Konsekwencje wdrażania dyrektyw ekologicznych Unii Europejskiej dla konsumpcji gospodarstw domowych w Polsce

• Autorzy: Krzysztof Berbeka

Warianty tytułu

The Consequences of Introducing European Union Environmental Directives for Household Consumption in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Integracja Polski z Unią Europejską w zakresie prawa środowiskowego zachodzi na płaszczyźnie mezo- pojedyncze dyrektywy i makro- acquis communautaire. Podkreślono trudności wynikające z dynamicznego charakteru prawodawstwa unijnego. Przeprowadzono analizę porównawczą dotyczącą wysokości nakładów inwestycyjnych do wdrożenia ekologicznego acquis oraz długości wynegocjowanych okresów przejściowych. Omówiono konsekwencje wprowadzania unijnego prawa ekologicznego (emisja zanieczyszczeń) oraz problem konsumpcji dóbr i usług środowiskowych przez gospodarstwa domowe. W części teoretycznej omówiono metodykę pomiaru konsekwencji wdrażania unijnego prawa, takich jak: bilans kosztów i korzyści, modelowanie konsekwencji wdrażania, koszty bezpośrednie, pośrednie (metody pomiaru), korzyści towarzyszące. Scharakteryzowano wpływ regulacji ekologicznych na intensywność i zmiany konsumpcji dóbr i usług środowiskowych przez gospodarstwa, w tym problemy dotkliwości wprowadzonych regulacji oraz zmiana poziomu wydatków gospodarstw domowych.

EN

The goal of this work is to identify and quantify selected consequences of introducing European Union environmental directives. The research was aimed at evaluating the behaviour of households and, more precisely, identifying the changes in the level of consumption of a selected basket of goods and services. Calculations were made for the following services: consumption of mains water and production of wastewater, solid waste collection and electricity consumption. The analysis of the impact of introducing EU environmental directives on household behaviour was conducted using existing macroeconomic projections of the impact of European integration and covered the period from the early 1990s up to 2015. The baseline for the analysis was the legal status of the EU acquits as of the end of 2002. For such conditions, the analysis sought to verify the hypothesis on the moderate impact of introducing EU environmental regulations on the level of household consumption and on the significant role of EU assistance funds in mitigating their negative effects. The research findings emphasise the potential and significant role of EU assistance funds in support of protective measures - particularly in the water and wastewater sector and solid waste management.(AT)

Słowa kluczowe

PL

Integracja gospodarcza Polski z UE; Procesy dostosowawcze do wymagań UE; Ochrona środowiska; Emisja zanieczyszczeń; Gospodarstwa domowe; Wydatki gospodarstw domowych; Wydatki na ochronę środowiska; Prawo ochrony środowiska; Modelowanie procesów gospodarczych; Przegląd literatury; Rozprawa habilitacyjna

EN

Poland's economic integration with the EU; Demand adjustment process; Environmental protection; Pollution emission; Households; Household expenditures; Expenditures on environmental protection; Environmental law; Economic process modeling; Literature review; Habilitation thesis

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe / Akademia Ekonomiczna w Krakowie. Seria Specjalna, Monografie
• Rocznik: 2005
• Numer: nr 168
• Strony: 162

