Zum sprachlichen Weltbild in ausgewählten Begriffen aus dem Bereich des Erbrechts in der deutschen und polnischen Sprache

• Autorzy: Piotr Owsiński , Anna Paluch

Warianty tytułu

PL

O językowym obrazie świata w wybranych pojęciach z zakresu prawa spadkowego w języku niemieckim i polskim

EN

About the linguistic picture of the world in the chosen terms from the inheritance law in the German and Polish language

• Języki publikacji: DE

Abstrakty

DE

Der Tod, die vermögensrechtlichen Beziehungen (insbesondere das Eigentumsrecht) sowie der Wille, den anderen, von sich selbst gewählten Personen sein Nachlassvermögen im Todesfall zu übergeben, bewegen den Menschen als Elemente der außersprachlichen Realität zu einem sprachlichen Handeln, indem er ein Testament ausfertigt, das immer – unabhängig von der Testamentsform – mit solch einer Sprache ausgedrückt wird, deren Wesen mindestens bis zu einem gewissen Maße vom Gesetzgeber mittels der Rechtssprache geregelt und geordnet wird. Das Recht determiniert also die Sprache des Testaments in einem solchen Grad, der für die richtige und wahrgetreue Wiedergabe des Willens von den Erblassern und für die Auslegung der Willenserklärung in Gestalt des Testaments nötig ist. Der Wille wird somit immer vor allem aus der im Testament gebrauchten Sprache rekonstruiert. Ohne Testament als Sprechakt kann der Wille des Testators keine Rechtsfolgen erzeugen. Im Beitrag werden die Ergebnisse einer sprachlichen, kognitivistisch geprägten Untersuchung von ausgewählten Begriffen aus dem Bereich des Erbrechts in der deutschen und polnischen Sprache dargestellt. Das Ziel der Analyse besteht darin, den Grad der Äquivalenz unter den Termini aus beiden Sprachen zu messen, sowie den Grad der Präsenz des sprachlichen Weltbilds in den Formulierungen aus den genannten Sprach- und Kulturkreisen zu schildern.

EN

The death, the proprietary relationships (especially right of ownership) and the will to devolve an estate to someone as the elements from the extra-linguistic reality move the people to use the language in form of the drawing up the testaments. These wills are always expressed through the agency of such language, whose form is regulated and arranged – at least to some degree – by a legislator using the legal language. The law determines then the language of the testament to that extent, which is necessary for right reconstruction of the testator’s will and for appropriate interpretation of his declaration. That will is always reconstructed on the basis of the testament, which is a speech act, without which the testator’s will cannot have any legal effects. In the paper hereunder there are presented the results of the language-cognitive analysis of the chosen terms from the inheritance law in the German and Polish language. The aim of the exploration is the showing of the terms’ equivalence in both languages, as well as the evaluation of the presence’s extent of the linguistic picture of the world in the words from both language and culture circles.

PL

Śmierć, stosunki majątkowe (w szczególności prawo własności) i chęć przekazania majątku na wypadek śmierci wybranym przez siebie osobom skłaniają człowieka jako elementy rzeczywistości pozajęzykowej do działania językowego w postaci sporządzenia testamentu wyrażonego niezależnie od formy testamentu za pomocą takiego języka, którego forma jest regulowana i porządkowana – przynajmniej do pewnego stopnia – przez prawodawcę przy użyciu języka prawnego. Prawo determinuje zatem język testamentu w takim zakresie, jaki jest niezbędny do prawidłowego odtworzenia woli spadkodawcy i interpretacji złożonego przez niego oświadczenia woli. Wola testatora jest zatem zawsze rekonstruowana głównie na podstawie testamentu będącego aktem językowym, bez którego nie może ona wywrzeć żadnych skutków prawnych. W artykule prezentowane są wyniki ukierunkowanej kognitywnie analizy językowej wybranych pojęć z zakresu prawa spadkowego w języku niemieckim i polskim, której celem jest ustalenie stopnia ekwiwalencji terminów w obu językach, jak również ocena stopnia utrwalenia językowego obrazu świata w słowach z jednego lub drugiego kręgu językowego i kulturowego.

