Miękkie modele preferencji i ich zastosowania w ekonomii

• Autorzy: Zbigniew Świtalski

Warianty tytułu

Soft preference models and their application in economics.

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W pracy rozwinięto teorię i podano przykłady zastosowań w ekonomii miękkich modeli preferencji, tzn. modeli bazujących na relacjach stopniowalnych i przedziałowych spełniających warunek zupełności: P(x, y) + P(y, x) = 1. Omówiono klasyczne modele preferencji oraz współczesne podejścia do modelowania preferencji. Zaprezentowano formalny aparat teorii relacji, zanalizowano różne warunki racjonalności dla miękkich modeli preferencji i pokazano związki miedzy nimi. Przedstawiono różne metody poszukiwania najlepszych warunków w zbiorze, w którym preferencje określane są "miękko". Pokazano także w jaki sposób można wykorzystać przedstawioną teorię do analizy preferencji konsumentów, w wielokryterialnej analizie decyzyjnej i w teorii wyboru społecznego.

EN

The author has discussed a classical preference models as well as a modern approach to the preference modelling. The author also presented a formal tool of the theory of relations and analyzed different rationality conditions for soft preference models as well as relations between them. The paper also describes the application of the presented theory to analyze consumer preferences in multicriteria decision analysis and social choice theory. (AŁ)

Słowa kluczowe

PL

Teoria preferencji; Teoria ekonomii; Modele ekonomiczne; Modele matematyczne; Grafy preferencji; Preferencje konsumenta; Przegląd literatury

EN

Preference theory; Economic theory; Economic models; Mathematical models; Preferences graphs; Consumer preferences; Literature review

• Czasopismo: Prace Habilitacyjne / Akademia Ekonomiczna w Poznaniu
• Rocznik: 2002
• Numer: nr 6
• Strony: 149

