Gwarancje prawa do realnej wartości świadczeń w systemie zabezpieczenia społecznego

• Autorzy: Arleta Nerka

Warianty tytułu

Legal Guarantees of the Real Value of Social Security Benefits

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Przedmiotem niniejszego opracowania jest analiza rozwiązań prawnych w obszarze zabezpieczenia społecznego dotyczących waloryzacji świadczeń pieniężnych. Swoje rozważania skoncentruję na gwarancjach dotyczących waloryzacji świadczeń z ubezpieczenia społecznego, zwłaszcza emerytur i rent, z uwagi na jej doniosłość społeczną w zmieniających się uwarunkowaniach ekonomicznych oraz swoistą "ekspansję" wypracowanego tutaj modelu na utrzymywanie realnej wartości innych świadczeń. Dla znacznej części naszego społeczeństwa (obejmującej około 9,5 min osób) świadczenia z ubezpieczeń społecznych stanowią podstawowy dochód zapewniający środki utrzymania, zwłaszcza po osiągnięciu wieku emerytalnego. Na skutek działania niekorzystnych procesów inflacyjnych dochodzi do deprecjacji ich wartości, negatywnie też może kształtować się stosunek wysokości świadczeń nowo przyznanych do ustalonych wcześniej. Dlatego funkcjonowanie zasad waloryzacji świadczeń należy identyfikować jako jeden z elementów przesądzających o wysokości świadczeń w trakcie ich realizacji w dłuższym nawet czasie oraz o wartości realnej wyrażającej się określoną siłą nabywczą, którą powinny reprezentować. Waloryzacja obecnie posiada sformalizowany charakter, przybiera określoną formułę ustaloną w drodze regulacji ustawowej i obejmuje swym zasięgiem ogół ubezpieczonych oraz beneficjentów świadczeń pozaubezpieczeniowych, przy dość szeroko określonym zakresie przedmiotowym. (fragment tekstu)

EN

The subject of this study is to analyze the legal arrangements for indexation of social security benefits. Now indexation is a legal and economic formal adjustment mechanism specified by the law, aimed at maintaining the real value of cash benefits performed annually and based on inflation rate, less frequently on the rate of payroll. It is provided for all the entitled persons and has a rather broad scope, including the provision of short and long term benefits. The paper provides the analysis of the nature of rights to indexation of cash benefits taking into account their legal guarantees. Functions of indexation affect the universality of its application, which entails significant financial implications for the state budget. Thus, the aim of this paper is also to discuss the issue of financing indexation. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Zabezpieczenie społeczne; Waloryzacja płac; Świadczenia socjalne; System emerytalny

EN

Social security system; Valorization of wages; Social benefits; Pension schemes

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica
• Rocznik: 2011
• Tom: 259 Ubezpieczenia
• Strony: 73-90

