Synonimiczne derywaty przymiotnikowe w historii polszczyzny

• Autorzy: Galilej Cecylia

Warianty tytułu

Synonymy in adjectival derivates in the history of the Polish language

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł przedstawia zagadnienie współistnienia w dawnej polszczyźnie synonimicznych derywatów przymiotnikowych, należących do tej samej rodziny wyrazowej typu ogrodowy // ogrodni // ogrodowski oraz sposoby regulowania nadmiernej liczby bliskoznacznych leksemów. Źródłem bazowej części omawianych formacji słowotwórczych były książki barokowego pisarza Jakuba Kazimierza Haura, w których obok siebie występują dwa lub trzy jednoznaczne przymiotniki. Opierając się na danych leksykograficznych, odtworzono m.in.: hipotetyczną liczbę wariantów słowotwórczych i fonetycznych, rodzaje derywacji i formantów, czas funkcjonowania bliskoznacznych przymiotników w polszczyźnie pisanej oraz domniemaną częstość ich użycia. Analiza pozwoliła ustalić warianty ogólnopolskie i gwarowe, częste i rzadkie, aktualne i przestarzałe oraz nacechowane stylistycznie. Materiał badawczy ujawnił zarówno ekspansywne, jak i recesywne formy przymiotnikowe oraz tendencje językowe, porządkujące zasób dawnych synonimicznych formacji przymiotnikowych.

EN

The article presents the issue of coexistence in the old polish language of synonymous adjectival derivatives, belonging to the same word family, such as ogrodowy // ogrodni // ogrodowski [garden] and methods of regulating the excessive number of synonymous lexemes. The source of a basic part of the discussed wordformation derivatives were the books of the baroque writer Jakub Kazimierz Haur, in which two or three unambiguous adjectives appear next to each other. Based on lexicographic data, the following items were reconstructed: a hypothetical number of word-formation and phonetic variants, types of derivations and formants, the duration of functioning of similar adjectives in written Polish and the presumed frequency of their using. The analysis allowed us to determine nationwide and dialectal variants, frequent and rare, and structures that are still vital and archaic ones. The research material revealed both expansive and recessive adjectival derivatives and linguistic tendencies that organize the stock of old synonymous adjective formations.

Słowa kluczowe

PL

synonimia; przymiotnik; wariant słowotwórczy; tendencje językowe

EN

synonymy; adjective; word-formation variant; trends in word-formation

• Wydawca: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Czasopismo: Język Polski
• Rocznik: 2024
• Tom: 104
• Numer: 4
• Strony: 62-77

Daty

wydano

2024-12-31

Twórcy

autor

Galilej Cecylia

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.31286/JP.00988