Twórcy

autor

Zbigniew Świtalski

Bibliografia

• Augustyniak H., Majewska M., Badania preferencji wobec marek - znaczenie w zarządzaniu, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 59(4), 1997,s.57-68.
• Arrow K.J., Social Choice and Individual Values, J. Wiley, New York 1963.
• Arrow K.J., Eseje z teorii ryzyka, PWN, Warszawa 1979.
• Badania rynkowe i marketingowe, praca zbiorowa pod red. J. Kramer, PWE, Warszawa 1994.
• Basu K., Fuzzy Revealed Preference Theory, "J. of Economic Theory", 32(1984), 212-227.
• Borobia A., Chumillas V., * - Graphs of Vertices of the Generalized Transitive Tournament Polytope, "Discrete Math.", 179(1998), 49-57.
• Bentham J., Wprowadzenie do zasad moralności i prawodawstwa, Biblioteka Klasyków Filozofii, PWN, Warszawa 1958.
• Bernstein P.L., Przeciw bogom. Niezwykle dzieje ryzyka, WIG - Press, Warszawa 1997.
• Bazarnik J., Grabiński T., Kąciak E., Mynarski S., Sagan A., Badania marketingowe. Metody i oprogramowanie komputerowe, Canadian Consortium of Management Schools, AE Kraków, Warszawa - Kraków 1992.
• Boardman A.E., Greenberg D.M., Vining A.R., Weimer D.L., Cost-Benefit Analysis. Concepts and Practice, Prentice Hall Inc. Upper Saddle River 2001.
• Billot A., Economic Theory of Fuzzy Equilibria, Lect. Notes in Econ. and Math. Syst., vol. 375, Springer-Verlag, Berlin 1992.
• Blaug M., Teoria ekonomii. Ujęcie retrospektywne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
• Bilgic T. Interval - valued preference structure, "Europ. J. of Operational Research", 105(1998), 162-183.
• Bridges D.S., Mehta G.B., Representations of preference orderings. Lecture Notes in Economics and Math. Systems, v. 422, Springer, Berlin 1995.
• Bezdek J.C., Spillman B., Spillman R., Fuzzy relation spaces for group decision theory: an application, "Fuzzy Sets and Systems", 2(1979), 5-14.
• Blin J.M., Whinston A.B., Fuzzy Sets and Social Choice, ,J. of Cybernetics", v. 3, nr 4(1973), 28-36.
• Brans J.P., Vincke Ph., Mareschal B., How to select and how to rank projects: The PROMETHEE method, "European J. of Oper. Research", 24(1986), 228-238.
• Coombs C.H., Dawes R.M., Tversky A., Wprowadzenie do psychologii matematycznej, PWN, Warszawa 1977.
• Chanas S., Florkiewicz B., Galant - Pater M., Heuristic Algorithms for the Permutation Method of the Multiple Attribute Decision Making, "Badania Operacyjne i Decyzje", 3(1991), 41-50.
• Chen S.J., Hwang C.L., Fuzzy Multiple Attribute Decision Making, Lect. Notes in Economics and Math. Systems, vol. 375, Springer-Verlag, Berlin 1992.
• Chipman J.S., The foundations of utility, "Econometrica", 28(1960), 193-224.
• Ghanas S., Kobylański P., Heuristic Algorithm Solving the Problem of Linear Ordering, "Badania Operacyjne i Decyzje", 3(1993), 5-9.
• Cutello V., Montera J., An Extension of the Axioms of Utility Theory Based on Fuzzy Rationality Measures, 33-50.
• Cowen T., The scope and limits of preference sovereignty, "Economics and Philosophy" 9(1993), 253-269.
• Cooter R., Rappoport P., Were the Ordinalist Wrong About Welfare Economics?, J. of Economic Literature", vol. XXII, 1984, 507-530.
• De Baets B., Fodor J.C., Twenty years of fuzzy preference structures (1978-1997), "Rivista di matematica per le scienze economiche e sociali", 20(1997), 45-66.
• Dridi T., Sur les distributions binaires associées a des distributions ordinales, "Math, et Sciences Humaines", 69(1980), 15-31.
• Duliniec E., Badania marketingowe w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.
• Dworniczak P., Optymalne decyzje w warunkach rozmytości w terminach t-, s- i n-norm, w: Prace z ekonometrii finansowej, Zeszyty Naukowe, Seria I, zeszyt 277, Wyd. AE, Poznań 2000.
• De Baets B., Van de Walie B., Kerre E., Fuzzy preference structures without incomparability, "Fuzzy Sets and Systems", 76(1995), 333-348.
• Economic Welfare (Tyler Cowen - ed.), Edward Elgar Publishing Limited, Cheltenham 2000.
• Ekeland I., Elements d'économie mathématique, Hermann, Paris 1979 (tłum. ros.: Ekland L, Elementy matematiczeskoj ekonomiki, Mir, Moskwa 1983).