Słowa kluczowe

PL

prawo spadkowe,; językowy obraz świata,; język niemiecki,; język polski

EN

inheritance law; linguistic picture of the world; German language; Polish language

DE

Erbrecht; sprachliches Weltbild; Deutsch; Polnisch

• Wydawca: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Czasopismo: Colloquia Germanica Stetinensia
• Rocznik: 2020
• Numer: 29
• Strony: 255-276

Twórcy

autor

Piotr Owsiński

• Instytut Filologii Germańskiej Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

autor

Anna Paluch

• Wydział Prawa i Administracji Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Bibliografia

• 1. Bartmiński, Jerzy. „Der Begriff des sprachlichen Weltbildes und die Methoden seiner Operationalisierung“. In: Tekst i dyskurs – Text und Diskurs, H. 5. Zugriff 12.12.2019. http://tekst-dyskurs.eu/images/pdf/zeszyt_5/bartminski.pdf, 261–289.
• 2. Bobrowski, Ireneusz. Zaproszenie do językoznawstwa. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1998.
• 3. Brudermüller, Gerd, Jürgen Ellenberger, Isabell Götz, Christian Grüneberg, Sebastian Herrler, Hartwig Sprau, Karsten Thorn, Walter Weidenkaff, Dietmar Weidlich, Hartmut Wicke. Palandt. Bürgerliches Gesetzbuch. München: Verlag C. H. Beck, 2018.
• 4. Büchmann, Georg. Geflügelte Worte. Der Citatenschatz des deutschen Volks. Berlin: Haude & Spenner’sche Buchhandlung (F. Weidling), 1898.
• 5. Bußmann, Hadumod (Hg.). Lexikon der Sprachwissenschaft. Stuttgart: Alfred Kröner Verlag, 1999.
• 6. Digesten. Zugriff 07.12.2019. https://www.thelatinlibrary.com/justinian/digest1.shtml.
• 7. Dajczak, Wojciech, Tomasz Giaro, Franciszek Longchamps de Bérier. Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018.
• 8. Doliwa, Adam. „Umowy dotyczące spadku“. Studia Prawa Prywatnego 1 (2008): 125–149.
• 9. Doliwa, Adam. „O rozumieniu i znaczeniu słuszności w prawie prywatnym“. Białostockie Studia Prawnicze 17 (2014): 79–88.
• 10. Dutta, Anatol. Warum Erbrecht? Das Vermögensrecht des Generationenwechsels in funktionaler Betrachtung. Tübingen: Mohr Siebeck, 2014.
• 11. Everett, Daniel L. Jak powstał język. Historia największego wynalazku ludzkości. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2019.
• 12. Gadamer, Hans-Georg. Mensch und Sprache, Zugriff 12.12.2019. http://gerardnuman.nl/artikelen/Gadamer%20-%20MENSCH%20UND%20SPRACHE%20b.pdf.
• 13. Gaweł, Agnieszka. „Sprachliche Reflexe gruppenspezifischer Weltbilder in Titeln deutscher Presseartikel zu Demonstrationen des Komitees zur Verteidigung der Demokratie (KOD)“. In: Sprachen, Literaturen und Kulturen im Kontakt. Beiträge der 25. Linguistik- und Literaturtage, Miskolc/Ungarn, 2017, H. 8, 15–30. Hamburg: Verlag Dr. Kovač, 2019.
• 14. Gizbert-Studnicki, Tomasz. „Das Problem des Übersetzens und das juristische Weltbild“. In: Übersetzen, verstehen, Brücken bauen. Geisteswissenschaftliches und literarisches Übersetzen im internationalen Kulturaustausch, hrsg. v. Armin Paul Frank, Kurt-Jürgen Maaß, Fritz Paul, Horst Turk, 305–313. Berlin: Erich Schmidt Verlag, 1993.
• 15. Hau, Wolfgang (Hg.). Juris Praxiskommentar BGB, Bd. 5: Erbrecht. Saarbrücken: juris GmbH, 2007.
• 16. Humboldt, Wilhelm von. Über die Verschiedenheit des menschlichen Sprachbaues und ihren Einfluss auf die geistige Entwicklung des Menschengeschlechts. Berlin: Königliche Akademie der Wissenschaften, 1836.
• 17. Kęsicka, Karolina. „Die Konzeptualisierung der Rechtssprache in diachroner Perspektive und ihre Implikationen für die Theorie der Rechtsübersetzung“. Studia Germanica Gedanensia 33 (2015): 68–83.
• 18. Kołodziej, Robert. Polski kodeks pracy w przekładach na język niemiecki – terminologia i strategie translatorskie. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2014.
