Małe miasta w dużych, duże miasta w małych - wspólnoty lokalne czy alienacja w przestrzeni publicznej

• Autorzy: Adam Górka

Warianty tytułu

Small Cities within Big Ones, Big Cities within Small Ones - Local Communities or Alienation in the Public Sphere

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Co odróżnia duże miasto od małego? Czy jest to jedynie kryterium liczby mieszkańców? Czy może obecność odpowiedniej rangi funkcje wg teorii ośrodków centralnych Christallera? Poza wymienionymi wskaźnikami należy zwrócić uwagę na samą przestrzeń miejską, a w szczególności na przestrzeń publiczną. O jej istotności w postrzeganiu miasta świadczy częstotliwość pojawiania się w opisach określeń typu "wielkomiejski", "małomiasteczkowy", "prowincjonalny". Współczesne teorie opisujące procesy rozwojowe miast (koncepcja miasta ponowoczesnego) mówią o postępującej mobilności mieszkańców, która prowadzi do rozluźniania się więzi lokalnych i alienacji. Z założenia cechy te przypisuje się dużym miastom (postmetropolis), podczas gdy małe traktowane są jako "ostoje swojskości". W tym wypadku chodzi tu o tradycyjne układy społeczne, których przejawem jest wspólnota lokalna. Okazuje się jednak, że wspólnoty lokalne zachowały się w dużych miastach, podczas gdy w małych widoczne są postępujące procesy alienacji. Zarówno w dużych, jak i małych miastach pojawiają się osiedla grodzone, monitoring, przestrzeń publiczna zastępowana jest przez półpubliczną. Równocześnie w wielu miejscach zachowały się tradycyjne struktury społeczne, przestrzeń publiczna jest traktowana niemal jako własność wspólnoty, zamiast monitoringu dominuje kontrola społeczna. Co ciekawe, poza małymi miastami zjawiska takie można zaobserwować również w większych, gdzie obszarem identyfikacji są nie całe miasta, a konkretne dzielnice. Oba zjawiska wiążą się ze specyficznymi formami przestrzeni publicznej i zjawiskami w niej zachodzącymi. W artykule autor zajął się obecnością tych procesów w przestrzeni publicznej. Rozważania teoretyczne zostały poparte wynikami badań i obserwacji przeprowadzonych w ostatnich latach w małopolskich miastach - zarówno tych dużych, jak i małych. (abstrakt oryginalny)

EN

What distinguishes a small city from a big one? Is it merely the number of inhabitants? Or is it the presence of a particular range of functions according to Christaller's Central Place Theory? Apart from these factors, urban space, and especially public space, plays a significant role in how a city is perceived, as evidenced by the frequent usage in descriptions of cities of adjectives such as: "metropolitan", "small- -town", and "provincial". Contemporary theories aimed at describing the developmental processes taking place within cities (e.g. the concept of the postmodern city) point to the increasing mobility of city dwellers, which results in alienation and a loosening of local bonds. This is generally the way big cities (or postmetropolises) are described, whereas small cities are generally perceived as "havens of the familiar", mainly due to their traditional social structures, epitomized by the local community. It turns out, however, that local communities have survived in big cities, while small cities are undergoing a process of alienation. Both small and big cities are witnessing a rise in gated housing developments, surveillance cameras, and replacement of the public sphere with a quasi- -public sphere. At the same time, in many places, traditional social structures have been preserved; in them, the public sphere is treated as if it belonged to the community, and social control, rather than surveillance cameras, plays a dominant role. Interestingly, processes very similar to those found in small cities can also be observed in bigger cities, where the community with which citizens identify is not the city as a whole, but rather a particular district. These phenomena are related to specific types of public space and processes that are characteristic of them. In this study, I will discuss these processes in the context of public space. Theoretical reflections will be supported by research and observations conducted in recent years in both big and small cities in the Małopolska region. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Miasto; Rozwój miasta; Geografia miasta; Krajobraz miasta; Przestrzenne zagospodarowanie miasta; Struktura przestrzenna; Przestrzeń publiczna

EN

City; City development; Geography of a city; City landscape; Town spatial development; Spatial structure; Public space

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica
• Rocznik: 2013
• Numer: nr 15 Przestrzeń publiczna i sektor usług w małych miastach
• Strony: 293-304

Twórcy

autor

Adam Górka

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Bibliografia

• Bourdieu P., 2001, Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, przeł. Anna Sawisz, Oficyna Naukowa, Warszawa.
• Fukuyama F., 1997, Zaufanie: kapitał społeczny a droga do dobrobytu, przeł. Anna i Leszek Śliwa, PWN, Warszawa.
• Jałowiecki B., Szczepański M.S., 2006, Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej, Scholar, Warszawa.
• Karwińska A., 2008, Gospodarka przestrzenna. Uwarunkowania społeczno-kulturowe, PWN, Warszawa.
• Majer A. 1999, Miasta Ameryki, kryzys i polityka odnowy, "Studia KPZK PAN", nr 57.
• Pawłowska K., 1996, Idea swojskości w urbanistyce i architekturze miejskiej, Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki, Kraków.
• Rewers E., 2005, Post-polis. Wstęp do filozofii ponowoczesnego miasta, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków.
• Rykiel Z., 1999, Przemiany struktury społeczno-przestrzennej miasta polskiego a świadomość terytorialna jego mieszkańców, "Prace Geograficzne IG i PZ PAN", nr 170.
• Rykiel Z., 2005, Miasto jako miejsce a przemiany jego architektury symbolicznej (w:) Jałowiecki B., Majer A., Szczepański M.S. (red.), Przemiany miasta - wokół socjologii Aleksandra Wallisa, Scholar, Warszawa, s. 68-82.
• Sadowski A., 2005, Kapitał społeczny i kulturowy heterogenicznej "metropolli" wschodniego pogranicza (w:) Jałowiecki B., Majer A., Szczepański M.S. (red.), Przemiany miasta - wokół socjologii Aleksandra Wallisa, Scholar, Warszawa, s. 252-266.
• Soja E.W., 2000, Postmetropolis: Critical Studies of Cities and Regions, Oxford.
• Wallis A., 1977, Informacja i gwar: o miejskim centrum, PWN, Warszawa.