• Elementy teorii wyboru społecznego, wprowadzenie i wybór tekstów Grzegorz Lissowski, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2001.
• Eatwell J., Milgate M., Newman P. (eds.), The New Palgrave: A Dictionary of Economics, Macmillan, London 1987.
• Foxall G.R., Goldsmith R.E., Psychologia konsumenta dla menedżera marketingu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.
• Fishburn P.C., Utility Theory for Decision Making, Wiley, New York 1970 (tłum. ros.: Fišbern P., Teorija poleznosti dla prinjatija reśenij, Nauka, Moskwa 1978).
• Fishburn P.C., Mathematics of Decision Theory, Mouton, Paris 1972.
• Fishburn P.C., Binary Choice Probabilities: on the Varieties of Stochastic Transitivity, J. of Math. Psychology", 10(1973), 327-352.
• Fishburn P.C., Decomposing Weighted Digraphs into Sums of Chains, "Discrete Applied Mathematics", 16(1987), 223-238.
• Filipowicz L., Opawski K., Teoria wyboru publicznego: wybrane koncepcje badawcze, "Ekonomista" (1992), 377-395.
• Fodor J., Roubens M., Fuzzy preference modelling and multicriteria decision support, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht 1994.
• Fodor J., Roubens M., Parametrized Preference Structures and Some Geometrical Interpretation, J. of Multi-Criteria Decision Analysis", 6(1997), 253-258.
• Galiani, Delia moneta, 1751.
• Gogus O., Boucher T., Strong transitivity, rationality and weak monotonicity in fuzzy pairwise comparisons, "Fuzzy Sets and Systems", 94(1998), 133-144.
• Georgescu - Roegen N., Ophelimity, s. 716-718.
• Grötschel M., Jünger M., Reinelt G., A Cutting Plane Algorithm for the Linear Ordering Problem, "Operations Research", 32(1984), 1195-1220.
• Grötschel M., Jünger M., Reinelt G., Facets of the Linear Ordering Polytope, "Math. Programming", 33(1985), 43-60.
• Galas Z. Nykowski L, Żółkiewski Z., Programowanie wielokryterialne, PWE, Warszawa 1987.
• Green P.E., Tull D.S., Albaum G., Research for marketing decisions, Prentice - Hall, Englewood Cliffs 1988.
• Hicks J.R., Wartość i kapitał, PWN, Warszawa 1975.
• Hołubiec J.W., Mercik J.W., Techniki i tajniki głosowania, Omnitech Press, Warszawa 1992.
• Ignasiak E., Optymalizacja projektów inwestycyjnych, PWE, Warszawa 1994.
• Inteligentne systemy w zarządzaniu. Teoria i praktyka, praca zbiorowa pod red. J.S. Zielińskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
• Jane A., Metody oceny przedsięwzięć inwestycyjnych w procesie planowania, PWN, Warszawa - Poznań 1990.
• Jurek W., Konstrukcja i analiza portfela papierów wartościowych o zmiennym dochodzie, Wyd. AE, Poznań 2001.
• Kaczmarczyk S., Badania marketingowe. Metody i techniki, PWE, Warszawa 1991.
• Karasiewicz G., Budowanie cen. "Marketing w Praktyce", 2(1996), 13-18.
• Kacprzyk J., Zbiory rozmyte w analizie systemowej, PWN, Warszawa 1986.
• Kantorowicz L., Gorstko A., Optymalne decyzje ekonomiczne, PWE, Warszawa 1976.
• Kamerschen D.R., McKenzie R.B., Nardinelli C., Ekonomia, Fundacja Gospodarcza NSZZ "Solidarność", Gdańsk 1991.
• Konarzewska - Gubała E., Programowanie przy wielorakości celów, PWN, Warszawa 1991.
• Kot S.M., Ekonometryczne modele dobrobytu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa - Kraków 2000.
• Kozielecki J., Psychologiczna teoria decyzji, PWN, Warszawa 1975.
• Kramer T., Potrzeba marketingowej orientacji przedsiębiorstw, "Ekonomista" 1-2 (1995), 177-180.
• Keeney R.L., Raiffa M., Decisions with Multiple Objectives. Preferences and Value Tradeoffs, J. Wiley and Sons, New York 1976.
• Krawczyk S., Matematyczna analiza sytuacji decyzyjnych, PWE, Warszawa 1990.
• Kotler P., Marketing. Analiza, planowanie, wdrażanie i kontrola, Felberg SJA, Warszawa 1999.
• Kotarbiński T., Traktat o dobrej robocie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław - Warszawa - Kraków 1965.
• Lange O., Optymalne decyzje, PWN, Warszawa 1967.
• Laslier J.F., Tournament Solutions and Majority Voting, Springer-Verlag, Berlin 1997.
• Laidler D., Estrin S., Wstęp do mikroekonomii, Gebethner i Ska, Warszawa 1991.
