Ambiwalencje międzypokoleniowe w Polsce: wyzwania relacyjne w starzejącym się społeczeństwie

• Autorzy: Romanowska Magdalena

Warianty tytułu

EN

Intergenerational Ambivalences in Poland: Challenges to Relationships in an Aging Society

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł podejmuje problematykę relacji międzypokoleniowych pomiędzy jednostkami z dwóch oddalonych od siebie kohort wiekowych w kontekście polaryzacji społecznej związanej ze starzeniem się społeczeństwa w Polsce. Podstawą analizy jest materiał zebrany techniką indywidualnych wywiadów pogłębionych przeprowadzonych w Warszawie w 2023 roku z młodymi osobami (16–20 lat) i seniorami (68–80 lat). Podejście pokoleniowe przyjęte na potrzeby niniejszego tekstu ma na celu ukazanie narracji obu kohort w kontekście – z jednej strony – postrzegania potencjalnych konfliktów międzypokoleniowych, a z drugiej – potencjału i podstaw budowania solidarności międzypokoleniowej. W analizie danych wypracowano koncepcję ambiwalencji pokoleniowej, gdyż kategoria ta, czerpiąca z socjologicznego pojęcia ambiwalencji w ujęciu generacyjnym, pozwala uchwycić sprzeczności w relacjach pomiędzy członkami różnych pokoleń i ich przejawy w interakcjach. Dzięki temu pokazano, jak koncepcję ambiwalencji można zastosować w celu lepszego zrozumienia relacji międzypokoleniowych we współczesnej Polsce.

EN

The article offers an analysis of the intergenerational relationships among different age cohorts in Poland, whose context is the social polarization connected to the society’s ageing. The text relies on the material gathered through the individual in-depth interviews conducted in Warsaw in 2023 with young individuals (16–20) and the elderly (68–80). Adopting the generational approach, the article presents the narratives of both cohorts from the two interlinked perspectives: the potential intergenerational conflicts, on the one hand, and the potential for building generational solidarity, on the other. The analysis has allowed to coin the concept of generational ambivalence. Drawing on the sociological concept of ambivalence from a generational perspective, the proposed category allows to capture contradictions in the relationships between different generations’ members. The article shows how the concept of ambivalence can be applied to foster a better understanding of intergenerational relationships in contemporary Poland.

Słowa kluczowe

PL

konflikt; pokoleniowość; pokoleniowy habitus; solidarność; ambiwalencja generacyjna

EN

conflict; generation; solidarity; intergenerational ambivalence; generational habitus

• Wydawca: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Czasopismo: Studia Socjologiczne
• Rocznik: 2024
• Numer: 4
• Strony: 53-80

