Determinanty rozwoju kultury - Nepomuceny ziemi kudowskiej (Prace na rzecz rozwoju turystyki kulturowej)

• Autorzy: Tadeusz Fitych

Warianty tytułu

Determinants of the Development of Culture - Nepomucen Monuments in the Area of Kudowa

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Autor niniejszego przyczynku od kilku lat jest nie tylko uważnym obserwatorem rozwoju turystyki kulturowej w Europie Środkowej, ale zarazem prowadzi na tym obszarze badania na rzecz małej architektury sakralnej. Dotychczas opublikował on wiele artykułów na ten temat oraz w dwóch wersjach językowych (polskim i czeskim) album wystawy "Boże Młyny" krzyże i kapliczki przydrożne na pograniczu kudowsko-nachodzkim (na tropach dziedzictwa kulturowego ziemi kłodzkiej), Kudowa-Zdrój 2009. W niniejszym artykule, z myślą o przyśpieszeniu rozwoju turystyki kulturowej na ziemi kłodzkiej, autor podjął problematykę występowania w architekturze sakralnej przejawów kultu czeskiego męczennika - św. Jana Nepomucena (patrona Czech, Pragi i diecezji Hradec Králové) m.in. w tzw. czeskim zakątku, a także w regionie Lewina Kłodzkiego. Efektem badań jest nowa, pełniejsza inwentaryzacja 17 obiektów (wraz z dokumentacją fotograficzną), ukazanie chronologii ich powstawania (co pośrednio odsłania swego rodzaju ośrodki kultu tego świętego), usystematyzowanie zróżnicowanych kategorii omawianych obiektów, opisanie wykorzystanych typów ikonograficznych, jak też sformułowanie wstępnych wniosków i postulatów badawczych. (abstrakt oryginalny)

EN

The author of this article is not only an observer of the development of the cultural tourism in the middle Europe but he also conducts the research in this field exploring small sacral architecture. He has published so far many papers on this topic as well as the album of the exhibition (in two language versions: Polish and Czech) entitled "BożeMłyny": krzyże i kapliczki przydrożne na pograniczu kudowsko-nachodzkim (na tropach dziedzictwa kulturowego ziemi kłodzkiej ('God's windmills': crosses and the roadside shrines in the area of Klodzko). In this article, thinking about the fostering of the development of cultural tourism in the area of Klodzko, the author analyses the examples of the veneration of Czech martyr Saint John Nepomucen (patron of the Czech Republlic, Poland and Hradec Králové diocese) in the sacral architecture. The research conducted by the author resulted in a new and more complete inventory of 17 buildings (together with photographic documentation), the presentation of the chronology of their appearance (which indirectly reveals the centers of the cult of this saint), systematization of the categories of described buildings, description of iconographical types used as well as formulation of preliminary conclusions and research recommendations. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Turystyka kulturowa; Architektura; Tożsamość lokalna

EN

Cultural tourism; Architecture; Local identity

• Czasopismo: Gospodarka, Rynek, Edukacja
• Rocznik: 2011
• Tom: 12
• Numer: nr 2
• Strony: 35-48

Twórcy

autor

Tadeusz Fitych

• Dolnośląska Wyższa Szkoła Służb Publicznych ASESOR; Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Świdnickiej

