Architektura jako fabuła. O „Parasite” Bong Joon-ho

• Autorzy: Koschany Rafał

Warianty tytułu

EN

Architecture as Plot. „Parasite” by Bong Joon-ho

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Film Parasite Bonga to jedna z częściej nagradzanych i najlepiej ocenianych przez recenzentów premier 2019 r. Większość dziennikarzy podkreślała w swych opiniach krytyczny i satyryczny wydźwięk utworu wymierzony przeciw rozwarstwieniu ekonomicznemu społeczeństwa Korei Południowej (i nie tylko). W proponowanej interpretacji jest jednak zaakcentowany zupełnie inny wymiar filmu, zasygnalizowany w tytułowej formule „architektura jako fabuła”. Artykuł składa się z trzech części. Część pierwsza obejmuje wstępne ustalenia teoretyczne związane z kategorią przestrzeni filmowej oraz relacją miasta (architektury) i filmu. Rozdział drugi to analiza semiotyki miasta oraz architektury domu, w którym rozgrywa się większa część akcji. Część trzecia jest poświęcona rozważaniom na temat architektury jako generatora kolejnych zdarzeń, które ostatecznie można interpretować jako rodzaj udawania na scenie bądź gry planszowej. W ramach konkluzji pojawia się propozycja, by ostatecznie potraktować film Bonga jako wypowiedź autotematyczną, której precyzyjna struktura jest nie tyle celem, ile tematem.

EN

Bong’s Parasite is one of the most frequently awarded and best-reviewed films of 2019. Most journalists emphasized the critical and satirical tone of the work, directed against the economic stratification of South Korean society (and beyond). In this interpretation, however, a completely different dimension of the film is foregrounded, as signalled in the title formula “architecture as plot”. The article consists of three parts. The first part includes preliminary theoretical findings concerning the category of film space and the relationship between the city (architecture) and film. The second part is an analysis of the semiotics of the city and the architecture of the house in which most of the action takes place. The third is devoted to reflections on architecture as a generator of subsequent events, which ultimately can be interpreted as a kind of pretending on stage or as a board game. As a conclusion, the author proposes to treat Bong’s film as an autothematic statement, whose precise structure is not so much a goal, but a crucial topic.

Słowa kluczowe

PL

kino koreańskie; architektura; narracja filmowa; przestrzeń filmowa; Bong Joon-ho

• Wydawca: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Czasopismo: Kwartalnik Filmowy
• Rocznik: 2020
• Numer: 109 Przestrzeń architektoniczna w filmie
• Strony: 23-34