Daty

wydano

2024-12-12

Twórcy

autor

Romanowska Magdalena

• Uniwersytet SWPS

Bibliografia

• Aboim, S., Vasconcelos, P. (2014). From political to social generations: A critical re- appraisal of Mannheim’s classical approach. European Journal of Social Theory, 17(2), 165–183. https://doi.org/10.1177/1368431013509681
• Ayalon, L., Roy, S., Aloni, O., Keating, N. (2023). A scoping review of research on older people and intergenerational relations in the context of climate change. The Gerontologist, 63 (5), 945–958. https://doi.org/10.1093/geront/gnac028
• Balicki, J. (2020). Solidarność państw członkowskich UE w czasie kryzysu migra- cyjnego. Studia Europejskie, 24(3), 25–43. https://doi.org/10.33067/SE.3.2020.2
• Bengtson, V., Giarrusso, R., Mabry, J. B., Silverstein, M. (2002). Solidarity, conflict, and ambivalence: Complementary or competing perspectives on intergenera- tional relationships? Journal of Marriage and the Family, 568–576. https://doi. org/10.1111/j.1741-3737.2002.00568.x
• Bourdieu, P. (1985). The social space and the genesis of groups. Social Science Infor- mation, 24(2), 195–220. https://doi.org/10.1177/053901885024002001
• Bristow, J. (2019). Stop Mugging Grandma: The „Generation Wars” and Why Boomer Blaming Won’t Solve Anything. Yale University Press.
• Brzezińska, A. I., Kaczan, R., Piotrowski, K., Rękosiewicz, M. (2011). Odroczona dorosłość: fakt czy artefakt? Nauka, 4, 67–107.
• Buler, M., Pustułka, P. (2020). Dwa pokolenia Polek o praktykach rodzinnych. Między ciągłością a zmianą. Przegląd Socjologiczny, 69(2), 33–53. https://doi. org/10.26485/PS/2020/69.2/2
• Butler, R. N. (1969). Ageism: Another form of bigotry. The Gerontologist, 9(4_Part_1), 243–246. https://doi.org/10.1093/geront/9.4_Part_1.243
• Bytheway, B. (1994). Ageism. McGraw-Hill Education (UK).
• CBOS. (2021). Ważne kwestie społeczno-polityczne w opiniach młodych Polaków (B.
• Roguska). Centrum Badania Opinii Społecznej.
• Colombo, E., Rebughini, P. (2019). Youth and the Politics of the Present: Coping with
• Complexity and Ambivalence. Taylor and Francis.
• Collins, R., Sanderson, S. (2015). Conflict Sociology (1st red.). Taylor and Francis. Connidis, I.A., McMullin, J.A. (2002), Sociological Ambivalence and Family Ties:
• A Critical Perspective. Journal of Marriage and Family, 64: 558–567. https://doi.
• org/10.1111/j.1741-3737.2002.00558
• Cook, D. (2023). What is a digital nomad? Definition and taxonomy in the era of
• mainstream remote work. World Leisure Journal, 65(2), 256–275. https://doi.org/
• 10.1080/16078055.2023.2190608
• Cześnik, M., Zagórski, P. (2022). Wiek a uczestnictwo wyborcze w Polsce: cykl ży-
• cia, okres, kohorta. Studia Socjologiczne, 41(4), 41–66. https://doi.org/10.24425/
• sts.2022.143582
• Domínguez-Rué, E., Nierling, L. (2016). Ageing and technology: Perspectives from
• the social sciences. Transcript Verlag.
• Edmunds, J., Turner, B. S. (red.). (2002). Generational Consciousness, Narrative, and
• Politics. Rowman Littlefield Publishers.
• Elder Jr, G. H. (1994). Time, human agency, and social change: Perspectives on the
• life course. Social Psychology Quarterly, 4–15.
• Elliott, R. (2021). The ‘Boomer remover’: Intergenerational discounting, the coro-
• navirus and climate change. The Sociological Review, 70(1), 74–91. https://doi.
• org/10.1177/00380261211049023
• Fabiś, A., Wawrzyniak, J. K., Chabior, A. (2015). Ludzka starość. Wybrane zagadnie-
• nia z gerontologii społecznej. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Fihel, A., Okólski, M. (2018). Przemiany cywilizacyjne, ludnościowe i starzenie się społeczeństwa. Wyzwania starzejącego się społeczeństwa. Polska dziś i jutro, 22– 63. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Gilleard, C. (2004). Cohorts and generations in the study of social change. Social Theory & Health, 2(1), 106–119.
• Gilleard, C. (2020). Bourdieu’s forms of capital and the stratification of later life. Jo- urnal of Aging Studies, 53, 100851. https://doi.org/10.1016/j.jaging.2020.100851.
• GUS. (2023). Prognoza ludności rezydującej dla Polski 2023–2060. GUS. Hendricks, J., Powell, J., Dumas, A., Turner, B. S. (2009). Aging in post-industrial
• societies: Intergenerational conflict and solidarity. Springer.
• Henig, D., Knight, D. M. (2023). Polycrisis: Prompts for an emerging worldview. An-
• thropology Today, 39(2), 3–6. https://doi.org/10.1111/1467-8322.12793
