Struktura nazw roślin występującychw XVI-wiecznym polskim tłumaczeniu poradnika Piotra Krescencjusza na tle ówczesnej normy

• Autorzy: Kamper-Warejko Joanna

Warianty tytułu

EN

The structure of the names of plants appearing in the 16th century Polish translation of the guidebook by Peter Crescentius compared against the standards of the period

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W szkicu przedstawiono strukturę licznych fitonimów (556) zarejestrowanych w polskim tłumaczeniu poradnika Piotra Krescencjusza pt. O pomnożeniu i rozkrzewieniu wszelakich pożytkow ksiąg dwojenaście… (Kraków 1571) na tle stanu XVI-wiecznej polszczyzny. Porównanie ich z ówczesną normą miało na celu przyjrzenie się mechanizmom budowy nazw roślin w polszczyźnie tego okresu oraz odnotowanie produktywnych formantów. Na zebrany materiał złożyły się zarówno nazwy pojedyncze, jak i wieloczłonowe. Wiele z nich to wyrazy rodzime już istniejące, część to nazwy, których nie odnotowano w dawnych źródłach, są też zapożyczenia, zarówno dawne – dobrze już zasymilowane, jak i młodsze. Na podstawie analizy ich budowy i stopnia asymilacji, z uwzględnieniem analogii w słowotwórstwie nazewnictwa botanicznego, zauważona została produktywność niektórych formantów (np. –ina, -ka, -ik, -ica, -ec) oraz historyczna motywacja. Odnotowano tu również rzadkie w nazewnictwie roślin przyrostki (-nia, -ucha, -erz, -ew), w XVI stuleciu znane wyłącznie z tego tekstu lub po raz pierwszy tu zarejestrowane, które można uznać za pośrednie świadectwo żywych i działających wówczas w języku mechanizmów, reguł i schematów, a także wysokiej sprawności językowej tłumacza bądź redaktora tekstu.

EN

The outline presents the structure of numerous phytonyms (556) recorded in the Polish translations of the guidebook by Peter Crescentius titled O pomnożeniu i rozkrzewieniu wszelakich pożytkow ksiąg dwojenaście… [Twelve books about multiplying and spreading all kinds of benefits] (Cracow 1571) compared against the condition of the 16th century Polish language. The comparison of the phytonyms with the standards of the time was to provide a closer look at the mechanism of the structure of the names of plants in the Polish language of the time and to record productive affixes. The collected material comprises both singular names and compound names. Many of the names constitute already existing words; some of them are names not mentioned in the previous sources; there appear also borrowings – both older ones and more recent ones. On the basis of the analysis of their structure and the degree of assimilation , the productivity of some affixes and historical motivation have been noticed (e.g. -ina, -ka, -ik, -ica, -ec) taking into account the analogy in the word formation of botanical names. What has also been noticed are rare suffixes (-nia, -ucha, -erz, -ew), which in the 16th century were known exclusively from this text or were recorded here for the first time; they may be regarded as the indirect evidence of linguistic mechanisms, rules and schemes which operated in the language at that time. They also demonstrate the high competence of the translator or editor of the text.

Słowa kluczowe

PL

historia języka; historyczne fitonimy; struktura XVI-wiecznych nazw roślin poradnik Piotra Krescencjusza

EN

the history of language; phytonyms; the structure of the 16th century names of plants; the guidebook; by Peter Crescentius

• Wydawca: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Czasopismo: Język Polski
• Rocznik: 2017
• Tom: 97
• Numer: 4
• Strony: 78-90

Twórcy

autor

Kamper-Warejko Joanna

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń,