Zastosowanie rachunku ekonomicznego w użytkowaniu zasobów przyrody

• Autorzy: Artur Bołtromiuk

Warianty tytułu

Profit-and-Loss Account in Exploiting Natural Resources

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W ostatnich latach coraz bardziej upowszechnia się pogląd, że rachunek ekonomiczny w większym niż dotychczas stopniu powinien stać się ekonomiczną podstawą procesów decyzyjnych także w odniesieniu do gospodarowania zasobami przyrody. W gospodarce rynkowej wykorzystywanie wszystkich czynników produkcji (pracy, kapitału, jak i ziemi) musi być w jednakowym stopniu oparte na rachunku ekonomicznym. W najprostszej postaci rachunek ten sprowadza się do oszacowania nakładów na określone przedsięwzięcie oraz sumy uzyskiwanych efektów. Jeśli korzyści są w stanie zrekompensować koszty, to dane przedsięwzięcie może być realizowane; w przeciwnym razie powinno zostać odrzucone. Zazwyczaj problem wyboru nie sprowadza się do odpowiedzi "tak" lub "nie", stąd też rachunek jest stosowany w wersji bardziej rozbudowanej. Rachunek ekonomiczny pozwala m.in. na określenie efektywności poszczególnych kierunków gospodarowania zasobami środowiska, efektywności substytucji jednych zasobów naturalnych przez inne czy też przez pozostałe czynniki produkcji. Umożliwia tym samym ocenę konkurencyjności poszczególnych przedsięwzięć (w tym inwestycji z zakresu ochrony środowiska), gałęzi i branż gospodarki, przyczynia się do zmian strukturalnych, prowadzi do ograniczenia produkcji negatywnie oddziaływającej na środowisko. Odmianą kompleksowego rachunku ekonomicznego jest analiza kosztów i korzyści. Jest to metoda ustalania i wyceny wszystkich ważniejszych nakładów i efektów związanych z projektem techniczno-gospodarczym przy uwzględnieniu szerokiego zakresu rzeczowego (zwłaszcza korzyści społecznych) oraz stosunkowo długiego horyzontu czasowego. Stąd też, pomimo swoich mankamentów, nadaje się do rozwiązania problemów ochrony i racjonalnego użytkowania zasobów przyrody. Procesowi włączania środowiska przyrodniczego w zakres rachunku ekonomicznego towarzyszy wiele barier i trudności. Dotyczą one m.in.: 1. Ujednolicenia form rachunku ekonomicznego w odniesieniu do gospodarki zasobami środowiska w skali krajowej i międzynarodowej. 2. Pokonania naturalnej sprzeczności pomiędzy partykularnymi interesami poszczególnych podmiotów gospodarczych a interesem ogólnospołecznym. 3. Identyfikacji wszystkich elementów rachunku znajdujących się po stronie nakładów i po stronie efektów. 4. Jednolitej wyceny elementów rachunku ekonomicznego. 5. "Upodmiotowienia" środowiska przyrodniczego. Celem niniejszego opracowania jest próba rozpoznania wyżej wymienionych problemów. (fragment tekstu)

EN

The idea that profit-and-loss account should be applied more frequent in a decision-making process also in relation to natural resources management has been more accepted recently. The aim of the presented solutions is to make an effort at describing basic problems and complications which arise in an operation of adoption of natural environment into the working system of profit-and-loss account. The presented views display that the abandonment of carrying such an account can not be advised at all, neither can it be absolutized. The absence of economic resolutions in natural resources management principally leads to irrational use of resources, which is harmful to the environment. The confinement to effectiveness criteria may result in permanent violation of ecological balance and in the end it affects the overall social effectiveness of management as well. The use of profit-and-loss account in assessment of effectiveness of exploiting natural resources is beneficial and subsequently so is perspective distribution of the resources, made on the basis of such an assessment to other designs. Since a certain number of environment developments are measurable, this account can be carried. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Rachunek ekonomiczny; Gospodarowanie zasobami naturalnymi; Środowisko przyrodnicze; Zasoby naturalne w gospodarce; Analiza kosztów i korzyści (AKK)