Bibliografia

• B. Kawałko, S. Pastuszka, Turystyka i dziedzictwo kulturowe, Zamość 2000.
• A. Stasiak (red.), Kultura i turystyka: razem czy oddzielnie?, Łódź, 2007.
• S.A. Bąk, Działania Unii Europejskiej na rzecz kultury i turystyki kulturowej, Warszawa 2007.
• K. Buczkowska, Turystyka kulturowa. Przewodnik metodyczny, Poznań 2008.
• T. Jędrysiak, Turystyka kulturowa, Warszawa 2008.
• M. Kazimierczak (red.), W kręgu humanistycznej refleksji nad turystyką kulturową, Poznań 2008.
• A. Kowalczyk (red.), Turystyka kulturowa. Spojrzenie geograficzne, Warszawa 2008.
• M. Leniartek (red.), Komercjalizm turystyki kulturowej, Wrocław, 2008.
• A. Mikos von Rohrscheidt, Turystyka kulturowa. Fenomen, potencjał, perspektywy, Gniezno 2008; "Turystyka Kulturowa" - naukowe czasopismo internetowe.
• A. Mikos v. Rohrscheidt (red.), Współczesne formy turystyki kulturowej, Poznań 2009, t. 1.
• J. Hochleitner, Kult św. Jana Nepomucena na Warmii, (praca doktorska, Uniwersytet Gdański, Wydział Filologiczno-Historyczny, 1991; wydana drukiem Elbląg 1996).
• A. Oss, Interpretacja ikono- wolnostojącej w Warszawie i na Mazowszu, (praca dyplomowa, mps A.S.P.), Warszawa 1982.
• J. Hochlleitner, I. Sheer, Obrońca przed wylewami rzek, Elbląg-Świdnica 1998.
• A. Gałecka-Paduchowa, Kapliczki, figury i krzyże przydrożne ziemi raciborskiej, [w:] Święci przydrożni, patroni przyuliczni, Warszawa 2000.
• A. Nowakowska-Wolak, Siedem figur z terenu Podhala, [w:] Święci przydrożni, patroni przyuliczni, Warszawa 2000.
• G. Zań-Ograbek, Historia Krakowa kapliczkami pisana, [w:] Święci przydrożni, patroni przyuliczni, Warszawa 2000.
• Z. Michalczyk, Św. Jan Nepomucen - opiekun wody i obrońca przed niebezpieczeństwami z nią związanymi, [w:] Mazowsze - dziedzictwo kulturowe, t. 14, Ośrodek Dokumentacji Zabytków, Warszawa 2001.
• B. Czechowicz, Niektóre aspekty pobożności maryjnej i kultu św. Jana Nepomucena na Śląsku i terenach ościennych w XVII i XVIII wieku, [w:] Religijność na polskich pograniczach w XVI-XVIII wieku, red. nauk. D. Dolański, Zielona Góra 2005.
• A. Kasprzak-Miler, Przydrożny pomnik św. Jana Nepomucena, www.zabytki.um.warszawa.pl.
• M. Staffa i in., Słownik geografii turystycznej Sudetów, t. 13, 15, 17, Warszawa-Kraków 1996.
• J. Lamparska, Sudety Środkowe po obu stronach granicy. Przewodnik inny niż wszystkie, Wrocław 2003.
• T. Broniewski, Kłodzko, Wrocław 1963.
• M. Perzyński, Gminy Kłodzko skarby i osobliwości, Wrocław 2002.
• WJ. Borzyszkowski, A. Klejny, Boże Męki. Krzyże i kapliczki przydrożne na Kaszubach, Gdańsk-Pelplin 2004.
• L. Marciniec, Figury i krzyże przydrożne gminy Busko-Zdrój, Krosno 2006.
• K. Kalinowski, Rzeźba barokowa na Śląsku, Warszawa 1986; Poznań 1987.
• J. Langer, Rzeźba kamienna na Orawie, "Polska sztuka Ludowa" 1981, nr 1.
• R. Reinfuss, Ludowa rzeźba kamienna w Polsce, Warszawa 1988.
• "Zeszyty Bractwo Krzyżowców", PTTK Świdnica (nr 6, 11, 17, 22, 65, 66) pod red. A. Speera.
• Zdroje Ziemi Kłodzkiej: historia, przyroda, kultura, przyszłość, pod red. W. Ciężkowskiego, J. Dębickiego, R. Gładkiewicza, Wrocław 2000, s. 5.
• K. Baldy, M. Kledzik, Przydrożne miejsca kultu religijnego i małe pomniki architektury w Górach Stołowych, "Szczeliniec" 2001, nr 5, s. 176.
• B. Trzęsowska, Drobne formy architektury sakralnej w Kotlinie Kłodzkiej, Wrocław 1966.
• S. Pilarski, Drobne formy architektury sakralnej Dolnym Śląsku, Wrocław 1967.
• H. Wesołowska, Dolnośląskie kapliczki przydrożne, "Śląski Labirynt Krajoznawczy" 1993, nr 5.
• T. Fitycha: "Boże Młyny" krzyże i kapliczki przydrożne na pograniczu kudowsko-nachodzkim (na tropach dziedzictwa kulturowego Ziemi Kłodzkiej), Kudowa-Zdrój 2009.
• Kościelno-historyczne uwarunkowania rozwoju katolickiej parafii Czermna w "czeskim zakątku" ziemi kłodzkiej, [w:]Muzeum a dziedzictwo kulturowe pogranicza polsko-czeskiego (Kudowa Zdrój - tożsamość i zbliżenie), pod red. R. Gładkiewicza, Kudowa Zdrój 2008, s. 57-74.
• Krzyże i kapliczki przydrożne na pograniczu kudowsko-nachodzkim, rozmowa [red. Teresy Bazała] z ks. Profesorem Tadeuszem Fitychem, "Ziemia Kłodzka" 2009, nr 181, s. 32-33.
