Działania aparatu bezpieczeństwa wobec Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego

• Autorzy: Adam Dziurok

Warianty tytułu

EN

Activities of Security Apparatus against the Catholic University of Lublin

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Katolicki Uniwersytet Lubelski w okresie Polski Ludowej znajdował się nieustannie pod kontrolą aparatu bezpieczeństwa. Rozpracowanie uczelni prowadzono w ramach spraw obiektowych o kryptonimie „Olimp”, a następnie „Ciemnogród”. Z uwagi na ponadregionalną rangę uniwersytetu działania operacyjne podejmowały nie tylko lubelskie struktury UB/SB, ale także centrala pionu antykościelnego. Niektóre zadania angażowały jednostki regionalne aparatu bezpieczeństwa na terenie całego kraju. UB/SB utrudniało awans naukowy pracownikom KUL-u uważanym za wrogów systemu, wspierało zaś lojalnych wykładowców. W ramach działań dezintegracyjnych skłócano kadrę profesorską ze sobą, pogłębiano niepewność co do dalszych losów szkoły, prowadzono działania kompromitujące niektórych wykładowców itd. Od 1949 r. systematycznie rozbudowywano sieć agenturalną, która w latach 80. liczyła kilkudziesięciu tajnych współpracowników (zarówno wykładowców, jak i studentów). Mimo długoletnich intensywnych działań aparatu bezpieczeństwa nie udało mu się podporządkować i spacyfikować środowiska KUL.

EN

The Catholic University of Lublin (KUL) in the period of People’s Republic of Poland was constantly under the control of the security apparatus (UB/SB). The surveillance on the university was conducted in frame of the object case code-named “Olimp” and then “Ciemnogród”. Due to supra-regional importance of the university, operational activities were undertaken not only by Lublin’s UB/SB structures but also by the headquarters of the anti-church division. Some tasks got regional units of the security apparatus involved in throughout the country. The UB/SB hindered scientific advancement of the KUL employees considered enemies of the system and supported loyal lecturers. As part of the disintegration efforts, university staff members were played off against professors, uncertainty surrounding further school fate was intensified, some teachers were compromising, etc. Since 1949, an agent network was systematically expanded, which in the 1980s included dozens of secret collaborators (both lecturers and students). Despite many years of intense security measures, the security apparatus failed to subdue and pacify the KUL environment.

Słowa kluczowe

PL

Katolicki Uniwersytet Lubelski; aparat bezpieczeństwa; inwigilacja; działania dezintegracyjne; pion antykościelny

EN

The Catholic University of Lublin; security apparatus; surveillance; disintegration efforts; anti-church structure

• Wydawca: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Czasopismo: Roczniki Humanistyczne
• Rocznik: 2018
• Tom: 66
• Numer: 2: Historia. Zeszyt specjalny
• Strony: 37-57

Twórcy

autor

Adam Dziurok

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie,

Bibliografia

• Czech M., Inwigilacja środowiska „Spotkań” przez służby specjalne PRL, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2004, nr 1(5), s. 275-297.
• Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL w walce z Kościołem katolickim 1944-1990. W świetle dokumentów MSW, Warszawa 2000.
• Gałaszewska-Chilczuk D., Działania aparatu bezpieczeństwa wobec biskupa lubelskiego Piotra Kałwy w latach 1949-1974, w: Aparat bezpieczeństwa wobec kurii biskupich w Polsce, red. A. Dziurok, Warszawa 2009, s. 116-127.
• Gałaszewska-Chilczuk D., Polityka państwa wobec Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w latach 1944-1968, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2006, nr 2(10), s. 39-68.
• Kościół i opozycja na Lubelszczyźnie w dokumentach SB 1971-1983, wstęp, wybór i oprac. M. Sobieraj, Lublin 2009.
• Libionka D., Lubelszczyzna, w: Milenium czy Tysiąclecie, red. B. Noszczak, Warszawa 2007, s. 151-171.
• Mańkowski Z., „Lubelski cud”, lipiec1949 – represje, w: Aparat ucisku na Lubelszczyźnie w latach 1944-956 wobec duchowieństwa katolickiego, red. Z. Zieliński, Lublin 2000, s. 67-79.
• Marek Ł., Wydział IV SB KW MO/WUSW w Katowicach (1962-1989). Struktura, kierownictwo, zakres działania, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989” 2006, nr 1(3), s. 129-156. Musiał F., Departament IV MSW w latach 1962-1989. Przyczynek do monografii, w: Instrukcje, wytyczne, pisma Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z lat 1962-1989. Wybór dokumentów, red. i oprac. A. Dziurok, F. Musiał, Kraków–Katowice 2017.
• Raina P., Kościół w PRL. Kościół katolicki w świetle dokumentów 1945-1989, t. 1: Lata 1945-1959, Poznań 1994.
• Rosiak D., Wielka odmowa. Agent, filozof, antykomunista, Wołowiec 2014.
• Ruzikowski T., Osobowe źródła informacji wydziałów operacyjnych Służby Bezpieczeństwa Komendy Stołecznej MO w latach 1981-1983, „Aparat Represji w Polsce Ludowej” 2006, nr 1(3), s. 327-350.
• Sobieraj M., Działania operacyjne SB wobec kurii lubelskiej w latach 1975-1989, w: Aparat bezpieczeństwa wobec kurii biskupich w Polsce, red. A. Dziurok, Warszawa 2009, s. 128-154.
• Sobieraj M., Między oporem a lojalnością. Działania SB wobec KUL na przykładzie rozpracowania prof. Jerzego Kłoczowskiego, oprac. dokumentów M. Mroczek, Lublin 2015.

Identyfikatory

DOI

10.18290/rh.2018.66.2s-3