Rachunkowość zarządcza/controlling –przegląd publikacji w „Zeszytach TeoretycznychRachunkowości” za lata 2010–2020

• Autorzy: Dobroszek Justyna , Masztalerz Marek

Warianty tytułu

EN

Management accounting/controlling – publication review in “Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości” for the years 2010–2020

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Cel: Celem badania jest przegląd artykułów naukowych z rachunkowości zarządczej/control-lingu (RZ/C) opublikowanych w „Zeszytach Teoretycznych Rachunkowości” (ZTR) w latach 2010–2020. Metodyka/podejście badawcze: Dokonano przeglądu (według wyznaczonych kryteriów podziału) artykułów naukowych z zakresu RZ/C opublikowanych w ZTR – wiodącym polskim czasopiśmie wyspecjalizowanym w badaniach naukowych z rachunkowości. Jako okres analizy przyjęto lata 2010–2020, w których miało miejsce umacnianie się gospodarki ryn-kowej w Polsce, w tym jej umiędzynarodowienie. Do prezentacji wyników badania empirycznego zastosowano statystykę deskryptywną. Wyniki: Choć upłynęło ponad 30 lat od transformacji ekonomiczno-społecznej w Polsce i przepływ informacji naukowych i biznesowych jest na wyciągnięcie ręki, to jednak liczba publikacji z zakresu RZ/C nie wzrasta istotnie. Opublikowane artykuły z omawianego zakresu w większym stopniu nawiązują do terminu „rachunkowość zarządcza” niż „control-ling”. Połowa publikacji porusza kwestię metod i narzędzi, ale w niewielkim stopniu nawią-zują one do innowacyjnych aspektów RZ/C. Większość publikacji opiera się na badaniach empi-rycznych, a udział artykułów przeglądowo-koncepcyjnych wyraźnie spada. Ograniczenia/implikacje badawcze: Badanie jest ograniczone do czasopisma ZTR i lat 2010–2020. Oryginalność/wartość: Artykuł stanowi wkład do nauki rachunkowości dostarczając wiedzy na temat poruszanej problematyki z zakresu rachunkowości zarządczej/controllingu w publikacjach w Polsce w kontekście procesu umiędzynarodowienia badań naukowych i wyzwań współczesnych gospodarek.

EN

Purpose: The aim of the study is to review research papers on management accounting/con-trolling (MA/C) published in the Polish journal “Zeszyty Teoretyczne Rachunkowościˮ (ZTR) in 2010–2020. Methodology/approach: The research papers in the field of MA/C published in ZTR – a lead-ing Polish journal that specializes in accounting research – were reviewed (according to the designated criteria). The years 2010–2020 were chosen as the period of analysis. This period reflects the strengthening of the market economy in Poland, including its internationalization. Descriptive statistics were used to present the results of the empirical study. Findings: Although more than 30 years have passed since the economic and social trans-formation in Poland, and the flow of scientific and business information is at our fingertips, the number of publications in the field of MA/C has not increased significantly. Articles published in this field refer to the term "management accounting" to a greater extent than "controlling". Half of the publications deal with the issue of methods and tools, but to a small extent, they refer to the innovative aspects of MA/C. Most of the publications are based on empirical research, and the share of review-conceptual articles is clearly decreasing. Research limitations/implications: The study is limited to the journal ZTR and the period 2010–2020. Originality/value: The article contributes to the literature by providing knowledge about the issues raised in the field of management accounting/controlling in research publica-tions in Poland in the context of the internationalization of scientific research and the chal-lenges of modern economies.