• 19. Kordasiewicz, Bogudar (Hg.). System Prawa Prywatnego. Bd. 10: Prawo spadkowe. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck, 2015.
• 20. Kroppenberg, Inge. ‚Wer lebt, hat Recht‘ – Lebzeitiges Rechtsdenken als Fremdkörper in der Inhaltskontrolle von Verfügungen von Todes wegen“. Deutsche Notarzeitschrift 2 (2006): 86–105.
• 21. Krzywda, Joanna. Terminologia języka prawnego i strategie translatorskie w przekładach kodeksu spółek handlowych na język niemiecki. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2014.
• 22. Longchamps de Bérier, Franciszek. „Ręka zza grobu? Wokół granic dysponowania majątkiem na wypadek śmierci w prawie rzymskim“. In: Vetera novis augere. Studia i prace dedykowane Profesorowi Wacławowi Uruszczakowi, Bd. I, hrsg. v. Stanisław Grodziski, Dorota Malec, Anna Karabowicz, Marek Stus, 611–620. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2010.
• 23. Longchamps de Bérier, Franciszek. „Die Hand aus dem Jenseits? Zur Frage der Grenzen der Vermögensverfügung im Todesfalle nach Römischem Recht“. In: Pázmány Law Review 2 (2014): 119–130.
• 24. Morawski, Lech. Wstęp do prawoznawstwa. Toruń: Wydawnictwo Dom Organizatora, 2009.
• 25. Opałek, Kazimierz, Jerzy Wróblewski. Prawo. Metodologia. Filozofia. Teoria Prawa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1991.
• 26. Ortega y Gasset, José. „Mówienie jako zwyczaj społeczny“. In: Antropologia słowa. Zagadnienia i wybór tekstów, hrsg. v. Grzegorz Godlewski, 169–171. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2003.
• 27. Osajda, Konrad (Hg.). Kodeks cywilny. Komentarz, Bd. III, Spadki (art. 922–1088 KC). Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck, 2013.
• 28. Otte, Gerhard (Hg.). J. von Staudingers Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch mit Einführungsgesetz und Nebengesetzen, Buch 5: Erbrecht. Einleitung zum Erbrecht. §§ 1922–1966 (Erbfolge). Berlin: Sellier - de Gruyter, 2008.
• 29. Pietrzykowski, Krzysztof (Hg.). Kodeks cywilny. Komentarz, Bd. II, Art. 450–1088. Przepisy wprowadzające. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck, 2015.
• 30. Piętak, Leonard. Prawo spadkowe rzymskie, Bd. I. Lemberg: Eigenverlag, 1882.
• 31. Pike, Kenneth Lee. Language in Relation to a Unified Theory of the Structure of Human Behavior. The Hague: Mouton, 1971.
• 32. Polański, Kazimierz (Hg.). Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Wrocław: Ossolineum, 1999.
• 33. Prutis, Stanisław. ‚Korzenie‘ słuszności jako zasady wiodącej prawa prywatnego“. Białostockie Studia Prawnicze 17 (2014): 207–215.
• 34. Prutis, Stanisław. Instytucje podstawowe prawa prywatnego. Białystok: Wydawnictwo Temida 2, 2018.
• 35. Sandrini, Peter. Terminologiearbeit im Recht. Deskriptiver begriffsorientierter Ansatz vom Standpunkt des Übersetzers. Wien: TermNet, 1996.
• 36. Sapir, Edward. „Mówienie jako zwyczaj społeczny“. In: Antropologia słowa. Zagadnienia i wybór tekstów, hrsg. v. Grzegorz Godlewski, 49–57. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2003.
• 37. Szulc, Aleksander. Podręczny słownik językoznawstwa stosowanego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984.
• 38. Tersteegen, Jens. „Deutschland“. In: Erbrecht in Europa, hrsg. v. Rembert Süß, 377–447. Bonn: Zerb Verlag, 2015.
• 39. Wierciński, Jacek. „Uwagi o teoretycznych założeniach dziedziczenia ustawowego“. Studia Prawa Prywatnego 2 (2009): 82–90.
• 40. Wronkowska, Sławomira, Zygmunt Ziembiński. Zarys teorii prawa. Poznań: Przedsiębiorstwo Wydawnicze Ars boni et aequi, 1997.
• 41. Wróblewski, Bronisław. Język prawny i prawniczy. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1948.