Twórcy

autor

Krzysztof Berbeka

Bibliografia

• Analiza ekonomiczna funkcjonowania nowego systemu środków finansowo-prawnych dotyczących korzystania ze środowiska, a w szczególności stawek opłat za pobór wód i odprowadzanie ścieków [2003], red. K. Berbeka, Raport dla Ministerstwa Środowiska, AK Consulting, Warszawa, maszynopis powielony.
• Analiza ekonomiczna i ekologiczna przedsięwzięć ochronnych finansowanych przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej [2000], T. Żylicz i in., Raport końcowy dla Ministerstwa Środowiska, Warszawa.
• Analiza skuteczności działania instrumentów ekonomicznych środowiska w Polsce [1999]. Raport dla Ministerstwa Środowiska, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków, maszynopis powielony.
• Andrews K. [20011, Study on the Impact of Community Environment - Water Policies on Economic and Social Cohesion, WRc.
• 1999 - Annual Energy Review [2000[. DG for Energy and Transport. European Commission.
• 2001 - Annual Energy Review [2002]. DG for Energy and Transport. European Commission.
• Annual Report of the Cohesion Fund 2000 [2001 [. COM(2001) 602 final, Brussels.
• 12th Annual Report on the Structural Funds (2000) [2001], COM(2000) 539 final, Brussels.
• Approximation of Environmental Legislation: A Study of the Benefits of Compliance with the EU Environmental Acquis [1999]. EDC Ltd., EPE, Faircloth P., Barnes C., AEA Technology, WRc. Draft Final Report.
• Arrow, K.J. [1996], Intertemporal Equity, Discounting, and Economic Efficiency. Climate Change 1995: Economic and Social Dimensions of Climate Change. Cambridge University Press. Cambridge.
• Balicki A. [1998], Statystyka w badaniach ochrony środowiska, "Statystyka w praktyce", nr 4.
• The Baltic Drainage Basin Project: Contingent Valuation of Eutrophication Damage in the Baltic Sea Region [1994], T. Żylicz i in., CSERGE Working Paper GEC 94-03, London.
• Barett S. [1992], Strategy and the Environment. "The Columbia Journal of World Business", vol. 27.
• Beblo W. [1999], Przygotowanie przed akcesyjnego programu inwestycyjnego prowadzącego do skutecznego wdrożenia przepisów ochrony środowiska, związanych z jakością powietrza (atmosfery). Koncepcja przygotowana przez The Regional Environmental Centre w ramach projektu finansowanego przez PHARE dla Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Katowice, maszynopis powielony.
• Begg D., Fisher S., Dornbush R. [1993], Ekonomia, t. 1-3, PWE, Warszawa.
• Behavioural Responses to Energy and Transport Related Taxes: a survey of price Elasticity Estimates 11999]. OECD, Paris.
• The Benefits of Compliance with the Environmental Acquis for the Candidate Countries 12001], Report for DG ENV.ECOTEC, Birmingham.
• Berbeka K. [2002a], Analiza i model przepływów finansowych pod kątem realizacji zobowiązań negocjacyjnych w obszarze środowisko (do roku 2006). Raport na zlecenie UKIE, Kraków, maszynopis powielony.
• Berbeka K. [2002b], Program wykonawczy do H polityki ekologicznej państwa. Ryzyko wykonalności, "EkoFinanse" , nr 9.
• Berbeka K. [2003a|, Economic Aspects of Approximation Experiences by EU Candidate Countries. Presentation from conference "Specific Topics of Harmonisation of Environmental Legislation in Russia", Moscow, 24 January.
• Berbeka K. [2003b], Financial Flows for Implementing EU Environmental Directives in Poland, Lithuania, Latvia and Estonia. Institute of Environmental Economics, CEE bankwatch network. Cracow.
• Berbeka K. [2003c], Finansowe uwarunkowania realizacji planów gospodarki odpadami, VI Międzynarodowa Konferencja Szkoleniowa Kompleksowa Gospodarka Odpadami. Szczyrk 10-12 września 2003. Wyd. ABRYS, Poznań.
• Berbeka J., Berbeka K. [2003], Analiza wpływu kosztów wdrożenia wymagań wybranych środowiskowych dyrektyw Unii Europejskiej na wydatki gospodarstw domowych w Polsce. UKIE, Warszawa.