Słowa kluczowe

PL

rachunkowość zarządcza; controlling; „Zeszyty Teoretyczne Rachunko-wościˮ; Polska; innowacyjność

EN

management accounting; controlling; “The Theoretical Journal of Accountingˮ; Poland; innovativeness

• Wydawca: Stowarzyszenie Księgowych w Polsce
• Czasopismo: Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości
• Rocznik: 2021
• Numer: 45(2)
• Strony: 13-31

Twórcy

autor

Dobroszek Justyna

• Katedra Rachunkowości, Wydział Zarządzania, Uniwersytet Łódzki,

autor

Masztalerz Marek

• Katedra Rachunkowości i Rewizji Finansowej, Instytut Rachun-kowości i Zarządzania Finansami, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu,

Bibliografia

• Abernethy M.A., Bouwens J. (2005), Determinants of accounting innovation Implementa-tion, „Abacus”, 41 (3), s. 217–240.
• Ax C., Greve J. (2017), Adoption of Management Accounting Innovations: Organizational Culture Compatibility and Perceived Outcomes, „Management Accounting Research”, 34, s. 59–74, DOI: 10.1016/j.mar.2016.07.007.
• Baines A, Langfield-Smith K. (2003), Antecedents to management accounting change: a structural equation approach, „Accounting, Organizations and Society”, 28, s. 675–698.
• Becker A., Messner M. (2005), After the scandals: A German-speaking perspective on manage-ment accounting research and education, „European Accounting Review”, 14 (2), s. 417–427.
• Bhimani A., Willcocks L. (2014), Digitisation, ‘Big Data’ and the transformation of account-ing information, „Accounting and Business Research”, 44 (4), s. 469–490, DOI: 10.1080/00014788.2014.910051.
• Brandau M., Endenich C., Luther R., Trapp R. (2017), Separation – integration – and now…? A historical perspective on the relationship between German management accounting and fi-nancial accounting, „Accounting History”, 22 (1), s. 67-91, DOI: 10.1177/1032373216658035.
• Busco C., Quattrone P. (2018), In Search of the "Perfect One": How accounting as a majestic machine sustains inventions through generative 'in-tensions', „Management Accounting Research”, 39, s. 1–16, DOI: 10.1016/j.mar.2017.02.002.
• Chenhall R., Langfield-Smith K. (1998), Adoption and benefits of management accounting practices: An Australian study, „Management Accounting Research”, 9, s. 1–19.
• Chenhall R., Langfield-Smith K. (1999), The implementation of innovative management accounting systems, „Australian Accounting Review”, 9 (19), s. 37–46.
• Dobija M. (2011), Rachunkowość zarządcza i controlling, PWN, Warszawa.
• Dobroszek J. (2011), Ewolucja controllingu w praktyce amerykańskich i europejskich przed-siębiorstw, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica”, 249, s. 101–121.
• Dobroszek J. (2016), Koszty i wyniki w systemie controllingu w przedsiębiorstwach usług logistycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Dobroszek J., Biernacki M., Macuda M. (2020), Management accounting in logistics and supply chain management: evidence from Poland, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 106 (162), s. 153–176.
• Dobroszek J., Waniak-Michalak H. (2016), The 40-year impact of the journal „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości” on the development of accounting in Poland, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 90 (146), s. 11–40.
• Ewert R., Wagenhofer A. (2007), Management accounting theory and practice in German-speaking countries, [w:] Chapman C.S, Hopwood A.G, Shields M.D. (eds.), Handbook of Management Accounting Research, vol. 2, Elsevier, Amsterdam, s. 1035–1069.
• Guilding C., Cravens K.S., Tayles M. (2000), An international comparison of strategic management accounting practices, „Management Accounting Research”, 11, s. 113–135.
• Haiza Muhammad Zawawi N., Hoque Z. (2010), Research in management accounting inno-vations: An overview of its recent development, „Qualitative Research in Accounting & Management”, 7 (4), s. 505–568, DOI: 10.1108/11766091011094554.
• Hebeler C. (2006), Integration von internem und externem Rechnungswesen bei Henkel – Eine ex-post Analyse, „Zeitschrift für Controlling und Management”, 50, s. 4–13.
