Analiza poziomu komponentów rozwoju zrównoważonego i ocena stopnia ich zrównoważenia na obszarach wiejskich ZPP

• Autorzy: Monika Stanny

Warianty tytułu

Spatial Analysis of the Level of Substantial Development Components and Evaluation of Their Degree of Sustainability in Rural Areas of the Green Lungs of Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Realizacja głównego celu badania, polega na określeniu syntetycznego wskaźnika oceny komponentów rozwoju zrównoważonego, a następnie zbadaniu stopnia ich zrównoważenia. Podstawowa problematyka pracy sprowadza się do następujących pytań: Jaki jest rozkład przestrzenny poziomu komponentów rozwoju zrównoważonego? Jaki jest stopień zrównoważenia komponentów tego rozwoju? Zakres przestrzenny analizy obejmuje zwarty obszar Zielonych Płuc Polski (341 jst), na poziomie NTS 5, z wyłączeniem obszarów miejskich. Dla tak zakreślonego obszaru, dobór zmiennych opisujących podjęty w opracowaniu problem był trudny do określenia, gdyż dane dla wszystkich jednostek biorących udział w badaniu musiały być zbierane według takiej samej metodologii. Wieloaspektowość przedmiotu badania wymusiła konieczność wykorzystania zróżnicowanych źródeł danych. Cezury czasowe obejmują lata 2002-2006. Analiza poziomu komponentów rozwoju zrównoważonego polegała na zbudowaniu trzech miar syntetycznych dla każdego wymiaru osobno. Komponent środowiskowy, definiuje stan środowiska i składa się z trzech subkomponentów, z których każdy charakteryzowany jest przez kilka wskaźników empirycznych. Ramy dla zestawu wskaźników środowiskowych wyznacza model PSR (presja - stan - reakcja). Komponent gospodarczy obejmuje charakterystykę struktury gospodarczej gmin, poprzez analizę sektora rolniczego i pozarolniczego oraz charakterystyki stopnia zamożności jst i rynku pracy. Dalsze agregaty obejmują aspekty społeczne (w tym charakterystykę kapitału ludzkiego i kapitału społecznego oraz warunków życia). Zgromadzony materiał badawczy poddano standaryzacji przez rozstęp, w wyniku czego wartości przyjmowane przez każdą zmienną zawarły się w przedziale [0,1]. Stały się one tym samym względnie porównywalne. Do oceny poziomu rozwoju poszczególnych komponentów wykorzystano metodę bezwzorcową sum standaryzowanych. Zastosowanie metody taksonomii wielokryterialnej, pozwoliło otrzymać syntetyczne wskaźniki oceny poziomu rozwoju trzech komponentów dla poszczególnych gmin. Następnie pogrupowano analizowane jednostki terytorialne, w klasy o podobnym poziomie rozwoju. Między wydzielonymi klasami określono relację porządkującą, które jednostki lepiej, a które gorzej mieszczą się w założonych kryteriach rozwoju obszarów wiejskich. Kolejny etap badania, polegający na ocenie stopnia zrównoważenia komponentów rozwoju został oparty o przygotowany algorytm równań parametrycznych oraz równań ogólnych i odcinkowych płaszczyzny. Wielkości otrzymanych w poprzednim etapie zmiennych syntetycznych dla poszczególnych gmin to wartości określające położenie punktów rozwoju w odpowiednich trzech wymiarach w przestrzeni (3W) - środowiskowym, gospodarczym i społecznym. Dzięki normalizacji przestrzeń została ograniczona do pierwszej ćwiartki układu współrzędnych a wszystkie obiekty-gminy znalazły się w zakresie [0,1]. Mając określony rozrzut obiektów w przestrzeni, należało znaleźć płaszczyznę wyrażającą "idealny stopień zrównoważenia tych komponentów", następnie uszeregować jednostki względem podobieństwa do stanu idealnego. Jako płaszczyznę odniesienia wyrażającą ów "idealny stopień zrównoważenia" wprowadzono "super prostą". Odległość każdego punktu od tej "super prostej", skorygowana o wysokość tego punktu w chmurze całego zbioru jest oceną stopnia zrównoważenia tych komponentów. (abstrakt oryginalny)