• Lootsma F. A., The French and the American School in Multi - Criteria Decision Analysis, w: Multiple Criteria Decision Making (A. Goicoechea, L. Duckstein, S. Zionts - eds.), Springer, New York 1992.
• Luce R.D., Raiffa H., Gry i decyzje, PWN, Warszawa 1964.
• Luce R.D., Suppes P., Preference, Utility and Subjective Probability, w: Handbook of Math. Psychology, v. III, Wiley, New York 1965, 249-410.
• Luce R.D., Semiorders and a theory of utility discrimination, "Econometrica" 24(1956), 178-191.
• Luce R.D., A probabilistic theory of utility, "Econometrica" 26(1958), 193-224.
• Malinvaud E., Lectures on Microeconomic Theory, North - Holland, Amsterdam 1972.
• Mercik J. W., Silą i oczekiwania. Decyzje grupowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa - Wrocław 1999.
• Metody ilościowe w ekonomii, praca zbiorowa pod red. W. Ostasiewicza, Wyd.AE,Wrocław 1999.
• Mitchell G.H. Badania operacyjne, WN-T, Warszawa 1977.
• Monjardet B., A generalisation of probabilistic consistency: linearity conditions for valued preference relations, 36-53.
• Mruk H., Pilarczyk B., Sojkin B., Szulce H., Podstawy marketingu, Wydawnictwo AE Poznań, Poznań 1999.
• Mynarski S., Metody badań marketingowych, PWE, Warszawa 1990.
• Nakamura K., Preference relations on a set of fuzzy utilities as a basis for decision making, "Fuzzy Sets and Systems" 20(1986), 147-162.
• von Neumann J., Morgenstern O., Theory of Games and Economic Behavior, Princeton University Press, 1953.
• Nurmi H., Kacprzyk J., Social Choice under Fuzziness, 107-130.
• Non - Conventional Preference Relations in Decision Making (J. Kacprzyk, M. Roubens - eds.), Lect. Notes in Economics and Math. Systems, v. 301, Springer, Berlin 1988.
• Noworol C., Analiza skupień w badaniach empirycznych - rozmyte modele hierarchiczne, PWN, Warszawa 1989.
• Nutov Z., Penn M., On the Integral Dicycle Packings and Covers and the Linear Ordering Polytope, "Discrete Applied Mathematics" 60(1995), 293-309.
• Orlovsky S.A., Decision - making with a fuzzy preference relation, "Fuzzy Sets and Systems" 1(1978), 155-167.
• Ostasiewicz W., Zastosowanie zbiorów rozmytych w ekonomii, PWN, Warszawa 1986.
• Ostasiewicz W., Preferencje i wybory społeczne, "Badania Operacyjne i Decyzje", 1(1994), 39-46.
• Pufendorf, De officia hominis et civis iuxta legem naturalem, 1724, 776-778.
• Panek E., Ekonomia matematyczna, Wyd. AE, Poznań 2000.
• Parfit D., Overpopulation and the Quality of Life, w: Peter Singer (ed.), Applied Ethics, Chapter X, Oxford Univ. Press, Oxford 1986, 145-164.
• Philosophy of social choice (P. Płoszajski - ed.), IFiS Publishers, Warszawa 1990.
• Podstawy marketingu, praca zbiorowa pod red. Jerzego Altkorna, Instytut Marketingu, Kraków 2001.
• Ponsard C., Rozmyte przestrzenie ekonomiczne, w: Ekonomiczna analiza przestrzenna. Pod kierunkiem Claude'a Ponsarda, Wyd. AE, Poznań 1992.
• Preferences and Decisions under Incomplete Knowledge (J. Fodor, B. De Baets, P. Perny - eds.), Physica - Verlag, Heidelberg 2000.
• Quandt R.E., A probabilistic theory of consumer behavior, "The Quarterly Journal of Economics", 70(1956), 507-536.
• Rogowski J., Modele miękkie. Teoria i zastosowania w badaniach ekonomicznych, Dział Wydawnictw Filii UW w Białymstoku, Białystok 1990.
• Roy B., Wielokryterialne -wspomaganie decyzji, WN-T, Warszawa 1990.
• Roubens M., Vincke Ph., Preference Modelling, Lect. Notes in Economics and Math. Systems, v. 250, Springer, Berlin 1985.
• Saaty T.L., A Scaling Method for Priorities in Hierarchical Structures, "J. of Math. Psychology" 15(1977), 234-281.
• Saaty T.L., The Analytic Hierarchy Process, McGraw - Hill, New York 1980.
• Sen A., Personal utilities and public judgments: or what's wrong with welfare economics?, "The Economic Journal" 89(1979), 537-558.
• O'Shaughnessy J., Dlaczego ludzie kupują, PWE, Warszawa 1994.
• Samuelson P.A., Nordhaus W.D., Ekonomia l, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.
• Senda J., Podstawowe aspekty racjonalności zachowań konsumenckich, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 60(2), 1998, 159-170.
• Sengupta K., Choice rules with fuzzy preferences: some characterizations, "Social Choice and Welfare", 16(1999), 259-272.
