Legitymizacja roli sędziowskiej

• Autorzy: Kaczmarczyk Michał

Warianty tytułu

EN

Legitimizing the Role of the Judge

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zgodnie z postulatem Maksa Webera, socjologia może przewidywać i wyjaśniać działania pod warunkiem ich wcześniejszego zrozumienia. Prezentowany artykuł rozszerza ten postulat na zjawiska społeczne w makroskali, dla których socjologia może szukać sensu, nawet jeśli nie jest on widoczny dla działających podmiotów. Perspektywą, która umożliwia taki zabieg, jest teoria zróżnicowania funkcjonalnego. Została ona zastosowana do opisania roli sędziowskiej, której znaczenie można właściwie skonceptualizować jedynie w kontekście relacji między systemami społecznymi. Autor wychodzi od koncepcji Niklasa Luhmanna, by zerwać z jego ujęciem i za Shmuelem Eisenstadtem zwrócić się w stronę systemu wartości, który mógłby legitymizować rolę sędziowską. Argumentacja autora podbudowana jest wynikami badań empirycznych i uzupełniającą je typologią procesów legitymizacji i delegitymizacji roli sędziowskiej. W konkluzji autor przedstawia konsekwencje teoretyczne sporów wokół roli sędziego oraz możliwości socjologicznego odczytywania aktualnych wydarzeń politycznych w Polsce.

EN

According to Max Weber’s postulate, sociologists can predict and explain actions because they understand their subjective sense. The article suggests that this postulate can be extended onto macroscale, and sociology can search for meanings of processes that are beyond the grasp of the subjects participating in them. The perspective of functional differentiation that enhances this approach has been applied in order to describe the social role of the judges. While initially following Niklas Luhmann, the author abandons his theory at some point and draws on the ideas of Shmuel Eisenstadt to demonstrate the role of social values in the legitimization of the independent judiciary. The argumentation is based on a large-scale survey among the Polish judges as well as a typology of legitimization and delegitimization processes. In the conclusion, the attacks of the new authoritarian regimes on judges have been described from the functional perspective in order to demonstrate the real scale of their harm to modern societies.

Słowa kluczowe

PL

wymiar sprawiedliwości; zróżnicowanie funkcjonalne; rola sędziowska; podział władz; Niklas Luhmann

EN

judiciary; functional differentiation; judicial role; division of power; Niklas Luhmann

• Wydawca: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Czasopismo: Studia Socjologiczne
• Rocznik: 2020
• Numer: 4(239)
• Strony: 5-35

