Zmiany w zachowaniach emocjonalnych nastolatków uczestniczących w programie profilaktycznym

• Autorzy: Wacław Srebro

Warianty tytułu

Changes in Emotional Behaviour of Adolescents Participating in a Prophylactic Program

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule zaprezentowano wyniki badania skuteczności programu profilaktyczno-terapeutycznego realizowanego w ośrodku socjoterapeutycznym. Celem opracowania było ukazanie dynamiki zmian zachowań emocjonalnych dzieci i młodzieży uczestniczącej w programie wsparcia i pomocy psychologicznej. W hipotezie badawczej przyjęto, że propozycje programowe w postaci zajęć wsparcia i pomocy psychologicznej są trafne i skuteczne. W części teoretycznej artykułu przedstawiono problematykę profilaktyki, realizowanej w formie programów specjalistycznych. W części metodologicznej opisano grupę badawczą, metody i procedurę badań. W celu opisania dynamiki zmian emocjonalnych u nastolatków zastosowano metody testowe, mierzące zachowania agresywne, lękowe, depresyjne oraz cechy osobowości. Wykorzystano do tego: skalę R.B. Cattella High School Personality Questionnaire (HSPQ) w przekładzie J. Kostrzewskiego, skalę A.H. Bussa i A. Durkee Nastroje i Humory w adaptacji M. Choynowskiego, Inwentarz Stanu i Cechy Lęku (STAI) w polskiej adaptacji K. Wrześniewskiego i T. Sosnowskiego, skalę M. Kovacsa Children's Depression Inventory (CDI) w przekładzie M. Oleś. Uzyskane wyniki opracowano statystycznie według złożonego planu eksperymentalnego z powtarzalnym pomiarem, z uwzględnieniem analizy efektu głównego i interakcyjnego. Obliczeń dokonano za pomocą modelu analizy wariancji z wykorzystaniem pakietu statystycznego STATISTICA. Uzyskane wyniki potwierdzają przyjętą hipotezę. Należy zatem uznać pozytywny wpływ programu wsparcia i pomocy psychologicznej na dynamikę zmian emocjonalnych u dzieci i młodzieży uczestniczących w analizowanym programie. Ponadto wyniki wskazują na złożoność czynników warunkujących proces zmian psychologicznych u nastolatków. Zachowania adolescentów uczestniczących i nie uczestniczących w programie wsparcia i pomocy psychologicznej wykazały duże zróżnicowanie warunkowane wewnętrznym wpływem zmiennych względem siebie. W wyniku poczynionych analiz pojawiły się nowe pytania, na które odpowiedź należy wiązać z koniecznością podjęcia kolejnych, bardziej szczegółowych badań.(abstrakt oryginalny)

EN

The article presents the results of the research on the effectiveness of the preventive and therapeutic program carried out in a sociotherapeutic centre. The aim of the study was to show the dynamics of emotional behaviour of children and young people involved in the support program and psychological assistance. In the adopted hypothesis it has been assumed, that the program proposals in the form of teaching and psychological support are relevant and effective. In the theoretical part of the article the issues of prevention, implemented in the form of specialised programs have been presented. In the methodological part the research group, methods and test procedures have been described. In order to describe the dynamics of adolescent emotional changes, the test methods have been used to measure aggressive behaviour, anxiety, depression and personality characteristics. For this purpose the scale of R.B. Cattell High School Personality Questionnaire (HSPQ) translated by J. Kostrzewski, scale of A.H. Buss, A. Durkee Moods and whims in the adaptation of M. Chojnowski, Inventory of State and Trait Anxiety (STAI) in the Polish adaptation of K. Wrześniewski and T. Sosnowski, scale of M. Kovacs Children's Depression Inventory (CDI), in translation of M. Oleś have been used. The results were analysed statistically according to a complex experimental plan of repeatable measurements, including analysis of the main and interactive effects. The calculations were made using the model of the analysis of variance using the statistical package STATISTIC A. These results confirm the accepted hypothesis. It is therefore necessary to adopt the positive impact of the support program and psychological help on the dynamics of emotional changes in children and adolescents participating in the analysed program. Moreover, the results indicate the complexity of the factors, which condition the process of psychological changes in adolescents. Behaviour of adolescents participating and not participating in the support program and psychological help shown a large variations conditioned by internal influence of variables towards each other. As a result of the carried out analysis new questions have emerged, to which the answer must involve the need to carry out further, more detailed research.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Zachowania społeczne; Psychologia; Młodzież; Badania empiryczne; Przegląd literatury

