Digitalizacja była, zanim zbudowano komputery. Z historii wyrazu digitalizacja w polszczyźnie

• Autorzy: Bobrowski Jakub , Żmigrodzki Piotr

Warianty tytułu

EN

The word digitalization existed before computers were built. From the history of the word digitalizacja in Polish

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Autorzy dowodzą, posługując się przykładami z korpusów i innych cyfrowych kolekcji tekstów, że wyraz digitalizacja, odnoszony dziś przede wszystkim do czynności i procesów związanych z techniką komputerową funkcjonował w polszczyźnie już przynajmniej od lat 30. XX wieku jako termin medyczny i oznaczał działanie na organizm pacjenta lekami z naparstnicy (łac. digitalis). Był jednak nieobecny w słownikach ogólnych polszczyzny. W latach 70. XX wieku wyraz został ponownie zapożyczony, z języka angielskiego, w znaczeniu ‘wytwarzanie cyfrowych kopii istniejących realnie obiektów’ i w tym znaczeniu występuje w tekstach języka polskiego do dziś, tworzą się także jego inne znaczenia.

By using examples from corpora and other digital collections of texts, the authors prove that the word digitalizacja (‘digitization’), which nowadays refers mostly to activities and processes connected to computer technology, has functioned in the Polish language since at least the 1930s. In the past it was a medical term used to describe treating a patient with medication created with the plant digitalis. It was, however, absent in the general dictionaries of the Polish language. In the 1970s, the word was re-borrowed (from English) in the meaning of ‘creating digital copies of objects existing in real life’. In this meaning it persists in texts written in Polish up to this day. New meanings of the word are also emerging.

Słowa kluczowe

PL

historia słownictwa; chronologizacja; leksykografia; neologizmy

EN

history of vocabulary; chronologisation; lexicography; neologisms

• Wydawca: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Czasopismo: Język Polski
• Rocznik: 2021
• Tom: 101
• Numer: 4
• Strony: 112-121

Twórcy

autor

Bobrowski Jakub

• Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków

autor

Żmigrodzki Piotr

• Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków

Bibliografia

• Arct M. 1893: Słowniczek 10 000 wyrazów, zwrotów i przysłów cudzoziemskich..., wydanie Michała Arcta, Warszawa.
• Bańko M. 2003: Digitalizacja i dygitalizacja (online: https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/digitalizacja-i-dygitalizacja;3286.html, dostęp: grudzień 2020).
• DWDS: Digitales Wörterbuch der deutschen Sprache: hasło Fingerhut (online: https://www.dwds.de/, dostęp: grudzień 2020).
• Google Books (online: books.google.pl, dostęp: grudzień 2020).
• ISJP: Inny słownik języka polskiego, red. M. Bańko, t. 1–2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
• L: S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. 1–6, Drukarnia XX. Pijarów, Warszawa 1807–1814.
• M-W: Merriam-Webster.com Dictionary, hasło digitalization (online: https://www.merriam-webster.com/, dostęp: grudzień 2020).
• Kłosińska K. 2016: Czy cyfryzacja to dygitalizacja, „Poradnik Językowy”, z. 1, s. 76–85.
• Online Etymology Dictionary: hasła digit, digital, digitalis (online: https://www.etymonline.com/, dostęp: grudzień 2020).
• Pacholski M., Słaboń A. 2010: Słownik pojęć socjologicznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków.
• Pęzik P. 2012: Wyszukiwarka PELCRA dla danych NKJP, [w:] A. Przepiórkowski, M. Bańko, R. Górski, B. Lewandowska-Tomaszczyk (red.), Narodowy Korpus Języka Polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• POLONA (online: www.polona.pl, dostęp: grudzień 2020).
• SJPDor: Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1–11, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958–1969.
• SJPDun: Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj, Wilga, Warszawa 1996.
• SJPSzym: Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, t. 1–3, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978–1981.
• SW: Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 1–8, nakł. prenumeratorów i Kasy im. Mianowskiego, Warszawa 1900–1927 (słownik warszawski).
• SWil: Słownik języka polskiego, t. 1–2, wyd. staraniem i kosztem M. Orgelbranda, Wilno 1861 (online: https://eswil.ijp.pan.pl/, dostęp: grudzień 2020).
• Trzaski, Everta i Michalskiego słownik wyrazow obcych, red. J. Lam, Warszawa 1939.
• USJP: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1–4, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
• Witalisz A. 2016: Przewodnik po anglicyzmach w języku polskim, Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, Kraków.
• WSJP PAN: Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki (online: wsjp.pl, dostęp: listopad 2020).
• WSJP PWN: Wielki słownik języka polskiego PWN, redakcja zbiorowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018 (dysk USB).
• Zabawa M. 2019: Cybermycha, full wersja, poboczny boss: angielskie półkalki i konstrukcje hybrydalne w potocznej polszczyźnie użytkowników komputerów, „Język Polski” XCIX, z. 4, s. 30–44.
• Żmigrodzki P., Bańko M., Batko-Tokarz B., Bobrowski J., Czelakowska A., Grochowski M., Przybylska R., Waniakowa J., Węgrzynek K. (red.) 2018: Wielki słownik języka polskiego PAN. Geneza, koncepcja, zasady opracowania, Instytut Języka Polskiego PAN – Libron, Kraków.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.31286/JP.101.4.9