Czas niszczy wszystko. Fenomen odwróconej chronologii w opowiadaniu filmowym

• Autorzy: Barbara Szczekała

Warianty tytułu

EN

Time Destroys Everything. The phenomenon of reverse chronology in film narrative

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem artykułu jest opisanie i sproblematyzowanie fenomenu wstecznej narracji filmowej. Filmy takie jak „Happy End“, „Zdrada“, „Dwie przyjaciółki“, „Miętowy cukierek“, „Memento“, „5x2“ czy „Nieodwracalne“ w różny sposób funkcjonalizują chwyt odwróconej chronologii sekwencji. Jego rolą jest nie tylko stymulowanie aktywności odbiorczej, lecz także redefinicja, czy też dekonstrukcja konwencji gatunkowych oraz form identyfikacji widza z bohaterem. Nowatorstwo strukturalne i samozwrotność tych filmów sprawiają, że ich interpretacja musi uwzględniać także „fikcyjne doświadczenie czasowe“ (Paul Ricoeur). Autorka bada wsteczną narrację z perspektywy poetyki historycznej i form recepcji. Artykuł zawiera analizę sposobów, w jakie odwrócona chronologia sekwencji przedstawia kwestie epistemologiczne oraz opozycję przyszłości i przeszłości. Kontekstem analitycznym artykułu są narzędzia wypracowane przez narratologię (Mieke Bal) i teorię neoformalno-kognitywną.

EN

The aim of the article is to describe and problematize the phenomenon of reverse film narration. Films such as „Happy End“, „Betrayal“, „Two Friends“, „Peppermint candy“, „Memento“, „5x2“ or „Irreversible“ use the technique of the reverse sequence of events in different ways. Its role is not only the stimulation of the reception by the audience, but also a redefinition, or perhaps deconstruction of genre conventions and forms of viewer’s identifications with the protagonist. The structural innovation and self reflexivity of these films mean that their interpretation must also consider fictitious experience of time (Paul Ricoeur). The author reflects on reverse narrative from the perspective of historical poetics and forms of reception. The article contains an analysis of ways in which reverse sequence chronology presents epistemological matters and the opposition between the future and the past. The analytical context for the article is provided by the tools developed in narratology (Mieke Bal) and neoformal-cognitive theory.

Słowa kluczowe

PL

chronologia; czas

EN

chronology; time

• Wydawca: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Czasopismo: Kwartalnik Filmowy
• Rocznik: 2014
• Numer: 86
• Strony: 47-66

Twórcy

autor

Barbara Szczekała

• Instytut Sztuk Audiowizualnych, Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej, Uniwersytet Jagielloński

Bibliografia

• Amis, Martin. 1997. Strzała czasu. Tłum. M. Kłobukowski. Warszawa: Muza.
• Arystoteles. 1989. Poetyka. Tłum. i oprac. H. Podbielski.Wrocław – Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Bachtin, Michaił. 1982. Problemy literatury i estetyki. Tłum. W. Grajewski. Warszawa: Czytelnik.
• Bal, Mieke. 2012. Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji. Tłum. zbior. pod red. E. Kraskowskiej i E. Rajewskiej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Bordwell, David, Kristin Thompson. 2010. Film Art. Sztuka filmowa. Wprowadzenie. Tłum. B. Rosińska. Warszawa: Wydawnictwo Wojciech Marzec.
• Branigan, Edward. 1999. Schemat fabularny. Tłum. J. Ostaszewski. W: J. Ostaszewski (red.). Kognitywna teoria filmu. Antologia przekładów. Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński.
• Brooks, Peter. 1992. Reading for the Plot. Design and Intention in Narrative, Cambridge – London: Harvard University Press.
• Cameron, Allan. 2008. Modular Narratives in Contemporary Cinema. New York: Palgrave Macmillan.
• Ebert, Roger. Betrayal, http://www.rogerebert.com/reviews/betrayal-1983.
• Eco, Umberto. 2012. Czas w sztuce. W: tenże. Po drugiej stornie lustra i inne eseje. Tłum. J. Wajs. Warszawa: WAB.
• Field, Syd. The Use of Flashbacks, http://www.writersstore.com/the-use-of-flashbacks/.
• Hoberman, James. Persistence of Memory, http://www.villagevoice.com/2001-03-13/film/persistence-of-memory/1/.
• Ostaszewski, Jacek. 2007. W pętli zapomnienia. Analiza narracyjna filmu „Memento” Christophera Nolana. W: P. Francuz (red.). Psychologiczne aspekty komunikacji audiowizualnej. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
• Ricoeur, Paul. 2008. Fikcyjne doświadczenie czasowe. W: tenże. Czas i opowieść, t. II: Konfiguracja w opowieści fikcyjnej. Tłum. J. Jakubowski. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.