EN

Social behaviour; Psychology; Youth; Empirical researches; Literature review

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie
• Rocznik: 2011
• Numer: nr 18
• Strony: 245-271

Twórcy

autor

Wacław Srebro

• Małopolska Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Tarnowie

Bibliografia

• Bomba J., Modrzejewska R., Pilecki M. 2003. Depresyjny przebieg dorastania jako czynnik ryzyka powstawania zaburzeń psychicznych - piętnastoletnie badania prospektywne. "Psychiatria Polska", nr 37 (2), s. 57-69.
• Brzeziński J. 1984. Elementy metodologii badań psychologicznych. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
• Brzeziński J. 1999. Metodologia badań psychologicznych. Warszawa: PWN.
• Brzeziński J., Kowalik S. 2000. Modelujący wyniki badania psychologicznego (diagnostycznego) wpływ osoby badanej (pacjenta) i badacza (klinicysty). [w:] Sęk H. (red.). Społeczna psychologia kliniczna. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
• Cekiera Cz. 1992. Psychoprofilaktyka uzależnień oraz terapia i resocjalizacja osób uzależnionych. Lublin: TN KUL.
• Cekiera Cz. 2001. Rozwój ku wyższym wartościom profilaktyką przestępczości. [w:] Urban B. (red.). Dewiacje wśród młodzieży. Uwarunkowania i profilaktyka. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Choynowski M. 1972. Skrócony podręcznik do testu "Nastroje i Humory" A. H. Bassa i A. Durkee. Warszawa: MOiW.
• Choynowski M. 1998. Agresywność. Pomiar i analiza psychometryczna Warszawa: PTP.
• Czabała J.C. 2000. Czynniki leczące w psychoterapii. Warszawa: Wyd Naukowe PWN.
• Drwal R.Ł. 1989. Trafność zbieżna i różnicowa czterech inwentarzy agresji. [w:] Drwal R.Ł. (red.). Techniki kwestionariuszowe w diagnostyce psychologicznej. Wybrane zagadnienia. Lublin: UMCS.
• Dziewiecki M. 2003. Profilaktyka uzależnień w szkole. [w:] Telka L. (red.). Programy profilaktyki uzależnień z doświadczeń autorów. Katowice: Wyd. Naukowe "Śląsk".
• Gaś Z.B. 2006. Profilaktyka w szkole. Warszawa: WSiP.
• Gierowski J.K. 2009. Relacje pomiędzy płcią psychologiczną a agresywnością na tle czynników ryzyka przemocy u nieletnich dziewcząt i chłopców. [w:] Gulla B., Wysocka-Pleczyk M. (red.). Dziecko jako ofiara i sprawca przemocy. Przestępczość nieletnich. Kraków Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Grzelak S. 2009. Profilaktyka ryzykownych zachowań seksualnych młodzieży. Aktualny stan badań na świecie i w Polsce. Kraków: Rubikon.
• Gulla B., Wysocka-Pleczyk M. (red.). 2009. Dziecko jako ofiara i sprawca przemocy. Przestępczość nieletnich. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Hawkins J.D., Catalano R.F., Miller J.Y. 1992. Risk and Protective Factors for Alcohol and Other Drug Problems in Adolescence and Early Adulthood: Implication for Substance Abuse Prevention. "Psychological Bulletin", nr 112 (1).
• Jasiński Z., Nycza E. (red.). 2004. Kultura w systemie wychowawczym Ochotniczych Hufców Pracy. Opole: Antykwa.
• Klimasiński K. 2001. Zaburzenia osobowości u młodzieży - psychopatia i socjopatia. [w:] Urban B. (red.). Dewiacje wśród młodzieży. Uwarunkowania i profilaktyka. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Kostrzewski J. 1970. Podręcznik Młodzieżowego Kwestionariusza Osobowości. Tłum. wg podręcznika Cattell R.B. 1958. Handbook for the IPAT High School Personality Questionnaire - the HSPQ. Lublin: Pracownia Psychometrii KUL.
• Kovacs M. 1992. Children Depression Inventory. New York: Multi Health Systems.
• Namysłowska I. 2004. Psychiatria dzieci i młodzieży. Warszawa: PZWL.
• Oleś M. 1995. Pomiar depresji u dzieci: przegląd metod. "Roczniki Filozoficzne", r. 43, z. 4.
