Prawość – zapomniana cnota. Głos w kwestii reprodukcji prawości w strukturze charakteru i osobowości młodego pokolenia

• Autorzy: Alicja Żywczok

Warianty tytułu

EN

Righteousness – a Forgotten Virtue. A Voice on the Issue of Reproduction of Righteousness in the Structure of Character and Personality of a Young Generation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Autorka artykułu twierdzi, że prawość choć stanowi rdzenną kategorię deontologii i wartość moralną konstytuującą człowieka, relatywnie rzadko staje się przedmiotem badań przedstawicieli nauk humanistycznych i społecznych, takich jak pedagogika. Podjęła się więc eksploracji niektórych zagadnień w ramach szerszych badań dotyczących ludzkiej prawości. Niniejszy tekst stanowi zatem próbę udzielenia odpowiedzi na kilka pytań badawczych: jak przejawia się prawość w ludzkim zachowaniu (zwłaszcza czynach)?; na jakiej podstawie daje się rozpoznać symetryczne przeciwieństwo prawości – nieprawość oraz wyodrębnić odmiany nieprawości?; na czym polega wychowanie do reprezentowania prawości w rodzinnym środowisku wychowującym?; jak za pośrednictwem procesu wychowania dokonać internalizacji normy „bądź prawy” oraz interioryzacji prawości (jako wartości) w strukturze charakteru oraz osobowości dzieci i młodzieży? Odwołując się do aktualnego stanu wiedzy, Autorka zaakcentowała znaczenie interdyscyplinarnej kategorii prawości dla rozwoju pedagogiki. Oprócz wyjaśnień leksykalnych zaprezentowała naukowe ujęcie prawości jako między innymi: cnoty (zbiorczej), dyspozycji (cechy charakteru), normy (zasady postępowania), powinności moralnej, postawy moralnej, wzorca postępowania, wzoru osobowego, komponentu ideału wychowania, celu wychowania, budulca autorytetu pedagogicznego. Ukazała również istotne w rozwoju diagnostyki pedagogicznej przejawy i przeciwieństwa prawości (typy nieprawości) oraz specyfikę procesu wychowania człowieka prawego, zwłaszcza w środowisku rodzinnym. Posłużenie się metodami hermeneutycznymi w badaniu problematyki prawości okazało się uzasadnione, biorąc pod uwagę konieczność jej pogłębionego poznania.

EN

The author of the article proposes that righteousness, even though itself an essential category of deontology and a moral value that constitutes the human being, is relatively rarely studied by representatives of social and humanistic sciences, such as pedagogics. Hence this paper aims at exploration of some issues within a wider framework of research on human righteousness. It is an attempt to answer the following questions: how does righteousness manifest itself in human behavior (especially in action)?; how can the symmetric opposite of righteousness, i.e. iniquity be recognized?; what kinds of iniquity can be identified?; how is a young person to be brought up in order to represent righteousness in the familial upbringing environment?; how to achieve the internalization of the norm “Be righteous” using the upbringing process?; how can upbringing be used to interiorize righteousness (as a value) in the structure of character and personality of children and the youth? Referring to the current state of knowledge the author emphasizes the significance of the interdisciplinary category of righteousness in the development of pedagogics. Apart from lexical explanations she also presents a scientific concept of righteousness as, among others: a virtue (collective), disposition (character traits), a norm (principles of demeanor), moral obligation, moral attitude, a component of the ideal of upbringing, an aim of upbringing, and a pedagogical building material. The author also presents manifestations and antonyms of righteousness (types of iniquity), significant in the development of pedagogical diagnostics, along with the specific character of the process of upbringing of the righteous human being, especially in the familial environment. Hermeneutic methods were utilized in order to thoroughly examine the studied issues.

Słowa kluczowe

PL

prawość; rodzina; cnota moralna; charakter; osobowość

EN

righteousness; family; moral virtue; character; personality

• Wydawca: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Czasopismo: Roczniki Pedagogiczne
• Rocznik: 2019
• Tom: 11(47)
• Numer: 4
• Strony: 5-18

Twórcy

autor

Alicja Żywczok

• Uniwersytet Śląski w Katowicach,

Bibliografia

• Arystoteles (2007). Etyka nikomachejska (tł. D. Gromska). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Derdziuk, A. (2019). Człowiek na maksa. Rzeszów: Bonus Liber Wydawnictwo i Drukarnia Diecezji Rzeszowskiej.
• Fromm, E. (2000). Mieć czy być? (tł. J. Karłowski). Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”.
• Frycz Modrzewski, A. (2003). Wybór pism (oprac. W. Voisé). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
• Grondin, J. (2007). Wprowadzenie do hermeneutyki filozoficznej (tł. L. Łysień). Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Hildebrand, D. (1982). Fundamentalne postawy moralne. Prawość. W: D. Hildebrand, J.A. Kłoczowski, J. Paściak, J. Tischner, Wobec wartości (s. 7-19). Poznań: W drodze.
• Inny słownik języka polskiego PWN. P-Ż (2017). M. Bańko (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Jaśtal, J. (2015). Etyka i czas. Wariacje aretologiczne. Kraków: „Księgarnia Akademicka”.
• Kant, I. (2015). Metafizyka moralności (tł. E. Nowak). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kunowski, S. (1946). Proces wychowawczy i jego struktury: temperament, indywidualność, charakter, osobowość. Zarys teorii. Lublin: Instytut Pracy Nauczycielskiej.
• Mały słownik języka polskiego (1968). S. Skorupka, H. Auderska, Z. Łempicka (red.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Mistrz Wincenty Kadłubek (1996). Kronika polska (tł. B. Kürbis). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Nowak, M. (2008). Teorie i koncepcje wychowania. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Nowak, M., Ożóg, T., Rynio, A. (red.) (2003). W trosce o integralne wychowanie. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
• Opiela, M.L., Braun, K. (red.) (2017). W kręgu integralnego wychowania. Refleksja teologiczno-pedagogiczna. Lublin: Wydawnictwo „Werset”.
• Opozda, D. (red.) (2015). Rodzina miejscem integralnego rozwoju i wychowania. Lublin: Wydawnictwo „Episteme”.
• Podstawka, K. (2016). Prawość. W: K. Chałas, A. Maj (red.), Encyklopedia aksjologii pedagogicznej (s. 885-889). Radom: Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne POLWEN.
• Słownik przewodnik filozoficzny. Osoby – problemy – terminy (2012). Maryniarczyk, A., Jaroszyński, P., Kiereś, H., Zdybicka, Z.J. (red.). Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
• Żywczok, A. (2016). Wychować człowieka prawdomównego. Koncepcje, badania naukowe, wdrożenia. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Żywczok, A. (2017). Kłamstwo – zagrożenie dla trwałości związku małżeńskiego i spójności rodziny. Wychowanie w Rodzinie, 16 (2), 213-226.

Identyfikatory

DOI

10.18290/rped.2019.11.4-1