Granice języka a granice językoznawstwa

• Autorzy: Gajda Stanisław

Warianty tytułu

EN

The boundaries of language and the boundaries of linguistics

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Kwestię granic języka i lingwistyki autor rozważa, odwołując się do tzw. pełnej teorii naukowej. W złożonej hierarchiczno-sieciowej strukturze tej teorii można wyróżnić trzy poziomy; bazę filozoficzną, interpretacyjny obraz świata oraz część empiryczną. A następnie skupia uwagę na tej bazie, tj. na założeniach ontologicznych i epistemologiczno-aksjologicznych teorii języka. Wyróżnia cztery sposoby istnienia rzeczywistości językowej (konkretne teksty, system językowy, indywidualną i zbiorową świadomość językową), które pozostają we wzajemnych relacjach. Omawiając współczesną sytuację poznawczą w naukach humanistycznych i społecznych, przywołuje pojęcie paradygmat i zwrot oraz wskazuje na dominujące tendencje, m.in. na dopełnianie się redukcjonizmu i holizmu. Lingwistyka nie pozostaje obojętna na zmiany w rzeczywistości językowej oraz w naukowej aurze intelektualnej. Jest otwarta – jej granice są historycznie zmienne i zawsze nieostateczne.

EN

The author considers the question of the boundaries of language and linguistics, referring to the socalled full scientific theory. In the complex hierarchical-network structure of this theory, one can distinguish three levels: the philosophical basis, the interpretative picture of the world and the empirical part. The article focuses on the ontological and epistemological-axiological assumptions of the theory of language. One may distinguish between four ways of the existence of language reality, which remain in mutual relations (concrete texts, language system, individual and collective language awareness). Discussing the contemporary cognitive situation in humanities and social sciences, the author recalls the notion of paradigm and expression, and points to some dominant tendencies, among others, to the mutual complementation of reductionism and holism. Linguistics does not remain indifferent to changes in the language reality and to the scientific intellectual aura. It is open – its boundaries are historically changeable and always non-final.

Słowa kluczowe

PL

pełna teoria naukowa; założenia ontologiczno-epistemologiczne; sposoby istnienia języka; paradygmat; megazwrot językowy i kulturowy

EN

full scientific theory ontological-epistemological assumptions; ways of language existence; paradigm; language and culture mega-expression

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Językoznawcze; UNIVERSITAS Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych; Wydawnictwo LEXIS
• Czasopismo: Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego
• Rocznik: 2016
• Tom: 72
• Strony: 23-36

Twórcy

autor

Gajda Stanisław

• Uniwersytet Opolski w Opolu

Bibliografia

• AFELTOWICZ Łukasz (2012): Modele, artefakty, kolektywy. Praktyka badawcza w perspektywie współczesnych studiów nad nauką. – Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
• BACHMANN-MEDICK Doris (2012): Cultural turns. Nowe kierunki w naukach o kulturze. – Warszawa: Oficyna Naukowa.
• BOBROWSKI IRENEUSZ (1993): Językoznawstwo racjonalne: – Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.
• BREMER Józef, CHUDERSKI Adam, red. (2011): Pojęcia. Jak reprezentujemy i kategoryzujemy świat. – Kraków: Uniwersitas.
• BROCKMAN John (1996): Trzecia kultura. – Warszawa: Wydawnictwo CiS.
• BROCKMAN John, red. (2005): Nowy renesans. – Warszawa: Wydawnictwo CiS.
• DOMAŃSKA Ewa (2010): Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki. – Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• DOMAŃSKA Ewa (2012): Historia egzystencjalna. Krytyczne studium narratywizmu i humanistyki zaangażowanej. – Warszawa: PWN.
• GAJDA Stanisław (2013): Lingwistyka XXI wieku. – Polonistyka XXXIII, 5–13.
• GRUCZA Franciszek (2007): Lingwistyka stosowana. Historia – zadania – osiągnięcia. – Warszawa: Wydawnictwo Euro – Edukacja.
• HYLAND Ken (2012): Disciplinary Identites. Individuality and Community in Academic Discourse. – Cambridge: University Press.
• FURDAL Antoni (1974): Językoznawstwo otwarte. – Opole: OTPN.
• KOSELLECK Reinhart (2001): Semantyka historyczna. – Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• KOSELLECK Reinhart (2012): Warstwy czasu. Studia z metahistorii. – Warszawa: Oficyna Naukowa.
• KOWALEWSKI Jacek, PIASEKWojciech, red. (2010): Zwroty badawcze w humanistyce. Konteksty poznawcze, kulturowe i społeczno-instytucjonalne. – Olsztyn: Instytut Filozofii UWM.
• KOWALEWSKI Jacek, PIASEK Wojciech, ŚLIWA Marta, red. (2006): Granice dyscyplinarne w humanistyce. – Olsztyn: Instytut Filozofii UWM.
• KUHN Theodor S. (1968): Struktura rewolucji naukowych. – Warszawa:PWN.
• MAINZER Klaus (2007): Poznawanie złożoności. – Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• MERTON Robert K. (2002): Teoria socjologiczna i struktura społeczna. Warszawa: PWN.
• POPPER Karl R. (1977): Logika odkrycia naukowego. – Warszawa: PWN.
• POPPER Karl R. (1992): Wiedza obiektywna. Ewolucyjna teoria epistemologii. – Warszawa: PWN.
• RORTY Richard, red. (1967): The Linguistic Turn. Essays in Philosophical Method. – Chicago: University of Chicago Press.
• RORTY Richard (2010): Teoria literatury z perspektywy czasu. – [w:] Tomasz BILCZEWSKI (red.): Niewspółmierność. Perspektywy nowoczesnej komparatystyki. Antologia. – Kraków: Wydawnictwo UJ.
• SŁAWIŃSKI Janusz (2002): Co nam zostało ze strukturalizmu? – [w:] Włodzimierz BOLECKI, Ryszard NYCZ (red.): Sporne i bezsporne problemy współczesnej wiedzy o literaturze. – Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, 9–13.
• STALMASZCZYK Piotr, red. (2006): Metodologie językoznawstwa. Podstawy teoretyczne. – Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• STALMASZCZYK Piotr, red. (2008): Metodologie językoznawstwa. Współczesne tendencje i kontrowersje. – Kraków: Lexis.
• STALMASZCZYK Piotr, red. (2010): Metodologie językoznawstwa. Filozoficzne i empiryczne problemy w analizie języka. – Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• STALMASZCZYK Piotr, red. (2011): Metodologie językoznawstwa. Od genu języka do dyskursu. – Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• STALMASZCZYK Piotr, red. (2013): Metodologie językoznawstwa. Ewolucja języka, ewolucja teorii językoznawczych. – Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• STRÓŻEWSKI Władysław (2004): Ontologia. – Kraków: Aureus – Znak.
• TABAKOWSKA Elżbieta (2004): Kognitywizm po polsku – wczoraj i dziś. – Kraków: Universitas.
• WILBER Ken (2006), Integralna teoria wszystkiego. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.