Twórcy

autor

Kaczmarczyk Michał

• Uniwersytet Gdański,

Bibliografia

• Alter, Karen. 2018. Theorizing the Judicialization of International Relations. iCourts Working Paper Series 144.
• Baer, Jr. Harold. 2011. Judges Under Fire. Human Rights, Independent Judges, and the Rule of Law. Chicago: American Bar Association.
• Brodocy, André. 2009. Die Macht der Judikative. Wiesbaden: VS Verlag für Sozial wissenschaften.
• Brügemann, Dieter. 1962. Die rechtsprechende Gewalt. Berlin: Walter de Gruyter. Bourdieu, Pierre. 1987. The Force of Law: Toward a Sociology of the Juridical Field. Przekład R. Terdiman. Hastings Law Journal, 38: 814–853.
• Burdziej, Stanisław. 2017. Sprawiedliwość i prawomocność. O społecznej legitymizacji władzy sądowniczej. Toruń: Wydawnictwo UMK.
• Durkheim, Emile. 1999. O podziale pracy społecznej. Przekład Krzysztof Wakar. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Dworkin, Ronald. 1996. Freedom’s Law. The Moral reading of the American Constitution. Cambridge: Harvard University Press.
• Eisenstadt, Shmuel N. 1963. The Political Systems of Empires. New York: Free Press. Eisenstadt, Shmuel N. 1971. Social Differentiation and Stratification. Glenview: Scott, Foresman and Company.
• Frankenberg, Günter. 2020. Autoritarismus. Verfassungstheoretische Perspektiven. Frankfurt a. M.: Suhrkamp.
• Gruchmann, Lothar. 2003. „Generalangriff gegen die Justiz?” Der Reichstagsbeschluß vom 26. April 1942 und seine Bedeutung für die Maßregelung der deutschen Richter durch Hitler. Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte, 4: 509–520.
• Habermas, Jürgen. 1992. Faktizität und Geltung. Beiträge zur Diskurstheorie des Rechts und des demokratischen Rechtsstaats. Frankfurt a. M.: Suhrkamp.
• Heitmeyer, Wilhelm. 2018. Autoritäre Versuchungen. Berlin: Suhrkamp. Kaczmarczyk, Michał. 2003. O pojęciu racjonalizacji prawa w socjologii Maxa Webera. Studia Socjologiczne, 4: 57–82.
• Kaczmarczyk, Michał. 2010. Wielowymiarowa teoria Solidarności. Studia Socjologiczne, 3: 263–288.
• Luce, Edward. 2017. The Retreat of Western Liberalism. New York: Abacus. Luhmann, Niklas. 1978. Legitimation durch Verfahren. München: Hermann Luchterhand Verlag.
• Luhmann, Niklas. 1993. Das Recht der Gesellschaft. Frankfurt A. M.: Suhrkamp.
• Matczak, Marcin. 2007. Summa iniuria. O błędzie formalizmu w stosowaniu prawa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Matczak, Marcin. 2019. Imperium tekstu. Prawo jako postulowanie i urzeczywistnianie świata możliwego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Matczak, Marcin. 2020. The Strength of the Attack or the Weakness of the Defence? Poland’s Rule of Law Crisis and Legal Formalism. Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3121611 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3121611, dostęp: 10.02.2018.
• Merton, Robert K. 2002. Teoria socjologiczna i struktura społeczna. Przekład Ewa Morawska, Jerzy Wertenstein-Żuławski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Mounk, Yascha. 2018. Der Zerfall der Demokratie. München: Droemer.
• Preuss, Ulrich K. 1990. Revolution, Fortschritt und Verfassung. Berlin: Wagenbach.
• Rasehorn, Theo. 1989. Der Richter zwischen Tradition und Lebenswelt. Alternative Justizsoziologie. Baden-Baden: Nomos.
• Reichel, Hans. 1915. Gesetz und Richterspruch. Zürich: Orell Füssli.
• Runciman, David. 2018. The Confidence Trap. A History of Democracy in Crisis from World War I to the Present. Revised Edition. Princeton: Princeton University Press.
• Sarat, Anton. 1975. Support for the Legal System: An Analysis of Knowledge, Attitudes, and Behaviour. American Politics Quarterly, 3: 3–24.
• Sarat, Anton, Felstiner W. L. F. 1989. Lawyers and Legal Consciousness: Law Talk in the Divorce Lawyer’s Office. Yale Law Journal, 98: 1663–1688.
• Schellenberg, James A. 1996. Conflict Resolution. Theory, Research, and Practice. Albany: State University of New York Press.
• Stan niezależnego sądownictwa w Polsce. Raport z badań i analiz Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia”, https://www.iustitia.pl/images/pliki/Raport_Iustitia.pdf.
• Stolleis, Michael. 1994. Recht im Unrecht. Frankfurt a. M.: Suhrkamp.
• Thomas, William I., Znaniecki Florian. 1958 [1918]. The Polish Peasant in Europe and America. New York: Dover.
• Tschentscher, Axel. 2005. Demokratische Legitimation der dritten Gewalt. Tübingen: Mohr Siebeck.
• Turnbull, Colin. 1961. The Forest People. New York: Simon and Schuster.
• Tyler, Tom. 1990. Why People Obey the Law. Princeton: Princeton University Press.
• Wassermann, Rudolf. 1972. Der politische Richter. München: Piper Verlag.
• Weber, Max. 1972. Wirtschaft und Gesellschaft. Grundriss der verstehenden Soziologie. Tübingen: Mohr (Siebeck).
• Wesel, Uwe. 1985. Frühformen des Rechts in vorstaatlichen Gesellschaften. Frankfurt a. M.: Suhrkamp.
• Wesel, Uwe. 2016. Aufklärungen über Recht. Zehn Beiträge zur Entmythologisierung. Frankfurt a. M.: Suhrkamp.
• Winczorek, Jan. 2019. Dostęp do prawa. Ujęcie socjologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• White, Edward G. 2000. The Constitution and the New Deal Court: The Structure of the Constitutional Revolution. Cambridge: Harvard University Press.

Identyfikatory

DOI

10.24425/sts.2020.132478