EN

The main aim of the study16 is centred on defining a synthetic indicator for the evaluation of substantial development components, followed by examining the degree of their sustainability. The main issues of the paper include the following questions: What is the spatial distribution of the level of substantial development components? and What is the sustainability degree of those components? Spatial range of the analysis covers the compact area of the Green Lungs of Poland (341 local government units), NTS level 5, with the exception of urban areas. Such delineating of the area posed a problem in the choice of variables that would describe the issue undertaken in the paper, since the methodology employed for collection of data from all units participating in the study had to be unified. Multiple aspects presented by the subject of the research enforced the use of diverse data sources. Time period covers the years 2002-2006. The analysis of the level of substantial development components consisted in building three synthetic measures for each aspect (environmental, economic and social) separately. The environmental aspect defines condition of the environment and consists of three subcomponents, each of which is characterised by some empirical indicators. The framework for the set of environmental indicators is outlined by the PSR model (pressure-state-response). The economic component includes characterisation of economic structure of municipalities done through analysis of agricultural and non-agricultural sectors, as well as characterisation of the labour market and level of wealth within local government units. Further aggregates comprise social aspects (including characteristics of human and social resources, and living conditions). The collected material was subject to range standardization: the values of each variable were contained within the range [0,1]. This has made them relatively comparable to each other. A non- reference method of standardized sums has been employed for the evaluation of the development level of each of the components. Obtaining synthetic indicators for evaluation of the development of the three components within municipalities was made possible by the application of multi- criteria taxonomy method. Next, the analysed territorial units were grouped into classes of similar level of development. An ordering relation was introduced among the selected classes, describing which units fit better or worse within the assumed criteria of rural area development. The next stage of the study, where the sustainability level of the development components was evaluated, was based on a prepared parametric equation algorithm and general and intercept equations of a plane. The values of synthetic variables obtained for separate municipalities in the previous stage described the location of development points in three appropriate spatial dimensions (3D) - environmental, economic and social. As a result of a normalization process, the space was limited to the first quarter of the coordinate system and all objects-municipalities were placed within the range of [0,1]. With a given dispersion of objects in space, the task was to find a plane that reflected "the ideal level of sustainability of those components" and arrange the units according to their proximity to the ideal state. A "super line" was introduced as a plane of reference that reflects this "ideal level of sustainability". The distance of every point from the "super line", adjusted to the location of each component in the set is the evaluation of the level of sustainability of those components. The main generalizations presented by the study: 1/ the highest level of economic and social development is displayed by rural areas of suburban municipalities (center-suburbs arrangement); 2/ municipalities displaying highly developed environmental component are characterized by a high degree of development sustainability (quasi-ideal proportion of components); 3/ a quintile of the lowest-sustainability units comprise 90% of municipalities where there are no NATURA 2000 network areas; 4/ the higher the level of development component sustainability, the higher the attractiveness of natural environment and its preservation and the lower the level of living conditions. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Obszary wiejskie; Rozwój zrównoważony; Rozwój regionalny; Rozkład przestrzenny

EN

Rural areas; Sustainable development; Regional development; Spatial distribution

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica
• Rocznik: 2011
• Tom: 253 Ekonometria przestrzenna i regionalne analizy ekonomiczne
• Strony: 99-114

Twórcy

autor

Monika Stanny

• Polska Akademia Nauk

Bibliografia

• Borys T., [2005], Wskaźniki zrównoważonego rozwoju, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Warszawa-Białystok.
• Chojnicki Z., Czyż T., [1991], Zróżnicowanie przestrzenne poziomu i warunków życia ludności, Biuletyn KPZK PAN nr 153.
• Kistowski M., [2003], Regionalny model rozwoju i ochrony środowiska Polski a strategie rozwoju województw, Uniwersytet Gdański, Gdańsk - Poznań.
• Majewski E., [2008], Trwały rozwój i trwałe rolnictwo - teoria i praktyka gospodarstw rolniczych, SGGW, Warszawa.
• Piontek B., [2002], Koncepcja rozwoju zrównoważonego i trwałego Polski, PWN, Warszawa.
• Poskrobko B., [2010], Ekonomia zrównoważonego rozwoju, Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Białystok.
• Rogall H., [2009], Nachhaltige Ökonomie - Ökonomische Theorie einer nachhaltigen Entwicklung, Metropolis Verlag, Marburg.
• Rosner A. (red.), [2007], Zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich a zróżnicowanie dynamiki przemian, IRWIR PAN, Warszawa.
• Rosner A., Stanny M., [2007], Zróżnicowanie poziomu rozwoju obszarów wiejskich w Polsce według komponentu społecznego, [w:] Rosner A. (red.), Zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich a zróżnicowanie dynamiki przemian, IRWIR PAN, Warszawa
• Stanny M., [2010], Poziom rozwoju gospodarczego i społecznego gmin wiejskich regionu Zielonych Płuc Polski względem klasyfikacji obszarowej sieci Natura 2000, Wieś i Rolnictwo, nr 1/2010.

Identyfikatory

DOI

11089/651