• Berbeka K., Francis P., Stanek R. |2003], Strategia Finansowania Ochrony Środowiska dla Województwa Zachodniopomorskiego. Duńska Agencja Ochrony Środowiska. Program współpracy duńskiej w zakresie środowiska z krajami Europy Wschodniej. DANCEE, maszynopis, Szczecin.
• Berbeka K., Grabowski Z. [1999], Koncepcja krajowego programu gospodarki odpadami i wdrażania wymagań prawa Unii Europejskiej w tym zakresie. Koncepcja przygotowana przez The Regional Environmental Centre w ramach projektu finansowanego przez Phare dla Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Kraków, maszynopis powielony.
• Berbeka K., Jantzen J. [2003], Presentation on Costs and Investment analysis of Approximation in EU candidate countries, Presentation from conference: "Economics of IPPC". Moscow, 14 March.
• Berbeka K., ŻyliczT. [2003], Próba szacunku kwot dostępnych na inwestycje dla sektora komunalnego w gospodarce wodno-ściekowej, Uniwersytet Warszawski, Warszawa, maszynopis powielony.
• Bilans korzyści i kosztów przystąpienia Polski do Unii Europejskiej ]2003]. Prezentacja wyników prac polskich ośrodków badawczych, UKIE, Warszawa.
• Blaug M. [1995], Metodologia ekonomii, PWN, Warszawa.
• Blaugg M. [1994], Teoria ekonomii. Ujęcie retrospektywne, PWN, Warszawa.
• Bleijenberg A., Van Swigchem J. [1997], Efficiency and Sufficiency. Towards Sustainable Energy and Transport. Centre for Energy Conservation and Environmental Technology, Discusion Paper, Delft, March.
• Bond C.A., Farzin Y.H. |2004], Freedom from Pollution? The State, the People, and the Environmental Kuznets Curve, Paper at the Thirteen Annual Conference of the European Association of Environmental and Resource Economists, Budapest, June.
• Broniewicz E. [2000], Badania wydatków gospodarstw domowych na ochronę środowiska w Polsce w 1999 r. i 2000 r., Białystok 2000, maszynopis powielony.
• Bruyn de T., Jantzen J. 11994), Cost-assessment of Medium Term Polish Environmental Policy Goals. TM E, Hague.
• Budżety gospodarstw domowych 2002 [2002], GUS, Warszawa.
• Bywalec C. |1986|, Wzrost gospodarczy a przemiany poziomu życia społeczeństwa polskiego w latach 1945-1980. Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, Seria specjalna: Monografie, nr 70, Kraków.
• Bywalec C. [ 1991 ], Wzrost gospodarczy a poziom życia społeczeństwa polskiego, IRWiK, Warszawa.
• Bywalec C., Rudnicki L. [2002], Konsumpcja, PWE, Warszawa.
• Carson B. [2003], Household Water Demand in Fianaratsoa Madagaskar. Paper at the Twelfth Annual Conference of the European Association of Environmental and Resource Economists, Bilbao, Spain, June 28-30.
• The Challenge of Environmental Financing in the Candidate Countries [2001], Communication from the Commission (CEC 2001).
• Clercq de M. [2002), Negotiating Environmental Agreements In Europe.
• Critical Factors for Success. Edward Edgar Publ., Bodmin.
• Clinch J.P., Dunne L.A. [2002], Environmental and Wider Economic Implications of Modifications to Environmental Tax Reform, "Environmental Studies Research Series" (ESRS) Working Paper 02/01, Department of Environmental Studies, University College, Dublin.
• Coase R.H. [I960], The Problem of Social Cost, "The Journal of Law and Economics".
• Cole M.A., Rayner A.J., Bates J.M. [1997], The Environmental Kuznets Curve: An Empirical Analysis: "Environment and Development Economics", vol. 2.
• Compliance Costing for Approximation of EU Environmental Legislation in the CEEC [1997]. EDC Ltd. EPE asbl. Brussels.
• Consumers in Europe. Facts and Figures, EUROSTAT [2001], European Communities, France.
• Czwarty roczny przegląd wdrażania i przestrzegania wspólnotowego prawa ochrony środowiska 2002 [2003], Biuro Publikacji Urzędowych Wspólnot Europejskich, Luxemburg.
• Dasgupta P. [2000], Discounting: Why and How? Paper at the Tenth Annual Conference of the European Association of Environmental and Resource Economists, Crete, June 30-July 2.
• The DAC Guidelines. Strategies for Sustainable Development [2001], OECD.
• Development and Application of Waste Factors - An Overview [ 1999], Technical Report No 37 European Environment Agency, Copenhagen.
