Racjonalność planetarna jako narzędzie realizacji zrównoważonego rozwoju

• Autorzy: Konrad Prandecki

Warianty tytułu

Planetary Rationality as a Tool for Sustainable Development Implementation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Opierając się na mikroekonomicznym podejściu do racjonalności, ekonomiści uzasadniają, że są wskazane maksymalizacja zysku i egoistyczne zachowania w celu osiągnięcia jak największych korzyści. Jednakże podejmowanie działań na poziomie państwa, przykładowo w ramach polityki gospodarczej, pokazuje, że racjonalne mogą być również inne zachowania, zwłaszcza dotyczące określonej wspólnoty, na przykład narodu. Przeniesienie tego myślenia na jeszcze wyższy poziom, czyli planetarny, może doprowadzić do podejmowania działań racjonalnych z punktu widzenia całej ludzkości. Oznacza to, że racjonalność w skali całego świata może być skutecznym narzędziem realizacji celów zrównoważonego rozwoju. Istnieje jednak szereg barier ograniczających możliwości zastosowania tego kryterium na poziomie globalnym. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie teoretycznej analizy możliwości wykorzystania pojęcia racjonalności planetarnej w ekonomii zrównoważonego rozwoju. Badania zostały oparte na analizie krytycznej dostępnej literatury. (fragment tekstu)

EN

The implementation of the concept of sustainable development faces many obstacles. The most important of them are the lack of social acceptance and the inadequacy of mainstream economic theory to the risks that could lead to limits to growth. The consequence is an attempt to change the paradigm of economics, leading among others to the emergence of economics of sustainable development. One of the solutions to the implementation of the principles of sustainable development is the planetary rationality. Its basic principles were formulated by J. Pajestka at the end of 80's of XX century. It is based on a holistic approach, which assumes that by knowing the projected threats, human are able to make rational decisions for preventing unfavorable developments. It is essential to solving problems followed at the level of the whole of humanity, rather than individual societies. This article presents the principles of planetary rationality and the possibilities of implementation of this concept into the modern economy. The primary tool used in research is a critical analysis of available literature on the theory of rationality. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Rozwój zrównoważony; Teoria ekonomii; Racjonalność; Racjonalność gospodarowania; Racjonalna gospodarka zasobami naturalnymi

EN

Sustainable development; Economic theory; Rationality; Economic rationality; Rational management of natural resources

• Czasopismo: Ekonomia i Środowisko
• Rocznik: 2014
• Numer: nr 2 (49)
• Strony: 29-43

