Współczynnik wypłacalności jako miara adekwatności kapitałowej banków w Polsce

• Autorzy: Katarzyna Kochaniak

Warianty tytułu

The Capital Adequacy Ratio as a Measure of the Safeness and Financial Stability of Banks in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Bezpieczeństwo budowanego od 1989 r. systemu bankowego w Polsce wymagało wprowadzenia odpowiednich norm ostrożnościowych ograniczających ryzykowną działalność banków. Ustanowione w pierwszych latach proste regulacje prawne z czasem poddawano licznym modyfikacjom, tak aby jak najlepiej odpowiadały zmieniającej się rzeczywistości. Rozwiązania wzorowano na normach wydawanych przez Bazylejski Komitet ds. Nadzoru Bankowego oraz na dyrektywach Unii Europejskiej. Celem pracy jest usystematyzowanie zmian zachodzących w formule miernika od 1990 r. oraz zaprezentowanie ich wpływu na przeciętny poziom współczynnika wypłacalności w grupach banków komercyjnych oraz spółdzielczych. Na podstawie danych liczbowych publikowanych przez Komisję Nadzoru Bankowego i Komisję Nadzoru Finansowego w latach 2002‒2009 udzielono odpowiedzi na następujące pytania: - Czy występowały istotne różnice w stabilności poziomu współczynnika wypłacalności w grupach banków komercyjnych i spółdzielczych? - Czy rosnącej ekspozycji na ryzyko towarzyszył adekwatny wzrost funduszy własnych badanych grup banków? - Czy wprowadzone zmiany legislacyjne oddziaływały na poziom współczynnika wypłacalności obu grup? - Czy zagrożona była adekwatność kapitałowa badanych grup banków? (abstrakt autora)

EN

The paper presents one of the most important measures in the Polish banking sector, the Capital Adequacy Ratio, which since 1990 has been an indicator of the safety and financial stability at particular banks and throughout the banking system. At the beginning, the measure originally provided information about the equity coverage of credit risk. Over the last 20 years it has been systematically modified, as further risks were identified in the banking industry. All those changes were accompanied by variations of the definition of bank equity. The modifications of legal regulations led to inconsistency in CAR values in groups of commercial and cooperative banks. The aim of this paper is to present those legislative changes which had a significant impact on the metric's formula in the years 1990-2009, and to answer the following questions: - were there any significant differences between the values of CAR in groups of commercial and cooperative banks in the years 2002-2009? - were groups of banks threatened with an inappropriate CAR value? - did the changes in legal acts affect changes in the value of the measure analysed? - was the growth of risk accompanied by a sufficient increase in the groups' equity? Empirical analysis was conducted on financial data published by the Polish Financial Supervision Authority. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

System bankowy; Wskaźniki wypłacalności banków; Kapitał bankowy

EN

Banking system; Solvency ratios of banks; Bank capital

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe / Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
• Rocznik: 2012
• Numer: nr 889
• Strony: 17-48