• Dinar A., Subramanian A. [ 1997], Water Pricing Experiences. An International Perspective, World Bank Technical Paper No 386, Washington.
• Directive 2000/60/EC of the European Parliament and of the Council of 23 October 2000 establishing a framework for Community action in the field of water policy [20001, OJC L327/1.
• Directive 2001/80/EC of the European Parliament and of the Council of 23 October 200 J on the limitation of emissions of certain pollutants into the air from large combustion plants [2001], OJL 309. 27 listopada.
• Directive 2001/81/EC of the European Parliament and of the Council of 23 October 2001 on national emissions ceilings for certain atmospheric pollutants [2001], OJL 309. 27 listopada.
• Dostosowanie polskiego prawa i regulacji ekologicznych do rozwiązań Unii Europejskiej. Koszty i strategia [2000], red. B. Fiedor, "Ekonomia i Środowisko", Białystok.
• П Polityka ekologiczna państwa |2001|, [online] Ministerstwo Środowiska, Warszawa, (dostęp: 10.02.2002), http://www.mos.gov.pl/lmaterialy_informacyjne/raport_opraco-wania/pol_ekoll_nowy/index.html.
• Duda M. [2001], Perspektywy rozwoju elektroenergetyki w świecie i w Polsce, URE, Warszawa.
• Dzięgielewska D. [2000], Essays on Contingent Valuation and Air Quality Improvement in Poland, rozprawa doktorska, Yale University, maszynopis nie publikowany.
• Economic Evaluation of the Draft Incineration Directive [19961. A report produced for the European Commission DGXI, Brussels.
• Economic Growth, Carrying Capacity and the Environment [1995], K. Arrow i in., "Science", no. 268.
• Economy and Finance 2002 [2002], Eurostat, European Commission. EDC/EPE Report for DGXI on Compliance Costing. Conclusions [1997], OECD, Paris.
• Ekonometryczny model wzrostu gospodarczego [20011, red. W. Welfe, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Energetyka w Unii Europejskiej. Droga do konkurencji na rynkach energii elektrycznej i gazu [2003], red. A. Dobroczyńska, Urząd Regulacji Energetyki, Warszawa.
• Energy and Environment in the EU [2002). "Environmental issue report No 31". European Environment al Agency, Luxembourg.
• Environment 2010: Our future, Our choice - The Sixth Environment Action Programme, [online], [dostçp; 03.03.2003], European Commission Brussels, 24.1.2001 COM (2001) 31 final, http://europa.eu.int/eur-lex/en/com/pdf/2001/en_501PC0031.pdf.
• Environment Statistics. Pocketbook. Data 1980-1999 [2001]. Eurostat, European Commission.
• Environmentally Related Taxes database, [online], [dostęp; 20.12.2004), http://www.oecd. org/document/29/0,2340,en_2649_34295_1894685_l_lJ_l,OO.html.
• Environmental Signals 2000 [2000]. European Environmental Agency. Luxembourg.
• Environmental Signals 2002 [2002]. European Environmental Agency. Luxembourg.
• Environmental Taxes Recent Developments in Tools for Integration [2000]. "Environmental Issues Series" No 18. European Environment Agency, Luxembourg.
• Environmentally Harmful Subsidies. Policy Issues and Challenges [2003], Pearce D., (red) OECD, Paris.
• Estimation of Compliance Costs for the Approximation of EU Legislation in CEE States. Guidelines for Country Studies [1997], EDC Ltd. EPE asbl. Brussels.
• European Community Environment Legislation [1992], vol. 1-7, Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg.
• European Energy and Transport- Trends to 2030 [2003], European Community.
• European Energy and Transport - Trends to 2030 [2003], International Energy Agency.
• European Union Energy Outlook to 2020. Energy in Europe [1999], DG for Energy. European Commission.
• Eurostat Yearbook 2002 [2002], Eurostat, European Commission.
• Famielec J. [1999], Straty i korzyści ekologiczne w gospodarce narodowej, PWN, Warszawa-Kraków.
• Financing Environmental Protection Infrastructure in Poland, Lithuania, Latvia and Estonia. Implementing European Union Directives in Wastewater Treatment and Waste Management [2002]. Institute for Environmental Tax Reform and CEE bankwatch network. Cracow, November.
