of Students towards Equal Rights Rule and Equal Distribution Rule

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W opisanym w artykule badaniu dokonano analizy przekonań studentów. Jego celem była diagnoza postaw wobec równości praw i równości podziału, odnotowanie ich zmian w czasie oraz ustalenie, czy te postawy są uzależnione od preferencji wartości. Równość praw jest sztandarowym hasłem demokracji, a kwestionowanie egalitaryzmu w podziale dóbr - hasłem gospodarki liberalnej. Sposób rozumienia wartości i postaw (jak również ich wzajemnych relacji) przejęty został z teorii Rokeacha. Uznawane są one za elementy systemu przekonań, pomiędzy którymi zachodzi formalny i funkcjonalny związek. Do badania systemu wartości wykorzystano Skalę Wartości Rokeacha. Postawy diagnozowano na podstawie dwóch par twierdzeń. Badanie przeprowadzono trzykrotnie: w 2003 roku (325 studentów), w 2008 roku (379 studentów) oraz w 2013 roku (368 studentów). Założono, że między trzema grupami ujawnią się różnice w akceptacji postaw oraz, że postawy w stosunku do tych zasad są uwarunkowane systemem wartości, jego zróżnicowaniem w wymiarze indywidualizm - kolektywizm. Okazało się, że z aprobatą spotkała się zasada równości szans (88,31%, 84,43% i 63,59% respondentów w kolejnych badaniach), a z dezaprobatą - zasada równości podziału (68,62%, 65,44% i 66,03% respondentów w kolejnych badaniach). Wskaźniki pierwszej postawy obniżyły się w ostatnim badaniu w stosunku do dwóch poprzednich, z kolei wskaźniki drugiej postawy nie uległy zmianie. Orientacja indywidualistyczna w systemie wartości (relatywnie wyższe preferencje wartości indywidualistycznych) cechowała studentów o postawach merytokratycznych, czyli odrzucających zasadę równości podziału, orientacja kolektywistyczna (relatywnie wyższe preferencje wartości kolektywistycznych) - studentów opowiadających się za zasadą równości praw. (abstrakt oryginalny)

EN

The analysis of students' attitudes was a subject of the research described in this paper. The research goal was determining the attitudes towards equal rights and equal distribution, capturing their changes in time, and ascertaining whether the attitudes depend on preferred values. Equal rights rule is the principle of democracy, whereas questioning egalitarianism in goods distribution is typical for liberal economics. The way of understanding values and attitudes (as well as their mutual relations) was adopted from Rokeach's theory. They are regarded as elements of a system of beliefs, among which formal and functional relations take place. To study the system of values, the Rokeach Value Survey was used. The attitudes were diagnosed on the basis of 2 pairs of statements. Examination was conducted in 2003 (sample of 325 students), in 2008 (sample of 379 students), and in 2013 (sample of 368 students). It was assumed that there are differences between this three groups in acceptance of attitudes and that attitudes towards investigated rules depend on value systems, especially on 'individualism - collectivism' dimension. It appeared that equal chance rule was approved (by approximately 85% of respondents in the two first samples, and by approximately 65% in the third sample), whereas equal distribution rule was disapproved (by approximately 65% of respondents in all three samples). The indicator of the first attitude declined in the latest sample, whereas the indicator of the second attitude remained unvaried. Indicators of attitudes did not changed significantly during five year between two surveys. Individualistic orientation in value system (relatively higher preferences of individualistic values) was characteristic for students with meritocratic attitudes i.e. rejected the rule of 'equal distribution', whereas collectivist orientation (relatively higher preferences of collectivistic values) was typical for students who approved equal rights rule. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Prawo; Teoria podziału; System wartości; Demokracja; Postawy społeczne; Studenci

EN

Law; Theory of division; Value system; Democracy; Social attitudes; Students

• Czasopismo: Ekonomia i Zarządzanie
• Rocznik: 2015
• Numer: nr 1
• Strony: 232-253