• Oleś P. 2004. Czy trafnie oceniamy poczucie jakości życia w zdrowiu i chorobie? Refleksja metodologiczna. Referat zaprezentowany na konferencji "Rozwój - Zdrowie - Choroba". Kołobrzeg.
• Oleś P.K. 2003. Wprowadzenie do psychologii osobowości. Warszawa: Wyd. Naukowe Scholar.
• Ostaszewski K. 2003. Skuteczność profilaktyki używania substancji psychoaktywnych. Warszawa: Wyd. Naukowe Scholar.
• P1opa M. 2008. Psychologia rodziny. Teoria i badania. Kraków: Impuls.
• Płużek Z. 1994. Rozwój jest procesem stawania się. Wprowadzenie do problematyki rozwoju osobowości. [w:] Szewczyk W. (red.). Jak sobie z tym poradzić. Tarnów: Biblios.
• Rabe-Jabłońska J. 2001. Depresja u dzieci i młodzieży. Aktualne poglądy na etiologię, diagnozowanie, przebieg i leczenie. "Psychiatria i Psychologia Kliniczna Dzieci i Młodzieży", nr 1, s. 7-23.
• Reber A.S. 2002. Słownik psychologii. Warszawa: Wyd. Naukowe Scholar.
• Rode M. 2009. Charakterystyka wybranych cech psychicznych nieletnich dziewcząt. [w:] Gulla B., Wysocka-Pleczyk M. (red.). Dziecko jako ofiara i sprawca przemocy. Przestępczość nieletnich. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Ro1a J. 2005. Depresyjność młodzieży ze środowisk wielkomiejskiego i wiejskiego w okresie nauki w gimnazjum. "Psychiatria Polska", 39 (3), s. 537-547.
• Rostowska T., Jarmołowska A. (red.). 2010. Rozwojowe i wychowawcze aspekty życia rodzinnego. Warszawa: Difin.
• Sęk H. 2000. Wybrane zagadnienia psychoprofilaktyki. [w:] Sęk H. (red.). Społeczna psychologia kliniczna. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
• Sęk H., Cieś1ak R. (red.). 2004. Wsparcie społeczne, stres i zdrowie. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
• Shaughnessy J.J., Zechmeister E.B., Zechmeister J.S. 2002. Metody badawcze w psychologii. Gdańsk: GWP.
• Srebro M. 2003. Ośrodek socjoterapii " U Siemachy" w Tarnowie jako jedna z form pomocy dzieciom z rodzin dysfunkcyjnych. Niepublikowana praca magisterska. Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.
• Srebro W. 2003. Ocena stanu emocjonalnego u nastolatków biorących udział w programie wsparcia i pomocy psychologicznej. "Studia z Psychologii w KUL", t. 11, s. 115-135.
• Stanik J.M., Erenbrod R. 1977. Zastosowanie Skali Agresji Buss-Durkee (SABD) w diagnostyce psychologicznej. [w:] Stanik J.M. (red.). Wybrane techniki diagnostyczne w psychologii klinicznej. Katowice: Uniwersytet Śląski.
• Stępień E. 2002. Poczucie wsparcia społecznego w dorastaniu a zadowolenie z życia we wczesnej dorosłości (badania katamnestyczne). Referat zaprezentowany na konferencji "Zasoby Osobiste i Społeczne Sprzyjające Zdrowiu Jednostki". Kołobrzeg.
• Szewczyk L. 1996. Nieprawidłowości rozwoju emocjonalnego w relacji do okresów rozwojowych dziecka. [w:] Januszewska E. (red.). Wybrane zagadnienia z psychologii klinicznej dzieci i młodzieży. Lublin: TN KUL.
• Szewczyk W. 1998. Przygotowanie do małżeństwa. Warszawa: Michalineum.
• Szewczyk L., Krzaczek E. 1992. Nieprawidłowości rozwoju emocjonalnego w okresie dojrzewania u dzieci z zaburzeniami psychosomatycznymi. [w:] Biela A., Walesa Cz. (red.). Problemy współczesnej psychologii. Lublin: PTP.
• Szymańska J. 2000. Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki. Warszawa: CMPPP MEN.
• Urban B. (red.). 2001. Dewiacje wśród młodzieży. Uwarunkowania i profilaktyka. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Worsztynowicz A. (2003). Doświadczenie wsparcia rodzicielskiego a poczucie koherencji dorastających. [w:] Juczyński Z., Ogińska-Bulik N. (red.). Zasoby osobiste i społeczne sprzyjające zdrowiu jednostki. Łódź: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego.
• Wrześniewski K., Sosnowski T. 1996. Inwentarz Stanu i Cechy Lęku (ISCL). Polska adaptacja STAI. Warszawa: PTP.