Twórcy

autor

Katarzyna Kochaniak

• Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Bibliografia

• BCBS [1996], Amendment to the Capital Accord to incorporate market risks, www.bis.org/publ/bcbsc111.pdf.
• KNB [1998a], Uchwała nr 3/98 KNB z dnia 30 czerwca 1998 r. w sprawie pozycji bilansu banku zaliczanych do funduszy uzupełniających banku oraz warunków i trybu ich zaliczenia, a także pozycji bilansu banku podlegających potrąceniu przy wyliczaniu jego funduszy własnych, Dz.Urz. NBP z 1998 r., nr 15, poz. 32.
• KNB [1998b], Uchwała nr 8/98 KNB z dnia 5 sierpnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wysokości funduszy własnych banków należących do bankowej grupy kapitałowej lub grupy bankowej dla potrzeb stosowania norm i granic określonych ustawą Prawo bankowe, innych pozycji bilansu banku zaliczanych do funduszy uzupełniających banku oraz warunków i trybu ich zaliczenia, a także pozycji bilansu banku podlegających potrąceniu przy wyliczaniu jego funduszy własnych, Dz.Urz. NBP z 1998 r., nr 19, poz. 43.
• KNB [1998c], Zarządzenie nr 5/98 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 2 grudnia 1998 r. w sprawie sposobu wyliczenia współczynnika wypłacalności banku oraz procentowych wag ryzyka przypisanych poszczególnym kategoriom aktywów i zobowiązań pozabilansowych, Dz.Urz. NBP z 1998 r., nr 15, poz. 34.
• KNB [2001], Uchwała nr 5/2001 KNB z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie zakresu i szczegółowych zasad wyznaczania wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka, w tym z tytułu przekroczenia limitów koncentracji wierzytelności, sposobu i szczegółowych zasad obliczania współczynnika wypłacalności banku, z uwzględnieniem powiązań banków z innymi podmiotami zależnymi lub działającymi w tym samym holdingu oraz określenia dodatkowych pozycji bilansu banku ujmowanych łącznie z funduszami własnymi w rachunku adekwatności kapitałowej oraz zakresu i sposobu ich wyznaczania, Dz.Urz. NBP z 2001 r., nr 22, poz. 43.
• KNB [2003], Sytuacja finansowa banków w 2002 r. Synteza, Warszawa.
• KNB [2004a], Sytuacja finansowa banków w 2003 r. Synteza, Warszawa.
• KNB [2004b], Uchwała KNB nr 4/2004 z dnia 8 września 2004 r. w sprawie zakresu i szczegółowych zasad wyznaczania wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka oraz zakresu stosowania metod statystycznych i warunków, których spełnienie umożliwia uzyskanie zgody na ich stosowanie, sposobu i szczegółowych zasad obliczania współczynnika wypłacalności banku, zakresu i sposobu uwzględniania działania banków w holdingach w obliczaniu wymogów kapitałowych i współczynnika wypłacalności, oraz określenia dodatkowych pozycji bilansu banku ujmowanych łącznie z funduszami własnymi w rachunku adekwatności kapitałowej oraz zakresu, sposobu i warunków ich wyznaczania, Dz.Urz. NBP z 2004 r., nr 15, poz. 25.
• KNB [2004c], Uchwała nr 5/2004 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 8 września 2004 r. w sprawie wysokości, zakresu i warunków pomniejszania funduszy własnych banku o zaangażowania kapitałowe w instytucje finansowe, instytucje kredytowe, banki i zakłady ubezpieczeń oraz zakresu i sposobu uwzględniania działania banków w holdingach przy określaniu sposobu obliczania funduszy własnych, Dz.Urz. NBP z 2004 r., nr 15, poz. 26.
• KNB [2004d], Uchwała nr 6/2004 z dnia 8 września 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad i warunków uwzględniania zaangażowań przy ustalaniu przestrzegania limitu koncentracji zaangażowań i limitu dużych zaangażowań, określenia innych zaangażowań, wobec których nie stosuje się przepisów dotyczących limitów koncentracji zaangażowań i dużych zaangażowań, oraz zakresu i sposobu uwzględniania działania banków w holdingach, w obliczaniu limitów koncentracji zaangażowań, Dz.Urz. NBP z 2004 r., nr 15, poz. 27.
• KNB [2005], Sytuacja finansowa banków w 2004 r. Synteza, Warszawa.
• KNB [2006], Sytuacja finansowa banków w 2005 r. Synteza, Warszawa.
• KNB [2007a], Sytuacja finansowa banków w 2006 r. Synteza, Warszawa.
• KNB [2007b], Uchwała nr 1/2007 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 13 marca 2007 r. w sprawie zakresu i szczegółowych zasad wyznaczania wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka, w tym zakresu i warunków stosowania metod statystycznych oraz zakresu informacji załączanych do wniosków o wydanie zgody na ich stosowanie, zasad i warunków uwzględniania umów przelewu wierzytelności, umów o subpartycypację, umów o kredytowy instrument pochodny oraz innych umów niż umowy przelewu wierzytelności i umowy o subpartycypację, na potrzeby wyznaczania wymogów kapitałowych, warunków, zakresu i sposobu korzystania z ocen, nadawanych przez zewnętrzne instytucje oceny wiarygodności kredytowej oraz agencje kredytów eksportowych, sposobu i szczegółowych zasad obliczania współczynnika wypłacalności banku, zakresu i sposobu uwzględniania działania banków w holdingach w obliczaniu wymogów kapitałowych i współczynnika wypłacalności oraz określenia dodatkowych pozycji bilansu banku ujmowanych łącznie z funduszami własnymi w rachunku adekwatności kapitałowej oraz zakresu, sposobu i warunków ich wyznaczania, Dz.Urz. NBP z 2007 r., nr 2, poz. 3.
• KNB [2007c], Uchwała nr 2/2007 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 13 marca 2007 r. w sprawie innych pomniejszeń funduszy podstawowych, ich wysokości, zakresu i warunków pomniejszania o nie funduszy podstawowych banku, innych pozycji bilansu banku zaliczanych do funduszy uzupełniających, ich wysokości, zakresu i warunków ich zaliczania do funduszy uzupełniających banku, pomniejszeń funduszy uzupełniających, ich wysokości, zakresu i warunków pomniejszania o nie funduszy uzupełniających banku; oraz zakresu i sposobu uwzględniania działania banków w holdingach przy określaniu sposobu obliczania funduszy własnych, Dz.Urz. NBP z 2007 r., nr 3, poz. 4.