• Hillier, S. M., Barrow, G. M. (2014). Aging, the Individual, and Society. Cengage
• Learning.
• Irwin, S. (1996). Age-related distributive justice and claims on resources. British Jo-
• urnal of Sociology, 68–92.
• Kajta, J., Pustułka, P. (2023). Międzypokoleniowy przekaz wartości i wizji dobrego
• życia w rodzinie. Porównanie perspektyw młodych dorosłych i ich rodziców. Stu-
• dia BAS, 3(75), 97–118. https://doi.org/10.31268/StudiaBAS.2023.26
• Kohli, M., Albertini, M. (2009). Childlessness and intergenerational transfers: What is
• at stake? Ageing & Society, 29(8), 1171–1183.
• Kohli, M. (2010). Age groups and generations: Lines of conflict and potentials for
• integration. Springer Berlin Heidelberg.
• Krajewski, M. (2012). Generacje rzeczy. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologicz-
• ny, 74(3), 91–103.
• Lowenstein, A. (2007). Solidarity–conflict and ambivalence: Testing two conceptual
• frameworks and their impact on quality of life for older family members. The Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences, 62(2), 100–107.
• Luscher, K., Hoff, A. (2013). Intergenerational ambivalence: Beyond solidarity and conflict. Intergenerational relations, 39–64.
• Luscher, K., Pillemer, K. (1998). Intergenerational ambivalence: A new approach to the study of parent-child relations in later life. Journal of Marriage and the Family, 413–425.
• Maciejewska, Ż. (2016). „Srebrne Tsunami” – skutki społeczne zmian demograficz- nych w XXI wieku. Zeszyty Naukowe Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego w Zielonej Górze, 3(4), 165–176.
• Malak, A., Strzelecka, M., Tusznio, J. (2024). Czym jest solidarność ekologiczna?: Badanie perspektywy obrońców rzek w Polsce. Studia Socjologiczne, 252. https:// doi.org//10.24425/sts.2024.149318
• Mannheim, K. (1970). The sociological problem of generations. Essays on the Socio- logy of Knowledge. Psychoanalytic Review, 57(3).
• Matthews, F., Marioni, R., Brayne, C., Medical Research Council Cognitive Function and Ageing Study. (2012). Examining the influence of gender, education, social class and birth cohort on MMSE tracking over time: A population-based prospec- tive cohort study. BMC Geriatrics, 12, 1–5.
• Mead, M. (1970). Culture and Commitment. A Study of the Generation Gap. Natural History Press.
• Miles, M. B. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook. Thousand Oaks.
• Morgan, L. A., Kunkel, S. R. (2007). Aging, Society, and the Life Course. Springer Publishing Company.
• Muster, R. (2020). Pokolenie „Z” na współczesnym rynku pracy w opiniach praco- dawców. Humanizacja Pracy, 1, 131–146.
• Neufeld, K. H. S., Starzyk, K. B., Gaucher, D. (2019). Political solidarity: A theory and a measure. Journal of Social and Political Psychology, 7(2), 726–765.
• Pickard, S. (2019). Age war as the new class war? Contemporary representations of intergenerational inequity. Journal of Social Policy, 48(2), 369–386.
• Pilcher, J. (1994). Mannheim’s sociology of generations: An undervalued legacy. Brit- ish Journal of Sociology, 481–495.
• Pillemer, K., Suitor, J. J. (2002). Explaining mothers’ ambivalence toward their adult children. Journal of Marriage and Family, 64(3), 602–613. https://doi.org/10.1111/ j.1741-3737.2002.00602.x
• Pillemer, K., Suitor, J. J., Mock, S. E., Sabir, M., Pardo, T. B., Sechrist, J. (2007). Capturing the complexity of intergenerational relations: Exploring ambivalence within later‐life families. Journal of Social Issues, 63(4), 775–791. https://doi. org/10.1111/j.1540-4560.2007.00536.x
• Prensky, M. (2001). Digital natives, digital immigrants part 2: Do they really think differently? On the Horizon, 9(6), 1–6.
• Prinzen, K. (2014). Intergenerational ambivalence: New perspectives on intergenera- tional relationships in the German welfare state. Ageing & Society, 34(3), 428–451. https://doi.org/10.1017/S0144686X12001080
• Purhonen, S. (2016). Generations on paper: Bourdieu and the critique of ‘genera- tionalism’. Social Science Information, 55(1), 94–114. https://doi.org/10.1177/ 0539018415608967
• Pustułka, P., Radzińska, J., Kajta, J., Sarnowska, J., Kwiatkowska, A., Golińska, A. (2021). Transitions to adulthood during COVID-19: Background and early find- ings from the ULTRAGEN project (Vol. 4, pp. 1–65). Youth Working Papers. https://doi.org/10.23809/14