Twórcy

autor

Konrad Prandecki

• Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - PIB, Warszawa

Bibliografia

• K. Prandecki, K.A. Nawrot, M. Fronia, M. Wawrzyński, Megatrends and Sustainable Development Megatrendy a rozwój zrównoważony, "Problemy Ekorozwoju" 2013 nr 8(2), s. 49-61.
• J.S. Zegar, Przedmowa, w: Z badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym, red. J.S. Zegar, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2013, s. 7, www.ierigz.waw.pl [20-09-2013].
• J. Rockström i in., Planetary boundaries: exploring the safe operating space for humanity, "Ecology and Society" 2009 nr 14(2), www.cabdirect.org [13-12-2013].
• J. Pajestka, Need for a Greater World-Wide Rationality, w: Economic Structure and Development. Essays in Honour of Jan Tinbergen, Elsevier, Amsterdam-London-New York 1973.
• J. Pajestka, Prolegomena globalnej racjonalności człowieka, PWN, Warszawa 1990.
• K.A. Kłosiński, Racjonalność egzystencjalna ludzkości w XXI wieku, "Przegląd Filozoficzny - Nowa Seria" 2012 nr 2(82), s. 272.
• B. Czarny, Racjonalność makroekonomiczna versus mikroekonomiczna, czyli o pewnym wątku dyskusji ekonomicznych, "Zeszyty Naukowe Kolegium Gospodarki Światowej" 1997 nr 2, s. 55.
• J. Tomer, Beyond the rationality of economic man, toward the true rationality of human man, "The Journal of Socio-Economics" 2008 nr 37, s. 1703-1712.
• L. Zacher, Ku nowym paradygmatom rozumienia i działania świata, krajów, człowieka, w: O orientację na przyszłość w reformach polskich, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 1994, s. 166.
• V.L. Smith, Rationality in economics: constructivist and ecological forms, Cambridge University Press, Cambridge, New York 2009, s. 24-42.
• T. Kotarbiński, Traktat o dobrej robocie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław - Warszawa 1958, s. 138.
• H.A. Simon, Rationality in Psychology and Economics, "Journal of Business" 1986 nr 49(4-2).
• P.A. Samuelson, W.D. Nordhaus, Ekonomia, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 25.
• D. Begg, S. Fisher, R. Dornbusch, Mikroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, 1997, s. 29.
• Z. Sadowski, The Concept of Rationality and the Macro-Indicators of Goal Attainment in Socio- Economic Development, The United Nations University, Warsaw 1980, s. 2.
• P.W. Glimcher, M.C. Dorris, H.M. Bayer, Physiological utility theory and the neuroeconomics of choice, "Games and Economic Behavior" 2005 nr 52, s. 213-256
• N. Naqvi, B. Shiv, A. Bechara, The role of emotion in decision making, "Current Directions in Psychological Science" 2006 nr 15, s. 260-264.
• M. Noga, Makroekonomia, Wyd. Akademii Ekonomicznej, Wrocław 2000.
• B. Yang, D. Lester, Reflections on rational choice. The existence of systematic irrationality, "The Journal of Socio-Economics" 2008 nr 37, s. 1218-1233.
• D.W. Zeigler i in., The neurocognitive effects of alcohol on adolescents and college students, "Preventive Medicine" 2005 nr 40, s. 23-32.
• P. Albin, Barriers and Bounds of Rationality: Essays on Economic Complexity and Dynamics in Interactive Systems, Princeton University Press, Princeton 1997.
• D. Kahneman, A. Tversky, Prospect theory: an analysis of decision under risk, "Econometrica" 1979 nr 47, s. 313-327
• D. Kahneman, A. Tversky, Choices, values, and frames, Russell Sage Foundation, Cambridge University Press, New York, Cambridge 2000.
• B. Yang, D. Lester, New directions for economics, "Journal of Socio-Economics" 1995 nr 24, s. 433-446
• H.A. Simon, Models of Man, Wiley, New York 1957
• H.A. Simon, Models of Bounded Rationality, MIT Press, Cambridge MA, 1982.
• B.Y. Lester, An exploratory analysis of composite choices: Weighing rationalityversus irrationality, "The Journal of Socio-Economics" 2011 nr 40, s. 949-958.
• D. Kiełczewski, Homo oeconomicus i homo sustinens jako wyzwania ekonomii zrównoważonego rozwoju, w: Teoretyczne aspekty ekonomii zrównoważonego rozwoju, red. B. Poskrobko, Wyd. Wyższej Szkoły Ekonomicznej, Białystok 2011
• H. Rogall, Ekonomia zrównoważonego rozwoju, Teoria i praktyka, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2010; M. Zafirovski, Human Rational Behavior and Economic Rationality, "Electronic Journal of Sociology" 2003 nr 7(2/02), www.sociology.org [13-11-2013].
• J. Stacewicz, Ekonomia na rozdrożu, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Warszawa 1991, s. 49.
• D. McFadden, Rationality for Economists?, www.santafe.edu [20-11-2013].
• J. Baron, Nonconsequentialist decisions, "Behavioral and Brain Sciences" 1994 nr 1(17), s. 1-10.
• F. Hayek, Law, Legislation and Liberty (Vols. 1-3, Vol. Rules and Orders vol. 1),University of Chicago Press, Chicago 1973.
• V. M. Darley, S.A. Kauffman, Natural Rationality, "SFI Working Paper" 1996 nr 8(71), s. 1-28; pozyskano z: www.santafe.edu [19-08-2013].
• L.E. Blume, D. Easley, Rationality. In New Palgrave Dictionary of Economics, Palgrave 2007, www.tuvalu.santafe.edu [20-11-2013].
• R. Ianole, V. Cornescu, Overconsumption Society through the Looking-Glass of Behavioral Economics, "Procedia Economics and Finance" 2013 nr 6, s. 66-72.
• J.S. Gans, On the impossibility of rational choice under incomplete information, "Journal of Economic Behavior&Organization" 1996 nr 29, s. 287-309.