• Simon H.A., A behavioral model of rational choice, "The Quarterly Journal of Economics", 69(1955), 99-118.
• Sosnowska H., Wprowadzenie do teorii publicznego wyboru, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania, Rzeszów 2000.
• Stachowicz-Stanusch A., Być albo nie być na rynku, "Marketing w Praktyce", 3(2000), 13-17.
• Sulejewicz A., Analiza społecznych kosztów i korzyści, PWN, Warszawa 1991.
• Suppes D., Winet M., An axiomatization of utility based on the notion of utility differences, "Management Science", 1(1955), 259-270.
• Szapiro T., Podejście interaktywne we wspomaganiu podejmowania decyzji, Monografie i opracowania nr 338, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 1991.
• Szrejder J.A., Równość, podobieństwo, porządek, WN-T, Warszawa 1975.
• Świtalski Z., Rationality of fuzzy reciprocal preference relations, "Fuzzy Sets and Systems", 107(1999), 187-190.
• Świtalski Z., Miękkie modele preferencji - wykorzystanie relacji stopniowalnych, w: Modelowanie preferencji a ryzyko '99, Wydawnictwo AE Katowice, Katowice 1999.
• Świtalski Z., Wybór wariantów decyzji ekonomicznych z zastosowaniem rozmytej relacji preferencji, "Badania Operacyjne i Decyzje", 3(1993), 65-75.
• Świtalski Z., Transitivity of fuzzy preference relations - an empirical study, "Fuzzy Sets and Systems", 118(2001), 501-508.
• Świtalski Z., Half- integrality of vertices of the generalized transitive tournament polytope, praca wysłana do druku w "Discrete Mathematics".
• Tanino T., Fuzzy preference orderings in group decision making, "Fuzzy Sets and Systems", 12(1984), 117-134.
• Tanino T., Fuzzy preference relations in group decision making, w: Non - Conventional Preference Relations in Decision Making (J. Kacprzyk, M. Roubens - eds.), Lect. Notes in Economics and Math. Systems, v. 301, Springer, Berlin 1988, 54-71.
• Tarczyński W., Rynki kapitałowe. Metody ilościowe, vol. II, Agencja Wydawnicza "PLACET", Warszawa 1997.
• Tsoukias A., A qualitative approach to face uncertainty in decision models, "Decision Support Systems", 12(1994), 287-296.
• Trzaskalik T., Trzpiot G., Zaraś K., Modelowanie preferencji z wykorzystaniem dominacji stochastycznych, Wyd. AE, Katowice 1998.
• Tsoukias A., Vincke Ph., A new axiomatic foundation of partial comparability, "Theory and Decision" 39(1995), 79-114.
• Tsoukias A., Vincke Ph., Double Threshold Orders: A New Axiomatization, J. of Multi - Criteria Decision Analysis", 7(1998), 285-301.
• Tyszka T., Psychologiczne pułapki oceniania i podejmowania decyzji, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2000.
• Tyszka T., Analiza decyzyjna i psychologia decyzji, PWN, Warszawa 1986.
• Tversky A., Intransitivity of preferences, "Psychological Review", 76(1969), 31-38.
• Van de Walle B., De Baets B., Kerre E., Characterizable fuzzy preference structures, "Annals of Operations Research", 80(1998), 105-136.
• Varian H. R., Mikroekonomia. Kurs średni, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.
• Vickrey W., Utility, strategy and social decision rules, "Quarterly Journal of Economics", 74(1960), 507-535.
• Vincke Ph., {P, Q, I} - Preference Structures, 72-81.
• Vincke Ph., Multicriteria Decision - aid, Wiley, New York 1992.
• Vincke Ph., {P, Q, I, J} - Preference Structures, 1-10.
• Wagner H. M., Badania operacyjne - zastosowania w zarządzaniu, PWE, Warszawa 1980.
• Wakabayashi Y., Aggregation of binary relations; algorithmic and polyhedral investigations, Doctoral Dissertation, Univ. of Augsburg, Augsburg 1986.
• Walesiak M., Metody analizy danych marketingowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996.
• Walesiak M., Bąk A., Conjoint analysis w badaniach marketingowych, Wydawnictwo AE Wrocław, Wrocław 2000.
• Wilson R.J., Wprowadzenie do teorii grafów, PWN, Warszawa 2000.
• Witkowski T., Decyzje w zarządzaniu przedsiębiorstwem, WN-T, Warszawa 2000.
• Zaborski A., Skalowanie wielowymiarowe w badaniach marketingowych, Wydawnictwo AE Wrocław, Wrocław 2001.
• Zadeh L.A., Fuzzy Sets, "Information and Control", 8(1965), 338-353.