• Ikäheimo S., Taipaleenmäki J. (2010), The divergence and convergence of financial account-ing and management accounting—historical and international perspectives from the U.S., Germany, and Finland, „Die Betriebswirtshaft: Special issue on integration of financial and managerial accounting”, 70, s. 349–68.
• Järvenpää M. (2007), Making Business Partners: A Case Study on how Management Account-ing Culture was Changed, „European Accounting Review”, 16, s. 99–142.
• Jędrzejka D. (2019), Zrobotyzowana automatyzacja procesów i jej wpływ na rachunkowość, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 105, s. 137–166, DOI: 10.5604/01.3001.0013.6061.
• Kabalski P. (2014), Rola rachunkowości zarządczej w procesie sprawozdawczości finansowej, [w:] Szychta A. (red.), Rachunkowość zarządcza, Wolters Kluwer, Warszawa, s. 814–839.
• Karmańska A. (red.) (2006), Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, Difin, Warszawa.
• Lopez-Valeiras, E., Gomez-Conde, J., Naranjo-Gil, D. (2015), Sustainable Innovation, Management Accounting and Control Systems, and International Performance, „Sus-tainability”, 7, s. 3479-3492. DOI: 10.3390/su7033479.
• Luther R.G., Longden S. (2001), Management accounting in companies adapting to structural change and volatility in transition economies: a South African study, „Management Ac-counting Research”, 12 (3), s. 299–320.
• Łada M. (2016), Automatyzacja procesów rachunkowości zarządczej, „Prace Naukowe Uni-wersytetu Ekonomicznego we Wrocławiuˮ, 440, s. 365–372.
• Masztalerz M. (2013), Interparadigmatic dialogue in management accounting, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 72, s. 79–93.
• Masztalerz M. (2014), Global Management Accounting Principles – emperor’s new clothes?, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, 345, s. 57–65, DOI: 10.15611/pn.2014.345.05.
• Masztalerz M., Osikowicz M. (2020), Księgowi w kulturze, Wydawnictwo Ius Publicum, Katowice.
• Mattessich R. (2008), Two hundred years of accounting research – an international survey of personalities, ideas and publications, Routledge, London.
• Michalak J., Dobroszek J. (2013), Nurty i metody badawcze w nauce rachunkowości w Polsce i na świecie, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 71, s. 99–123.
• Möller K., Schäffer U., Verbeeten F. (2020), Digitalization in management accounting and control: an editorial, „Journal of Management Control”, 31, s. 1–8, DOI: 10.1007/s00187-020-00300-5.
• Nita B. (2015), Globalne zasady rachunkowości zarządczej – próba standaryzacji, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego”, 854, Finanse. Rynki Finansowe. Ubezpiecze-nia, 73, s. 139–147.
• Nita B. (2008), Rachunkowość w zarządzaniu strategicznym przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa.
• Nowak E. (red.) (2011), Controlling w działalności przedsiębiorstw, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Oyewo B. (2021), Do innovation attributes really drive the diffusion of management accounting innovations? Examination of factors determining usage intensity of strategic manage-ment accounting, „Journal of Applied Accounting Research”, 22 (3), s. 507–538, DOI: 10.1108/JAAR-07-2020-0142.
• Pavlatos O., Kostakis X. (2018), Management Accounting Innovations in a Time of Economic Crisis, „Journal of Economic Asymmetries”, 18, DOI: 10.1016/j.jeca.2018.e00106.
• Rieg R., Zarzycka E., Dobroszek J. (2021, w druku). Determinants of separating management accounting from financial accountingin SMEs and Family Firms – evidence from Poland and German, „Journal of East European Management Studies”.
• Sadowska B. (2018), Rachunkowość w podmiotach gospodarki komunalnej – stan obecny i perspektywa zmian, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 103 (159), s. 150–168.
• Schäffer U. (2013), Management accounting research in Germany: from splendid isolation to being part of the international community, „Journal of Management Control”, 23, s. 291–309, DOI: 10.1007/s00187-013-0170-6.
• Schmeisser B. (2013), A Systematic Review of Literature on Offshoring of Value Chain Activities, „Journal of International Managementˮ, 19 (4), s. 390–406.
• Schwab K. (2018), Czwarta rewolucja przemysłowa, Wydawnictwo Studio EMKA, Warszawa.