• Financing Strategies for Water and Environmental Infrastructure [2003], Environmental Finance, OECD, Paris.
• Finansowe skutki przystąpienia Polski do Unii Europejskiej [2003], Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Warszawa-Gdańsk.
• Florczak W., Welfe W. [2002], Prognozy i scenariusze rozwoju gospodarczego Polski do 2010 r., Optimum - Studia Ekonomiczne, nr 3 (15).
• Folmer H., Gabel L., Opschoor H. [1998], Ekonomika środowiska i zasobów naturalnych, Krupski i Ska., Warszawa.
• Freeman A.M. [1979], The Benefits of Environmental Improvement. Theory and Practice. Johns Hopkins University Press for Resources for the Future Inc., Baltimore, London.
• Global Energy Perspectives [1998], IIASA, Laxenburg.
• Global Trends in Urban Water Supply and Waste Water Financing and Management: Changing Roles for the Public and Private Sectors [2000]. OECD CCNM/ ENV(2000)36/FINAL, Paris.
• Górka K., Poskrobko В., Radecki W. [2001], Ochrona środowiska. Problemy społeczne, ekonomiczne i prawne, PWE, Warszawa.
• Guide to the Approximation of European Union Environmental Legislation [1997], Commission of the European Communities, Brussels.
• Guidelines for Defining and Documenting Data on Costs of Possible Environmental Protection Measures [1999], Technical Report, No 27, European Environment Agency, Luxembourg.
• Guidelines on Costing Environmental Policies DG Environment [1999], DG Environment Working Paper, Brussels.
• Hettige H., Mani M., Wheeler D., Industrial Pollution in Economic Development: Kuznets Revisited [1997]. Development Research Group, World Bank, December, [online], (dostęp 06.11.2003) http://econ.vvorldbank.org/docs/306.pdf.
• Hoerner A.J, Bosquet B. [2001], Environmental Tax Reform: The European Experience. Center for a Sustainable Economy, Washington, February [online], [dostçp 20.12.2004] www.econ.worldbank.org.
• Hoglund L. [1997], Estimation of Household Demand for Water in Sweden and its Implications for a Potential Tax on Water Use. In: "Studies in Environmental Economics and Development", Gothenburg University, Gothenburg.
• Households Water Pricing in OECD Countries [1999], OECD, Paris.
• Hughes G., Bucknall J. [1999], Poland: Complying with EU Environmental Legislation. ECSSD Environmentally and Socially Sustainable Development Working Paper No. 14. The World Bank.
• Imhoff K., Inhoff K.R. [1982], Kanalizacja miast i oczyszczanie ścieków, Arkady, Warszawa.
• The Impact of Community Environmental Waste Policies on Economic and Social Cohesion [2001]. WRc, Report for the European Commission. DG Regional Policy.
• Informacja o wynikach kontroli kosztów prowadzenia publicznej gospodarki wodno-ściekowej [2001], NIK, Katowice.
• Informacje o mieszkalnictwie, wyniki monitoringu za 2001 [2002), Instytut Gospodarki Mieszkaniowej, Warszawa.
• Jeżewska-Zychowicz M. [1999], Społeczne aspekty procesu integracji Polski z Unią Europejską [w:] Polskie gospodarstwa domowe w perspektywie integracji z Unią Europejską, red. K. Gutowska, Ogólnopolska Konferencja Naukowa, VSGGW Warszawa.
• Kahn M.E. [19981, A Household Level Environmental Kuznets Curve, "Economics Letters", nr 59 (2).
• Karaczun Z., Peszko G. [1999], Koncepcja krajowego programu gospodarki wodno-ściekowej i wdrażania wymagań prawa Unii Europejskiej w tym zakresie, Koncepcja przygotowana przez The Regional Environmental Centre w ramach projektu finansowanego przez PHARE dla Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Warszawa, maszynopis powielony.
• Korzyści i koszty członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Raport z badań [2003], Centrum Europejskie Natolin, Warszawa.
• Kowalczuk L, Mikuła B., Żelazna K. [2002], Ekonomia konsumpcji. Elementy teorii, SGGW, Warszawa.
• Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych [2003], Ministerstwo Środowiska Warszawa [online] (dostęp: 11.11.2003) http://www.mos.gov.pl/lmaterialy_informa-cyjne/raporty_opracowania/kposk/kposk.pdf.
