Organy w kościołach dekanatu chodelskiego w XVIII wieku (na podstawie akt wizytacyjnych)

• Autorzy: Maria Szymanowicz

Warianty tytułu

EN

The Organs in the Chodel Deanery in the 18th Century (Based on the Inspection Records)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The following article is the fifth, and the last one, of the series of texts concerning organs in the 18th century in the Lublin Archdeaconry, to which the Chodel Deanery used to belong. It was created on the basis of four Bishop’s inspections carried out in 1721, 1739, 1748 and 1781. The inspection acts are a valuable source in order to get to know the history of the organs. Basing on the records in the researched inspections, the information on 32 instruments functioning in the Chodel Deanery was obtained. To define them 31 versions of naming were used in the sources, originating from the two basic terms: organum and positivum. It is very characteristic to use complex names, consisting even of six elements. Majority of the organs were placed on the choir loft, above the great church doors. There is no information concerning the localisation of a few small movable positives. All instruments were of small sizes—from four to ten voices, most of them consisted of seven voices. The knowledge about the organs in the Chodel Deanery obtained from the inspections, confirms the characteristics of the instruments functioning in the 18th century in the rural parish churches. This article is a contribution to the comprehensive monograph of the Polish organ construction, which still awaits to be analysed.

PL

Niniejszy artykuł jest piątym, i ostatnim, z cyklu tekstów o organach w XVIII wieku w archidiakonacie lubelskim, do którego należał też dekanat chodelski. Powstał w oparciu o 4 wizytacje biskupie z lat: 1721, 1739, 1748 i 1781. Akta wizytacyjne stanowią cenne źródło do badań nad historią organów. Opierając się na nich, uzyskano informacje o 32 instrumentach istniejących na terenie dekanatu chodelskiego. Źródła podają 31 wersji nazw organów, pochodzących od dwóch podstawowych terminów – organum i positivum. Charakterystyczne było przy tym wykorzystanie nazw złożonych nawet z 6 elementów. Większość organów umieszczona była na chórze muzycznym, nad głównymi drzwiami kościoła. Nie posiadamy informacji o lokalizacji kilku małych, ruchomych pozytywów. Wszystkie instrumenty były niewielkie – od 4 do 10 głosów, większość z nich składała się z 7 głosów. Informacje o organach w dekanacie chodelskim uzyskane z akt wizytacyjnych dają pewną wiedzę na temat instrumentów funkcjonujących w XVIII wieku w wiejskich kościołach parafialnych. Niniejszy artykuł jest przyczynkiem do monografii polskiego budownictwa organowego, do której opracowania nadal potrzeba żmudnych badań archiwalnych w poszczególnych regionach.

Słowa kluczowe

PL

organy; dekanat chodelski; archidiakonat lubelski

EN

organs; Chodel Deanery; Lublin Archdeaconry

• Wydawca: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Czasopismo: Roczniki Teologiczne
• Rocznik: 2016
• Tom: 63
• Numer: 13: Muzykologia
• Strony: 203-220

Twórcy

autor

Maria Szymanowicz

• Instytut Muzykologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II,

Bibliografia

• Archidiecezja lubelska, Piotr Bogusław Nowak, Agnieszka Bajda, Agnieszka Hanc, Lublin: Kuria Metropolitalna 2006.
• Chwałek Jan: Budowa organów, Warszawa: Ministerstwo Kultury i Sztuki, Ośrodek Dokumentacji Zabytków 1971.
• Chybiński Adolf: Luźne notatki o organach, organmistrzach i organistach w dawnej Polsce, „Muzyka Kościelna” 1926, nr 3, s. 40.
• Gołos Jerzy, Kobus Zenon, Vogel Beniamin: Słownik terminologiczny zabytków. Instrumenty klawiszowe, Warszawa: Ministerstwo Kultury i Sztuki, Ośrodek Dokumentacji Zabytków 1991.
• Szymanowicz Maria: Organy w kościołach dekanatu kazimierskiego w XVIII wieku (na podstawie akt wizytacyjnych). „Additamenta Musicologica Lublinensia” 4 (2008), s. 127-155.
• Szymanowicz Maria: Organy w kościołach dekanatu łukowskiego w XVIII wieku (na podstawie akt wizytacyjnych), w: Studia Organologica, t. 3, red. Maria Szymanowicz, Lublin: Polihymnia 2009, s. 133-153.
• Szymanowicz Maria: Organy w kościołach dekanatu parczewskiego w XVIII wieku (na podstawie akt wizytacyjnych), „ Additamenta Musicologica Lublinensia” 5 (2009), s. 75-106.
• Szymanowicz Maria: Organy w kościołach dekanatu soleckiego w XVIII wieku (na podstawie akt wizytacyjnych), w: Artificium ars scientia, Księga Jubileuszowa w 80. Rocznicę urodzin Ks. Prof. Jana Chwałka, red. Maria Szymanowicz, Lublin: Polihymnia 2010, s. 333-345.
• Szymanowicz Maria: Polska bibliografia organów, t. 1-2, Lublin: Polihymnia 2011.

Identyfikatory

DOI

10.18290/rt.2016.63.13-10