• Sobańska I. (2012), Jedność systemu rachunkowości, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowo-ści”, 66 (122), s. 179–189.
• Sobańska I., Szychta A., Świderska G.K., Kabalski P. (2010), Rachunkowość zarządcza a controlling. Stanowisko Komisji Rachunkowości Zarządczej i Controllingu Rady Nau-kowej Stowarzyszenia Księgowych w Polsce, „Rachunkowość”, 3. s. 59–62.
• Sobczyk M. (2017), Zakres pojęciowy terminu „informacja niefinansowa” jako źródło zróżni-cowania ujawnień niefinansowych przedsiębiorstw, „Finanse. Rynki Finansowe. Ubezpie-czenia”, 88 (1), s. 395–401.
• Staszel A. (2016), Rachunkowość jako nauka w świetle badań z zakresu przedmiotowego polskiej literatury, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicz-nego w Katowicach”, 268, s. 187–195.
• Szychta A. (2007), Etapy ewolucji i kierunki integracji metod rachunkowości zarządczej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Szychta A. (2014), Kierunki alternatywnych badań naukowych w rachunkowości zarządczej, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 80 (136), s. 193–223.
• Szychta A. (2019a), Specjaliści do spraw rachunkowości zarządczej w przedsiębiorstwach małych, średnich i dużych w świetle wyników badania empirycznego w Polsce, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, 63 (11), s. 276–292, DOI: 10.15611/pn.2019.11.19.
• Szychta A. (2019b), Wielkość przedsiębiorstwa jako determinanta praktyki rachunkowości zarządczej, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 103 (159), s. 183-202, DOI: 10.5604/01.3001.0013.3082.
• Szychta A., Dobroszek J. (2017a), Academic aspects of management accounting and controlling in Poland since the 1990s, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 93 (149), s. 175–209.
• Szychta A., Dobroszek J. (2017b), Postrzeganie controllingu w środowisku naukowym ra-chunkowości w Polsce, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, 471, s. 365–378.
• Świderska G.K. (red.) (2003), Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, Difin, Warszawa.
• Świderska G.K. (2007), Wyzwania dla ekspertów rachunkowości wobec nowych koncepcji raportowania, [w:] Cebrowska T., Kowalik A., Stępień R. (red.), Rachunkowość wczoraj, dziś, jutro, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa, s. 321–332.
• Wagenhofer A. (2006), Management accounting research in German-speaking countries, „Journal of Management Accounting Research”, 18, s. 1–19.
• Walińska E. (2014), Rachunkowość jako nauka – jej współdziałanie z dyscypliną finanse, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse. Rynki Finansowe. Ubezpie-czenia”, 66 (803), s. 509–523.
• Walińska E., Gad J., Bek-Gaik B. (2018), Informacje finansowe i niefinansowe w raporcie zintegrowanym – praktyka spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 100 (156), s. 167–189.
• Winiarska K. (2009), Rachunek kosztów i rachunkowość zarządcza jako instrumenty wspo-magania decyzji kierowniczych, Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, Koszalin.
• Weißenberger B.E., Angelkort H. (2011), Integration of financial and management account-ing systems: the mediating influence of a consistent financial language on controllership effectiveness, „Management Accounting Research”, 22, s. 160–80.
• Zarzycka E., Dobroszek J, Lepistö L., Moilanen S. (2019), Coexistence of innovation and standardization: evidence from the lean environment of business process outsourcing, „Journal of Management Control”, 30 (3), s. 251–286.
• Zarzycka E., Dobroszek J. (2015), Kształcenie w obszarze rachunkowości zarządczej/control-lingu w Polsce i w Niemczech – studia porównawcze, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, 389, s. 329–337.
• CIMA, AICPA (2015), Global Management Accounting Principles, www.cgma.org (dostęp 1.05.2021).
• IGC/ICV (2020), www.icv-controlling.com/pl/o-controllingu/co-to-jest-controlling.html (do-stęp 1.05.2021).
• IMA (2008), Definition of management accounting, www.imanet.org (dostęp 1.05.2021).
• Procházka D. (2010), The Development of Financial and Management Accounting after the IFRS Adoption: A Case from the Czech Republic, http://ssrn.com/abstract=1660122 (dostęp 10.05.2021).