• Sakralna Przestrzeń (O zwyczajach, obrzędach i postawach związanych z krzyżami i kapliczkami przydrożnymi ziemi kudowskiej, z ks. prof. Tadeuszem Fitychem rozmawia Tomasz Pluta, "Niedziela" 2009, nr 17 (133).
• Zwyczaje, obrzędy i postawy związane z kapliczkami i krzyżami przydrożnymi ziemi kudowskiej, "Ziemia Kłodzka" 2009, nr 182, s. 21-24.
• Rocznica 270-lecia reaktywacji parafii św. Bartłomieja w Czermnej (Uwagi do dziejów wsi: Malá Čermná), ,,Perspectiva" 2008, nr 2 (13), s. 69-89.
• Specyfika, terminologia i przesłanie małej architektury sakralnej w Europie Środkowej, "Ziemia Kłodzka" 2010, nr 191, s. 32-35.
• Boże Młyny. KL Dachau - proces dojrzewania ks. Gerharda Hirschfeldera do świętości, "Ziemia Kłodzka" 2010, nr 192, s. 24-29.
• H. Fros, F. Sowa, Twoje imię (Przewodnik onomastyczno-hagiograficzny), Kraków 1975, s. 305-306.
• Jan Nepomucen, św., [w:] EK KUL, Lublin 1997, t. 7, k. 812-814.
• J. Weisskopf, Johannes v. Nepomuk, [w:] LfThK Bd. 5, k. 1065.
• Manfred Spata, Johannes von Nepomuk - wiekam der böhmische Heilige in die Grafschaft Glatz? Wygłoszony 29-30 kwietnia 2010 w Münster w ramach 23.(9.) AGG-Jahrestagung.
• K. Kuźmak, Jan Nepomucen, św.: w Polsce, [w:] EK KUL, Lublin 1997, t. 7, k. 813.
• http://nepomuki.pl/nepomuk/dslask-klodzko.htm.
• M. Jacniacka, Jan Nepomucen, św., [w:] EK KUL, Lublin 1997, t. 7, k. 814.
• Jan Rzezawa, Kapliczki, figury i krzyże przydrożne na terenie diecezji tarnowskiej, red. ks. J. Rzepa, Tarnów 1983, t. 1, 2.
• Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffa, t. 13:Góry Stołowe,Warszawa-Kraków1992 (dalej cyt. SgtS), s. 163.
• J. Pater, Katalog Ruchomych Zabytków Sztuki Sakralnej w Archidiecezji Wrocławskiej, Wrocław 1982, t. 2, s. 74.
• B. Czechowicz, Osobliwy Nepomucen (Rzeźba Świętego z 1741 roku w kościele w Gorzanowie), s. 54-64.
• J. Kubín, České Kladsko, Praha 1926.
• F. Albert, Die Grafschaft Glatz kein Tschenchenland, Glatz 1921, s. 55.
• A. Lubos, Das tschechische Volkstum in der Grafschaft Glatz, [w:] Ders., Deutsche und Slawen, Wien 1974.
• M. Staffa (red), Słownik Geografii Turystycznej Sudetów, t. 13: Góry Stołowe, Warszawa-Kraków 1992.
• Z. Bil, Der Böhmische Winkel, "Grafschafter Bote" 2/1999, S. 14-16.
• Polska i czeska społeczność lokalna w Euroregionie Glacensis (cz. 1), "Ziemia Kłodzka" 2006, nr 168, s. 33 i 36.
• Český Koutek v Kladsku, Supplementum 5 Kladského sborníku, Hradec Králové 2008.
• K. Kuča, České, moravské a slezské zvonice, Praha 1995, s. 80; SgtS, s. 46.
• N. Bartonitschek, Ortsgeschehen und Weltgeschichte an der Grenzbrücke von Schnellau / Schlaney, "Grofschoaftersch Häämtebärnla (2007), s. 130-131.
• Al. Skalický, Náchod - Soupis a popis památek, Státní okresní archiv 2003.
• ks. S. Szymik, Fides ex visu - perspektywa biblijna, "FIDES EX VISU - Ogólnopolska Sesja Naukowa", Katedra Historii Sztuki Kościelnej KUL, Lublin, 20-22 maja 2010 r.
• ks. J. Królikowski, Obraz jako narzędzie misyjne. Propozycje papieża Grzegorza Wielkiego i ich recepcja w średniowieczu, "FIDES EX VISU - Ogólnopolska Sesja Naukowa", Katedra Historii Sztuki Kościelnej KUL, Lublin, 20-22 maja 2010 r.
• K. Moisan-Jabłońska, Koncepcja fides per visum w pismach polskich kaznodziejów doby baroku, "FIDES EX VISU - Ogólnopolska Sesja Naukowa", Katedra Historii Sztuki Kościelnej KUL, Lublin, 20-22 maja 2010 r.
• P. Francuz, Jak ludzie oglądają obrazy? Percepcja sztuki z perspektywy neuropsychologii poznawczej, "FIDES EX VISU - Ogólnopolska Sesja Naukowa", Katedra Historii Sztuki Kościelnej KUL, Lublin, 20-22 maja 2010 r.
• ks. M. Janocha, Tajemnica Wcielenia - adekwatność słowa i obrazu. Zachód, "FIDES EX VISU - Ogólnopolska Sesja Naukowa", Katedra Historii Sztuki Kościelnej KUL, Lublin, 20-22 maja 2010 r.
• M. Środoń, Tajemnica Wcielenia - adekwatność słowa i obrazu. Współczesność, "FIDES EX VISU - Ogólnopolska Sesja Naukowa", Katedra Historii Sztuki Kościelnej KUL, Lublin, 20-22 maja 2010 r.
• ks. R. Knapiński, Medytacja obrazu jako źródło wiary. Obraz Mikołaja z Flüe w Sachseln, "FIDES EX VISU - Ogólnopolska Sesja Naukowa", Katedra Historii Sztuki Kościelnej KUL, Lublin, 20-22 maja 2010 r.