The Role of Probability Theory and Statistics in Methodology of the Exact Sciences : Part 1

• Autorzy: Janusz Kupczun

Warianty tytułu

Rola rachunku prawdopodobieństwa i statystyki w metodologii nauk ścisłych : część 1

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

Współcześnie odróżnia się dwa typy nauk ścisłych: (1) nauki doświadczalne oraz (2) nauki dedukcyjne. Odpowiada to starożytnemu podziałowi wszystkich nauk "teoretycznych" na: (1) fizykę (w sensie najogólniejszym, czyli tzw. przyrodoznawstwo) - z jednej strony oraz (2) matematykę (i "metafizykę") - z drugiej strony. W obu typach nauk osiągamy pewność lub co najmniej dążymy do osiągnięcia pewności (w jakimś sensie tego słowa). Odpowiednio - tzw. "pewności fizycznej" (dla której co do udowodnionych stwierdzeń dopuszcza się wyjątki) oraz tzw. "pewności absolutnej", inaczej "nierelatywnej" (dla której wyjątków już się nie dopuszcza). Wobec ogromnego rozwoju wiedzy pojawiła się obecnie dość pilna potrzeba przemyślenia na nowo podstaw i metodologii nauk ścisłych. Szczególnie ważne wydają się być badania roli rozmaitych pojęć prawdopodobieństwa i pewności, związanych z rachunkiem prawdopodobieństwa. Badania te są szczególnie ważne nie tylko dla tworzenia podstaw, ale również dla sprecyzowania i odróżnienia od siebie metod nauk doświadczalnych i metod nauk dedukcyjnych. Obecna, część 1 pracy stanowi wprowadzenie do takich badań z punktu widzenia starożytnego, nieco uwspółcześnionego realizmu. Autor sygnalizuje treści zasadniczych pojęć, starając się przygotować przyszłą, konkretną dyskusję dotyczącą tego tematu. Część 2 pracy uzupełnia fragmenty części 1 oraz nieco dokładniej precyzuje rolę pewności w naukach przyrodniczych. (abstrakt oryginalny)

EN

At present there are two types of exact sciences distinguished: (1) experimental sciences and (2) deductive sciences. This distinction corresponds to the ancient division of all "theoretical sciences" into: (1) physics (in most general sense of the world: natural science) on one side and (2) mathematics (with "metaphysics") on the other side. In both types of sciences we strive to achieve certitude or at least we tend to achieve something what we call certitude. Respectively, this is so called "physical certitude" (for which exceptions from the proven statements are allowed) and so called "absolute certitude" (for which exceptions are not allowed). In the face of the tremendous development of human knowledge there appeared an urgent need to think over the foundations and methodology of the exact sciences. Particularly important here are investigations concerning the role of various concepts of "probability" and "certitude", associated with probability theory. Those investigations are principally important not only for foundations of exact sciences, but also for accurate defining of and distinction between methods of the experimental and deductive sciences. The present part (Part 1) of this work is an introduction to such investigations, from the positions of ancient, though updated and modernized realism. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Rachunek prawdopodobieństwa; Metodologia nauki; Naukoznawstwo

EN

Calculus of probability; Methodology of science; Science studies

• Czasopismo: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica
• Rocznik: 2011
• Tom: 255 Methodological Aspects of Multivariate Statistical Analysis : Statistical Models and Applications
• Strony: 71-86

Twórcy

autor

Janusz Kupczun

• University of Lodz, Poland

Bibliografia

• Feynman R. (1965). The Character of Physical Law. Cox & Wyman UTD. London (Russian ed. 1968).
• Heisenberg W. (2001). The Part and the Whole. Talks about Atomic Physics (in German). R. Piper. Munchen (Polish ed.1987).
• Kepler J. (1981). Mysterium Cosmographicum. The Secret of the Universe, Abaris Books, New York (Polish ed. 1972).
• Planck M. (1909). The Unity of Physical World View, Physicalische Zeitschrift (1909), 10, 62-75 (As a book - Polish ed. 1970).
• Rademacher H.. Toepliz O. (1994). The Enjoyment of Mathematics. Princeton Univ. Press. Princeton, New Jersey (On Numbers and Figures - Polish ed.1956).
• Weizsäcker C. F. (1980). The Unity of Nature. Farrah Strauss Giroux. New York (Polish ed.1978).
• Aristotle (1984). The Complete Works of Aristotle. The Revised Oxford Translation (ed. J. Barnes). Princeton Univ. Press. Princeton
• Cathrein W., S.J. (1911), Moral Philosophy. Part I. General Philosophy of Morality (in German). Herder & Herder Books. Freiburg in Breslau. St. Louis, vol.1 (Polish ed. 1904). St.
• Thomas Aquinas (1996). Summa Theologica (part.1 of 2, Q.49-70, Treatise On Habits) - Encyclopedia Britannica. The Great Books of the Western World. Inc. Chicago, vol. 18 (for a free copy of the 1947
• Ajdukiewicz K.. (1951). On the notion of Existence. Studia Philosophica. Posen. Vol. TV. p. 7-22.
• Jeżewski M. (1970), Physics (in Polish). PWN, Warsaw.
• Nowaczyk A. (1985). Logical Foundations of the Exact Sciences (in Polish). PAN IFiS. Warsaw.

Identyfikatory

DOI

11089/688