Twórcy

autor

Arleta Nerka

• Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie

Bibliografia

• Antonów K., Bartnicki M., Suchacki B., Komentarz do ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.09.153.1227), wyd. III, Warszawa 2009.
• Działocha K., Garlicki L. (red. n), Sarnecki P., Sokolewicz W., Trzciński J., Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej. Komentarz. Tom III, Warszawa 2001, komentarz do art. 67.
• Florek L., Ubezpieczenie i zabezpieczenia społeczne w prawie międzynarodowym, PiZS 1987, nr 1.
• Jędrasik-Jankowska I., Pojęcia i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego, wyd. 2, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa 2009.
• Jędrasik-Jankowska I., Komentarz do ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, [w:] I. Jędrasik-Jankowska (red. n.), Prawo socjalne, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 1999.
• Jończyk J., Prawo zabezpieczenia społecznego, wyd. 3, Zakamycze, Kraków 2006.
• Nawacki L., Prawo do waloryzacji emerytur i rent, PUSiG 1998,nr 3.
• Nerka A., Uwagi o przesłankach i formach waloryzacji w prawie ubezpieczeń społecznych, "Studia Prawno-Ekonomiczne'", t. LX, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź 1999.
• Nerka A., Waloryzacja świadczeń emerytalnych - mechanizm, cel i funkcje, PiZS 2002.
• Nerka A., Waloryzacja świadczeń w prawie emerytalnym, [w:] T. Bińczycka--Majewska (red.), Konstrukcje prawa emerytalnego, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2004.
• OniszczukJ., Emerytury żołnierzy zawodowych, PUSiG 2000, nr 3.
• Oniszczuk J., Wolności i prawa socjalne oraz orzecznictwo konstytucyjne, Wydawnictwo SGH, Warszawa 2005.
• Pławucka H., Ubezpieczenie emerytalne w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, [w:] Dziesięć lat reformy emerytalnej w Polsce, PSUS, Kudowa Zdrój 2009.
• Szubert W., Prawo emerytalne przed Trybunałem Konstytucyjnym, "Przegląd Sądowy" 1992, nr 10.
• Szubert W., Ubezpieczenie społeczne. Zarys systemu, PWN, Warszawa 1987.
• Ślebzak K., Ochrona emerytalnych praw nabytych, Oficyna a Wolters Kluwer, Warszawa 2009.
• The 2009 Ageing Report: Economic and Budgetary Projections for the EU-27 Member States (2008-2060), The Economic Policy Committee (AWG) & The European Commission (DG ECFIN), 2009.
• Updates of Current and Prospective Theoretical Pension Replacement Rates 2006-2046, Annex - country fiches, ISG, The Social Protection Committee, 2009.
• Uścińska G., Prawo zabezpieczenia społecznego Rady Europy a ustawodawstwo polskie, [w:] Prawo zabezpieczenia społecznego w Europie i w Polsce, praca zbiorowa, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 1997.
• Uziak W., Mechanizm waloryzacji systematycznej świadczeń emerytalno-rentowych, PiP 1988, nr 10.
• Uziak W., Waloryzacja świadczeń rentowych -pojęcia i formy, "Acta Universitatis Wratislaviensis'", nr 32, Wrocław 1995.
• Wiktorów A., Jak edukować przyszłych emerytów?, [w:] Wielofunduszowość w systemie emerytalnym, Raport Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową, Warszawa, styczeń 2010.
• Zieliński T., Idea wzajemności w socjalistycznym modelu ubezpieczeń społecznych, PiP 1981, nr 2.
• WYKAZ AKTÓW PRAWNYCH
• Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., DzU 1997, nr 78, poz. 483 z późn. zm.
• Europejska Karta Społeczna, DzU 1999, nr 8, poz. 67.
• Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, T.j. DzU 2005, nr 3,1, poz. 267 ze zm.
• Ustawa z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, T.j. DzU 2004, nr 8, poz. 66.
• Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, T.j. DzU 2009, nr 205, poz. 1585 ze zm.
• Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, T.j. DzU 2009, nr 153, poz.1227 ze zm.
• Ustawa z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, T.j. DzU 2004, nr 8, poz. 67, z późn. zm.
• Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, DzU 2008, nr 237, poz. 1656 ze zm.
• Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, T.j. DzU 1998, nr 7, poz. 25 ze zm.
• Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, T.j. DzU 2008, nr 69, poz. 415 ze zm.
• Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych, DzU 2008, nr 228, poz. 1507.
• Ustawa z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, DzU 2009, nr 97, poz. 800.
• Ustawa z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej, DzU 2003, nr 135, poz. 1268 ze zm.
• Ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, T.j. DzU 2004, nr 159, poz. 1667 ze zm.
• Ustawa z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, T.j. DzU 2010, nr 101, poz. 648 ze zm.
• Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych, DzU 2004, nr 120, poz. 1252 ze zm.
• Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, T.j. DzU 2009, nr 167, poz. 1322 ze zm.
• Ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego, DzU 2001, nr 100, poz. 1080 ze zm.
• WYKAZ ORZECZNICTWA SĄDOWEGO
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 stycznia 1995 r., K 16/93, OTK 1995, nr 1, poz. 1.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 grudnia 1999 r. K. 4/99 OTK 1999, nr 7, poz. 165.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 grudnia 1999 r., K. 4/99, OTK ZU 1999, poz. 100.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 października 1995 r., sygn. K. 4/95, OTK ZU nr 2/1995, poz. 11.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 lutego 1992 r., K 4/91, OTK 1992, nr 1, poz. 2.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 stycznia 1992 r., K 15/91, OTK 1992, nr 1, poz. 8.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 listopada 1988 r., K 1/88, OTK 1988, nr 1, poz. 6.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 listopada 1997 r., sygn. K. 22/97, OTK ZU nr 3-4/1997, poz. 41.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 lutego 2002 r., SK. 11/01, OTK ZU 2002, nr 1, poz. 2.

Identyfikatory

DOI

11089/761