Twórcy

autor

Koschany Rafał

Bibliografia

• Cirlot, J. E. (2000). Słownik symboli (tłum. I. Kania). Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Dudziak, A. S. (2000). Antropologia przestrzeni w filmie fabularnym. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Gwóźdź, A. (2004). Technologie widzenia, czyli media w poszukiwaniu autora: Wim Wenders. Kraków: Universitas.
• Heath, S. (1976). Narrative Space. Screen, 17 (3), ss. 68-112.
• Irzykowski, K. (1957). Dziesiąta muza. Zagadnienia estetyczne kina. Warszawa: Filmowa Agencja Wydawnicza.
• Kita, B. (2003). Między przestrzeniami. O kulturze nowych mediów. Kraków: Rabid.
• Koeck, R. (2013). Cine-scapes. Cinematic Spaces in Architecture and Cities. New York: Routledge.
• Koschany, R. (2010). Niewidzialne miasta? Przypadek filmu polskiego. W: E. Rewers, A. Skórzyńska (red.), Sztuka – kapitał kulturowy polskich miast (ss. 415-427). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Kosińska, K. (2018). Materialność wyspy. O set-jettingu i „Człowieku z Aran” Roberta Flaherty’ego. W: K. Kosińska, P. Kwiatkowska (red.), Nowa kinofilia: przestrzenie i afekty (ss. 41-56). Warszawa: Fundacja MAMMAL.
• Kwiatkowska, P. (2018). Między Marienbadem a Monachium, czyli od obrazu do rzeczywistości i z powrotem. W: K. Kosińska, P. Kwiatkowska (red.), Nowa kinofilia: przestrzenie i afekty (ss. 59-78). Warszawa: Fundacja MAMMAL.
• Łotman, J. (1975). Zagadnienie przestrzeni artystycznej w prozie Gogola (tłum. J. Faryno). W: E. Janus, M. R. Mayenowa (red.), Semiotyka kultury (ss. 213-265). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Łotman, J. (1983). Semiotyka filmu (tłum. J. Faryno, T. Miczka). Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Łotman, J. (1988). Problem przestrzeni artystycznej (tłum. J. Faryno). W: K. Bartoszyński, M. Głowiński, H. Markiewicz (red.), Studia z teorii literatury. Archiwum przekładów „Pamiętnika Literackiego” (t. 2, ss. 293-306). Wrocław: Ossolineum.
• Mańkowski, Ł. (2019). Kalejdoskop społecznego niepokoju. KulturaLiberalna.pl. https://kulturaliberalna.pl/2019/09/24/lukasz-mankowski-kalejdoskop-spolecznego-niepokoju-parasite-bong-joon-ho/
• Mazierska, E. (1999). Janusowe oblicze filmowego miasta. Kwartalnik Filmowy, 28, ss. 38-53.
• Miczka, T., Ostrowska E. (1998). Przestrzeń. W: T. Miczka, Słownik pojęć filmowych (t. 9, ss. 95-143). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Nadgrodkiewicz, G. (2018). Śladami Pani Dalloway. Peregrynacje literacko-filmowo-internetowe a set-jetting. W: K. Kosińska, P. Kwiatkowska (red.), Nowa kinofilia: przestrzenie i afekty (ss. 81-100). Warszawa: Fundacja MAMMAL.
• O’Falt, C. (2019). Building the „Parasite” House: How Bong Joon Ho and His Team Made the Year’s Best Set. IndieWire.com. https://www.indiewire.com/2019/10/parasite-house-set-design-bong-joon-ho-1202185829/
• Ostrowska, E. (2000). Przestrzeń filmowa. Kraków: Wydawnictwo Rabid.
• Rewers, E. (1997). Ekran miejski. W: A. Zeidler-Janiszewska (red.), Pisanie miasta – czytanie miasta (ss. 41-50). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
• Rewers, E. (2002). Pożegnanie z ekranem miejskim: ku „nowej prostocie”. W: A. Gwóźdź, P. Zawojski (red.), Wiek ekranów. Przestrzenie kultury widzenia (ss. 503-515). Kraków: Wydawnictwo Rabid.
• Rewers, E. (2005). Post-polis. Wprowadzenie do filozofii ponowoczesnego miasta. Kraków: Universitas.
• Saramowicz, P. (1999). Film w architekturze (Tschumi, Koolhaas i Libeskind). Kwartalnik Filmowy, 28, ss. 214-229.
• Saryusz-Wolska, M. (2007). Berlin. Filmowy obraz miasta. Kraków: Wydawnictwo Rabid.
• Stasiak, A. (2009). Turystyka literacka i filmowa. W: K. Buczkowska, A. M. von Rohrscheidt (red.), Współczesne formy turystyki kulturowej (ss. 223-265). Poznań: Wydawnictwo AWF.
• Stępowski, R. (2017). City placement. Miasto w filmie. Film w mieście. Rawa Mazowiecka: Wydawnictwo Roster.
• Toporow, W. (2000). Miasto i mit (tłum. B. Żyłko). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Uspienski, B. (1975). Strukturalna wspólnota różnych rodzajów sztuki (na przykładzie malarstwa i literatury) (tłum. Z. Zaron). W: E. Janus, M. R. Mayenowa (red.), Semiotyka kultury (ss. 181-212). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Wenders, W. (2002). Pejzaż miejski (tłum. M. Behlert). W: A. Gwóźdź (red.), Europejskie manifesty kina. Od Matuszewskiego do Dogmy. Antologia (ss. 349-363). Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Wiegandt, E. (2010). Powinowactwa przez kompozycję (w literaturze najnowszej). W: E. Wiegandt, Niepokoje literatury. Studia o prozie polskiej XX wieku (ss. 327-337). Poznań: Wydawnictwo WBPiCAK.