• KNB [2007d], Uchwała nr 3/2007 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 13 marca 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad i warunków uwzględniania zaangażowań przy ustalaniu przestrzegania limitu koncentracji zaangażowań i limitu dużych zaangażowań, określenia zaangażowań, wobec których nie stosuje się przepisów dotyczących limitów koncentracji zaangażowań i dużych zaangażowań, oraz warunków, jakie muszą one spełniać, określenia zaangażowań, wobec których wymagane jest uzyskanie zgody Komisji Nadzoru Bankowego na niestosowanie przepisów dotyczących limitów koncentracji zaangażowań i dużych zaangażowań oraz zakresu i sposobu uwzględniań działania banków w holdingach, w obliczaniu limitów koncentracji zaangażowań, Dz.Urz. NBP z 2007 r., nr 3, poz. 5.
• KNB [2007e], Uchwała nr 4/2007 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 13 marca 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad funkcjonowania systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej oraz szczegółowych warunków szacowania przez banki kapitału wewnętrznego i dokonywania przeglądów procesu szacowania i utrzymywania kapitału wewnętrznego, Dz.Urz. NBP z 2007 r., nr 3, poz. 6.
• KNB [2007f], Uchwała nr 5/2007 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 13 marca 2007 r. w sprawie wymagań dotyczących identyfikacji, monitorowania i kontroli koncentracji zaangażowań, w tym dużych zaangażowań, Dz.Urz. NBP z 2007 r., nr 3, poz. 7.
• KNB [2007g], Uchwała nr 6/2007 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 13 marca 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad i sposobu ogłaszania przez banki informacji o charakterze jakościowym i ilościowym dotyczących adekwatności kapitałowej oraz zakresu informacji podlegających ogłaszaniu, Dz.Urz. NBP z 2007 r., nr 3, poz. 8.
• KNF [2008a], Raport o sytuacji banków w 2007 roku, www.knf.gov.pl.
• KNF [2008b], Uchwała nr 381/2008 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie innych pomniejszeń funduszy podstawowych, ich wysokości, zakresu i warunków pomniejszania o nie funduszy podstawowych banku, innych pozycji bilansu banku zaliczanych do funduszy uzupełniających, ich wysokości, zakresu i warunków ich zaliczania do funduszy uzupełniających banku, pomniejszeń funduszy uzupełniających, ich wysokości, zakresu i warunków pomniejszania o nie funduszy uzupełniających banku; oraz zakresu i sposobu uwzględniania działania banków w holdingach przy określaniu sposobu obliczania funduszy własnych, Dz.Urz. KNF z 2008 r., nr 8, poz. 35.
• KNF [2008c], Uchwała nr 382/2008 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i warunków uwzględniania zaangażowań przy ustalaniu przestrzegania limitu koncentracji zaangażowań i limitu dużych zaangażowań, określenia zaangażowań, wobec których nie stosuje się przepisów dotyczących limitów koncentracji zaangażowań i dużych zaangażowań, oraz warunków, jakie muszą one spełniać, określenia zaangażowań, wobec których wymagane jest uzyskanie zgody Komisji Nadzoru Bankowego na niestosowanie przepisów dotyczących limitów koncentracji zaangażowań i dużych zaangażowań oraz zakresu i sposobu uwzględniania działania banków w holdingach, w obliczaniu limitów koncentracji zaangażowań, Dz.Urz. KNF z 2008 r., nr 8, poz. 36.
• KNF [2008d], Uchwała nr 383/2008 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad funkcjonowania systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej oraz szczegółowych warunków szacowania przez banki kapitału wewnętrznego i dokonywania przeglądów procesu szacowania i utrzymywania kapitału wewnętrznego, Dz.Urz. KNF z 2008 r., nr 8, poz. 37.
• KNF [2009a], Raport o sytuacji banków w 2008 roku, www.knf.gov.pl.
• KNF [2009b], Uchwała nr 314/2009 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 14 października 2009 r. w sprawie innych pozycji bilansu banku zaliczanych do funduszy podstawowych banku, ich wysokości, zakresu i warunków ich zaliczania do funduszy podstawowych banku, Dz.Urz. KNF z 2008 r., nr 1, poz. 8.
• KNF [2010], Raport o sytuacji banków w 2010 roku, www.knf.gov.pl.
• NBP [1990], Zalecenie nr 3 Prezesa NBP z 10 sierpnia 1990 r. dotyczące obliczania i utrzymywania przez banki współczynnika wypłacalności, www.lex.pl.
• NBP [1992], Zarządzenie nr 1/92 Prezesa NBP z dnia 8 kwietnia 1992 r. w sprawie koncentracji kredytów i innych wierzytelności, www.lex.pl.
• NBP [1993], Zarządzenie nr 7/93 Prezesa NPB z dnia 20 maja 1993 r. w sprawie norm dotyczących pokrycia funduszami własnymi aktywów banku, www.lex.pl.
• Parlament Europejski i Rada [2006a], Dyrektywa 2006/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe, Dz.Urz. UE z 2006 r., nr L177/1.
• Parlament Europejski i Rada [2006b], Dyrektywa 2006/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie adekwatności kapitałowej firm inwestycyjnych i instytucji kredytowych, Dz.Urz. UE z 2006 r., nr L177/201.
• Rada [1993], Dyrektywa Rady 93/6/EWG z dnia 15 marca 1993 r. w sprawie adekwatności kapitałowej przedsiębiorstw inwestycyjnych i instytucji kredytowych, Dz.U. L 141 z 11 czerwca 1993 r.
• Ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. Prawo bankowe, Dz.U. z 1989 r., nr 59, poz. 350.
• Ustawa z dnia 14 lutego 1992 r. o zmianie ustawy Prawo bankowe i niektórych innych ustaw, Dz.U. z 1992 r., nr 20, poz. 78.
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, Dz.U. z 1997 r., nr 140, poz. 939.