• Radzińska, J. (2022). Zmiana postrzegania i doświadczania solidarności w pande- mii COVID-19. Studia Socjologiczne, 246(3), 111–136. https://doi.org/10.24425/ sts.2022.142636
• Rama, M. D., de Ridder, H., Bouma, H. (2001). Technology generation and age in using layered user interfaces. Gerontechnology.
• Sánchez-Moreno, E., Gallardo-Peralta, L. P. (2022). Income inequalities, social support and depressive symptoms among older adults in Europe: A multilevel cross-sec-tional study. European Journal of Ageing, 19(3), 663–675. https://doi.org/10.1007/
• s10433-021-00670-2
• Seltzer, J., Yahirun, J. (2013). Diversity in old age: The elderly in changing economic
• and family contexts. UCLA CCPR Population Working Papers.
• Sikorska, M. (2020). Ambiwalencja socjologiczna jako kategoria użyteczna w ba- daniach życia rodzinnego. Studia Socjologiczne, 238(3), 107–133. https://doi.
• org/10.24425/sts.2020.132472
• Silverstein, M., Bengtson, V. L. (1997). Intergenerational solidarity and the structure
• of adult child-parent relationships in American families. American Journal of So-
• ciology, 103(2), 429–460. https://doi.org/10.1086/231213
• Sowada, C. (2011). Starzenie się człowieka i starzenie się populacji. Podział odpowie-
• dzialności za skutki finansowe w systemie opieki zdrowotnej. Zdrowie Publiczne
• i Zarządzanie, 9(1), 86–100. https://doi.org/10.4467/20842627OZ.11.006.0343 Sztompka, P. (2002). Socjologia. Znak.
• Szukalski, P. (2002). Przepływy międzypokoleniowe i ich kontekst demograficzny. Wy-
• dawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Szukalski, P. (2008). Ageizm–dyskryminacja ze względu na wiek. Starzenie się ludno-
• ści Polski – między demografią a gerontologią społeczną. Wydawnictwo Uniwer-
• sytet Łódzki.
• Szukalski, P. (2012). Solidarność pokoleń. Dylematy relacji międzypokoleniowych.
• Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Timonen, V., Conlon, C., Scharf, T., Carney, G. (2013). Family, state, class and soli-
• darity: Re-conceptualising intergenerational solidarity through the grounded the- ory approach. European Journal of Ageing, 10, 171–179. https://doi.org/10.1007/ s10433-013-0272-x
• Trzcionka-Wieczorek, A. (2020). Edukacja do starości młodzieży szkolnej. Wydawni- ctwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Turner, B. S. (1998). Ageing and generational conflicts: A reply to Sarah Irwin. British Journal of Sociology, 299–304. https://doi.org/10.2307/591314
• Van Hoof, J., Kazak, J. K., Perek-Białas, J. M., Peek, S. T. (2018). The challenges of urban ageing: Making cities age-friendly in Europe. International Journal of Environmental Research and Public Health, 15(11), 2473. https://doi.org/10.3390/ ijerph15112473
• Vanhuysse, P., Perek-Białas, J. (2021). The political demography of missed opportu- nity: Populations and policies in a younger but faster-ageing East Central Europe, 1990–2040. In: Global Political Demography: The Politics of Population Change (pp. 373–399). Springer International Publishing.
• Wade-Benzoni, K. A. (2019). Legacy motivations and the psychology of intergen- erational decisions. Current Opinion in Psychology, 26, 19–22. https://doi. org/10.1016/j.copsyc.2018.03.013
• Walker, A. (2013). Intergenerational relations and the provision of welfare. The New Generational Contract. Routledge.
• Ward, L., Fleischer, S. (2023). An intergenerational divide in the context of COVID-19? Social Policy Review, 35: Analysis and Debate in Social Policy. https://doi. org/10.2307/jj.4350568.7
• White, J. (2013). Thinking generations. British Journal of Sociology, 64, 216–247. https://doi.org/10.1111/1468-4446.12015
• Wildman, J. M., Goulding, A., Moffatt, S., Scharf, T., Stenning, A. (2022). Intergen- erational equity, equality and reciprocity in economically and politically turbulent times: Narratives from across generations. Ageing & Society, 42(10), 2284–2303. https://doi.org/10.1017/S0144686X21000052
• Wrzesień, W. (2021). Pokoleniowość w świecie smartfonów, algorytmizacji i sztucz- nej inteligencji. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 83(3), 301–317. https://doi.org/10.14746/rpeis.2021.83.3.20
• Zeng, J., Abidin, C. (2021). ‘#OkBoomer, time to meet the Zoomers’: Studying the memefication of intergenerational politics on TikTok. Information, Communication & Society, 24(16), 2459–2481. https://doi.org/10.1080/1369118X.2021.1961007

Identyfikatory

DOI

10.24425/sts.2024.152853