Twórcy

autor

Mirosława Czerniawska

• Politechnika Białostocka

Bibliografia

• Beetham D., Boyle K. (1994), Demokracja. Pytania i odpowiedzi, Dom Organizatora TNOiK, Toruń
• Bobryk J. (1997), Podsumowanie: nieświadomość zbiorowa Polaków w okresie transformacji ustrojowej, w: I. Kurcz, J. Bobryk (red.), Percepcja i interpretacja społecznej i politycznej sytuacji w Polsce, Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN, Warszawa, s. 231-250
• Boski P. (1999), Humanizm w kulturze i mentalności Polaków, w: B. Wojciszke, M. Jarymowicz (red.), Psychologia rozumienia zjawisk społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 79-120
• Brewer M.B., Chen Y-R. (2007), Where (Who) are collectives in collectivism? Toward conceptual clarification of individualism and collectivism, Psychological Review 114, s. 133-151
• Brzozowski P. (1989), Skala Wartości (SW). Polska adaptacja Value Survey M. Rokeacha, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
• Cohen D. (1998), Culture, social organization, and patterns of violence, Journal of Personality and Social Psychology 75, s. 408-419
• Czerniawska M. (2010), Zmiany wartości i postaw młodzieży w okresie przeobrażeń ustrojowych. Kolektywizm versus indywidualizm. Studium interdyscyplinarne, Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, Białystok
• Daab W. (1990), Indywidualizm-kolektywizm jako orientacje społeczno-polityczne, w: J. Reykowski, K. Skarżyńska, M. Ziółkowski (red.), Orientacje społeczne jako element mentalności, Nakom, Poznań, s. 121-138
• Feather N.T. (1979), Value correlates of conservatism, Journal of Personality and Social Psychology 37, s. 1617-1630
• Feather N.T. (1995), Values, valences, and choice: The influence of values on the perceived attractiveness and choice of alternatives, Journal of Personality and Social Psychology 68, s. 1135-1151
• Feldman S. (1988), Structure and consistency in public opinion: the role of core beliefs and values, American Journal of Political Science 32, s. 416-440
• Feldman S. (2003), Values, ideology, and the structure of political attitudes, w: D.O. Sears, L. Huddy, R. Jervis (red.), Oxford Handbook of Political Psychology, Oxford, New York, s. 477-508
• Harvey D. (2008), Neoliberalizm. Historia katastrofy, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa
• Hofstede G. (2001), Culture's consequences. Comparing values, behaviors, institutions, and organizations across nations, Sage Publications, Thousand Oaks
• Klein N. (2008), Doktryna szoku. Jak współczesny kapitalizm wykorzystuje klęski żywiołowe i kryzysy społeczne, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza SA, Warszawa
• Leung K., Bond M.H. (1984), The impact of cultural collectivism on reward allocation, Journal of Personality and Social Psychology 47, s. 793-804
• Leung K., Stephan W.G. (2003), Социальная справедливость с точки зрения культуры, w: Д. Мацумото (red.), Психология и культура, Питер, СПб, s. 598-655
• Miller J.G., Bersoff D.M. (1992), Culture and moral judgment: How are conflicts between justice and interpersonal responsibilities resolved?, Journal of Personality and Social Psychology 62, s. 541-554
• Morawski W. (1991), Przemiany ekonomiczne a społeczeństwo obywatelskie, w: R. Gortat (red.), Społeczeństwo uczestniczące, gospodarka rynkowa, sprawiedliwość społeczna, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa, s. 7-31
• Reykowski J. (1990), Ukryte założenia normatywne jako osiowy składnik mentalności, w: J. Reykowski, K. Skarżyńska, M. Ziółkowski (red.), Orientacje społeczne jako element mentalności, Nakom, Poznań, s. 7-51
• Reykowski J. (1993), Zmiany systemowe a mentalność polskiego społeczeństwa, w: J. Reykowski (red.), Wartości i postawy Polaków a zmiany systemowe. Szkice z psychologii politycznej, Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN, Warszawa, s. 9-48
• Rohan M.J. (2000), A rose by any name? The values construct, Personality and Social Psychology Review 4, s. 255-277
• Rokeach M. (1973), The nature of human values, Free Press, New York
• Rokeach M. (1979), Two-value model of political ideology and British politics, w: M. Rokeach (red.), Understanding human values, Free Press, New York, s. 192-198
• Schwartz S.H. (1996), Value priorities and behavior: Applying a theory of integrated value systems, w: C. Seligman, J.M. Olson, M.P. Zanna (red.), The psychology of values: The Ontario Symposium, t. 8, Lawrence Erlbaum Associates, Inc, Mahwah, New Jersey, s. 1-24
• Schwartz S.H. (2003), Mapping and interpreting cultural differences around the world, w: H. Vinken, J. Soeters, P. Ester (red.), Comparing culture, dimensions of culture in comparative perspective, Brill, Leiden, s. 1-18
• Schwartz S.H., Bilsky W. (1987), Toward a psychological structure of human values, Journal of Personality and Social Psychology 53, s. 550-562
• Skarżyńska K. (2005a), Człowiek a polityka. Zarys psychologii politycznej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa
• Skarżyńska K. (2005b), Czy jesteśmy prorozwojowi? Wartości i przekonania ludzi a dobrobyt i demokratyzacja kraju, w: M. Drogosz (red.), Jak Polacy przegrywają. Jak Polacy wygrywają, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk, s. 69-92.
• Skarżyńska K., Chmielewski K. (1994), Młodzież a demokracja w Polsce, Studia Psychologiczne 35, s. 47-64
• Skitka L., Tetlock P.E. (1993), Providing public assistance: Cognitive and motivational processes underlying liberal and conservative policy preferences, Journal of Personality and Social Psychology 65, s. 1205-1224
• Słomczyński K.M., Janicka K., Mach B.W., Zaborowski W. (1996), Struktura społeczna a osobowość. Psychologiczne funkcjonowanie jednostki w warunkach zmiany społecznej, Wydawnictwo Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa
• Triandis H.C. (1994), Culture and social behavior, McGraw-Hill, New York
• Vandello J.A., Cohen D. (1999), Patterns of individualism and collectivism across the United States, Journal of Personality and Social Psychology 77, s. 279-292
• White S. (2008), Równość, Wydawnictwo Sic!, Warszawa
• Wnuk-Lipiński E. (1996), Demokratyczna rekonstrukcja. Z socjologii radykalnej zmiany społecznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Ziółkowski M. (1990), Orientacje indywidualne a system społeczny, w: J. Reykowski, K. Skarżyńska, M. Ziółkowski (red.), Orientacje społeczne jako element mentalności, Nakom, Poznań, s. 53-76

Identyfikatory

DOI

10.12846/j.em.2015.01.15