• Kriechel B., Ziesemer T. [2003), The Environmental Porter Hypothesis as a Technology Adoption Problem! MERIT - Infonomics Research Memorandum Series. Maastricht [online], (dostęp: 20.12.2004) http://netec.mcc.ac.uk/WoPEc/data/Papers// dgrumamer2003011.html.
• Kukla-Gryz A. [2003], Weryfikacja hipotezy o "Środowiskowej krzywej Kuznetsa" na przykładzie emisji dwutlenku węgla w krajach OECD, Referat na konferencję Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskeigo, WNE UW, Kazimierz Dolny 26-28 września.
• Kuznets S. [1955], Economic Growth and Income Equality, "American Economic Review", nr 45 (1).
• Maloney M.T., McCormick R.E. [1997], Customer Choice, Consumer Value Settings the Record Straight: The Consumer Wins with Competition, Citizens for a Sound Economy Foundation, Issue Analysis, nr46.
• Markowska A. [2004], Koszty i korzyści wdrożenia w Polsce dyrektywy 91/271/EWG w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych, Uniwersytet Warszawski, Warszawa, maszynopis nie publikowany.
• Materiał Flow-based Indicators in Environmental Reporting [1999]. Environmental Issues Series, No 14 European Environment Agency, Luxembourg.
• Measuring Changes in Consumption and Production Patterns UN, Commission on Sustainable Development [online] (dostęp: 01.08.2003), http://www.un.org/esa/sustdev/.
• Monitoring gmin miejskich 2001 [2001]. Instytut Gospodarki Mieszkaniowej, Warszawa.
• Mynarski S. [2000|, Analiza rynku. Makromechanizmy, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków.
• Mynarski S. [1987], Analiza rynku. Problemy i metody, PWN, Warszawa.
• Nauges C., Thomas A. [1998], Efficient Estimation of Residential Water Demand with Panel Data, Annual EAERE meeting, Venice.
• Negocjacje członkowskie. Polska Na drodze do Unii Europejskiej [2000], Pełnomocnik Rządu do Spraw Negocjacji o Członkostwo RP w Unii Europejskiej, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa.
• Negocjacje w sprawie przystąpienia Republiki Czeskiej, Estonii, Cypru, Łotwy, Litwy, Węgier, Malty, Polski, Słowenii i Słowacji do Unii Europejskiej [2003J. Bruksela, 3 kwietnia. AA 2003 finał (tzw. Traktat Akcesyjny) [online], (dostęp; 20.06.2003), http://www2.ukie.gov.p1/uk.nsf/0/647094A68E17F48CC1256DOB003FF81F.
• O'Connor D. [2000|, Global Capital Flows and the Environment in the 21s' Century, Technical papers no. 161, OECD, Paris.
• Obszar negocjacyjny "środowisko". Zmodyfikowane stanowisko negocjacyjne i plany implementacyjne [2001]. Stan: kwiecień 2001, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, maszynopis powielony.
• Ocena technicznych, ekonomicznych i prawnych uwarunkowań wdrożenia w Polsce Dyrektywy 200J/80/WE z dnia 23.10.2001 r. w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych źródeł spalania paliw [2002], Energoprojekt Warszawa SA, Warszawa, maszynopis powielony.
• Ochrona środowiska 2003 [2003]. GUS, Warszawa.
• OECD in Figures. Statistic on the Member Countries [2002], OECD, Paris.
• OECD in Figures. Statistics on the Member Countries [2002], OECD Observer 2002/ Supplement 1, Paris.
• Opłaty za wodę i ścieki [2003], Izba Gospodarcza "Wodociągi Polskie", Bydgoszcz, maszynopis nie publikowany.
• Opracowanie metodologii obliczania kosztów i analiza efektywnych strategii dostosowywania polskich norm ochrony środowiska do standardów Unii Europejskiej [1996], Raport PHARE EC/EPP/1/91/1.3.1 AE Kraków/Grontmij University, Kraków, maszynopis powielony.
• Orłowski W.M. [1998], Droga do Europy, Integracja Europejska. Monografie. 1. Instytut Europejski w Łodzi, Łódź.
• Orłowski W.M. [2000], Koszty i korzyści z członkostwa w Unii Europejskiej, CASE, Warszawa.
• Ostasiewicz W. [2002], Metodologia pomiaru jakości życia. Wydawnictwo AE im Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław.