EN

Economic calculation; Natural resources management; Natural environment; Natural resource economics; Cost-benefit analysis (CBA)

• Czasopismo: Ekonomia i Środowisko
• Rocznik: 1996
• Numer: nr 1-2 (8-9)
• Strony: 140-149

Twórcy

autor

Artur Bołtromiuk

• Uniwersytet Warszawski, Filia w Białymstoku

Bibliografia

• F. Piontek: Sozoekonomiczny rachunek efektywności działalności gospodarczej w warunkach gospodarki rynkowej i samorządności terytorialnej, Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok 1995, s.81-83.
• A. Jankowska-Kłapkowska: Rachunek ekonomiczny a gospodarka zasobami środowiska [w:] Ekorozwój szansą przetrwania cywilizacji. Materiały z konferencji Polskiego Klubu Ekologicznego, Wyd. AGH, Kraków 1986, s.280-281
• J. Rymarczyk: Wolny handel, GATT a ochrona środowiska "Ekonomia i Środowisko" 1994, nr 2.
• A. Ginsbert-Gebert, P. Jeżowski, M. Woźniak, Rachunek ekonomiczny w dziedzinie ochrony środowiska, możliwości i uwarunkowania jego zastosowań [w:] Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska. Praca zbiorowa pod red. A. Ginsberta-Geberta, Arkady, Warszawa 1976, s. 50.
• K. Oryl: Środowiska naturalne a teoria ekonomii, "Ekonomista" 1983, nr 1.
• G. Peszko: Kontrowersje wokół kosztów zewnętrznych powodowanych przez zanieczyszczenia środowiska [w:] Ekonomika ochrony środowiska przyrodniczego. Wybrane problemy, Wyd. Ekonomia i Środowisko Kraków 1993, nr 14, s. 12
• T. Żylicz, Ekonomia wobec problemów środowiska przyrodniczego. PWN, Warszawa 1989, s.90-92
• K. Kosiec: Optymalna alokacja rynkowa a organizacja gospodarki [w:] Instrumenty ekonomiczne polityki ekologicznej w warunkach gospodarki rynkowej. Materiały konferencyjne pod red. K. Górki. Biblioteka "Ekonomia i Środowisko" Kraków 1995, nr 18, s. 10.
• J.T. Winpenny: Wartość środowiska. Metody wyceny ekonomicznej, PWE, Warszawa 1995.
• S. Łojewski: Badania nad ekologiczno-ekonomiczną efektywnością przedsięwzięć ochronnych, "Ekonomia i Środowisko" 1993, nr 1.
• H.Ch. Binswanger, M. Faber, R. Manstetten: Dylemat współczesnego człowieka i przyrody [w:] Środowisko-społeczeństwo-gospodarka. Wybór przekładów z literatury anglosaskiej pod red. G.Peszki i T.Żylicza, Biblioteka "Ekonomia i Środowisko" Kraków 1992, nr 4, s.12.
• G. Harding, Tragedia dóbr wspólnych [w:] Środowisko-społeczeństwo-gospodarka. Wybór przekładów z literatury anglosaskiej pod red. G.Peszki i T.Żylicza, Biblioteka "Ekonomia i Środowisko" Kraków 1992, nr 4., s.97
• C.W. Clark: Bioekonomika matematyczna - optymalne gospodarowanie zasobami odnawialnymi [w:] Środowisko-społeczeństwo-gospodarka. Wybór przekładów z literatury anglosaskiej pod red. G.Peszki i T.Żylicza, Biblioteka "Ekonomia i Środowisko" Kraków 1992, nr 4, s.39.
• S. Czaja, B. Fiedor, Z. Jakubczyk: Ekologiczne uwarunkowania wzrostu gospodarczego w ujęciu współczesnej teorii ekonomii. Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok-Kraków 1993, s.236-241