• Panayotou T. [2003 J, Economic Growth and the Environment. Paper prepared for and presented at the Spring Seminar of the United Nations Economic Commission for Europe, Geneva, March 3.
• Pearce D., Turner R. [1990], Economics of Natural Resources and the Environment, Harvester Wheatsheaf, New York-London-Sydney-Tokyo.
• Pearce D. [1993], At all Measuring Sustainable Development, Earthscan, London.
• Pearce D. [2002], Sustainable Consumption Through Economic Instruments [online], (dostęp: 17.02.2002), http://www.iisd.ca/linkages/consume/pearce.html.
• Peszko G., Lemain P. [2001], Encouraging Environmetally Sustainable Growth in Poland, "Economics Department Working Papers", nr 299, OECD, Paris.
• Peszko G., Rączka J., Kiuiła O. [2003], Ekonomiczne korzyści dla Polski wynikające z wdrożenia prawa ochrony środowiska Unii Europejskiej, UKIE, Warszawa.
• Plan implementacyjny Dyrektywy 76/464/EWG z 4 maja 1976 r. w sprawie zanieczyszczenia spowodowanego przez niektóre substancje odprowadzane do środowiska wodnego Wspólnoty oraz tzw. dyrektyw-córek 82/176/EWG, 83/513/EWG, 84/1561 EWG, 84/491/EWG. 86/280/EWG, 88/347/EWG i 90/415/EWG |2001 J. Ministerstwo Środowiska, Warszawa, maszynopis powielony.
• Plan implementacyjny Dyrektywy 91/271/EWG z dnia 21 majal991r. dotyczącej oczyszczalni ścieków komunalnych |2001], Ministerstwo Środowiska, Warszawa.
• Plan implementacyjny Dyrektywy 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991 roku dotyczącej ochrony wód przed zanieczyszczeniem spowodowanym przez azotany pochodzące ze Źródeł rolniczych [2001], Ministerstwo Środowiska, Warszawa.
• Poczta W. [2002], Ocena ekonomicznych skutków warunków integracji Polski z UE dla sektora rolnego, Raport dla UKIE, Warszawa.
• Podolec B. [1995], Zachowania konsumpcyjne gospodarstw domowych. Analiza ekonometryczna, Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, Seria specjalna: Monografie nr 124, Kraków.
• Podstawy ekonomii środowiska i zasobów naturalnych [2002], red. B. Fiedor, C.H. Beck, Warszawa.
• Polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010 [2002] [online], (dostęp; 17.02.2003), Ministerstwo Środowiska, Warszawa, http://www.mos.gov.pl/1materialy_informacyjne/raporty_opracowania/ polityka_ekologiczna_2003_2006.pdf.
• Polska 2025. Długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju. [2000] Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, Warszawa.
• Porter M., van der Linde C. [1995], Toward the Concept of the Environment-competitiveness Relationship. "Journal of Economics Perspectives", no. 9 (4).
• Poverty Reduction and 1WRM [2003]. Global Water Partnership Technical Comittee Background Papers No. 8, Elanders.
• Prawo ochrony środowiska Wspólnoty Europejskiej [1994], t. 1-7, Suplement 1-2, MOŚZNiL, Warszawa.
• Preparation of the Associated CEECsfor the Approximation of the EU's Environmental Legislation [1996], Working Document of the European Commission Services, Brussels.
• The Price of Water. Trends in OECD Countries [1999]. OECD, Paris.
• Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa na lata 2002-2010 [2002], Ministerstwo Środowiska, Warszawa [online], (dostęp: 17.02.2003) http://www.gov. pl/lmaterialy_informacyjne/raporty_opracowania/II_pep.pdf.
• Przegląd realizacji przez Polskę konwencji międzynarodowych oraz umów i porozumień wielostronnych i dwustronnych w zakresie ochrony środowiska [2002], Materiał dla Sejmowej Komisji Ochrony środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Ministerstwo Środowiska, Warszawa.
• Przeprowadzenie ilościowych badań opinii publicznej z zakresu gospodarki odpadami w Krakowie [2003], Centrum Doradztwa Strategicznego na zlecenie Urzędu Miasta Krakowa, Kraków, maszynopis powielony.
• Przewodnik dostosowania prawa do prawa Unii Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska [1998]. Dokument roboczy Komisji. Komisja Wspólnot Europejskich [online], (dostęp: 28.12.2004), http://www.mos.gov.pl/lmaterialy_informacyjne/raporty_opra-cowania/przevvodnik_ue/przewodnik.html