W „ogródku” i teatrze repertuarowym. Sceniczne realizacje dramatów Adolfa Dygasińskiego

• Autorzy: Agata Skała

Warianty tytułu

EN

In the “Open-Air” and Repertory Theatre. Stage Adaptations of Adolf Dygasiński’s Dramas

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zakres problematyki przedstawionej w artykule wyznacza twórczość dramaturgiczna Adolfa Dygasińskiego. Pozytywistyczny pisarz jest autorem czterech utworów scenicznych. Dzieła powstały w latach 1891-1894, wszystkie doczekały się realizacji scenicznych – w teatrach „ogródkowych” i repertuarowych. Badaczka koncentruje uwagę na konwencjonalnych wyznacznikach poetyki dramatów Dygasińskiego, związkach utworów z dramatem Aleksandra Ładnowskiego, a na tym tle prezentuje nowoczesny charakter monodramu Rogieluk – przykład dramatu statycznego, w którym nieruchomość organizuje tzw. intymną sztukę duszy. Zasada intymizacji dramatu wyzyskuje pozawerbalne środki wyrazu: mowę ciała i ruch postaci oraz milczenie – grę niemą, skorelowaną z ograniczeniami psychomotorycznymi bohatera.

EN

The scope of the problems presented in this article is determined by the dramatic works of Adolf Dygasiński. The positivist writer is the author of four stage plays, created in the years 1891-1894, all of which were staged – in “open-air” and repertory theatres. The author focuses on the conventional determinants of the poetics of Dygasiński’s dramas, the relationship of his works to Aleksander Ładnowski’s drama, and on this background she presents the modern character of the monodrama Rogieluk – an example of a static drama in which the lack of motion organises the so-called intimate art of the soul. The principle of intimacy of the drama exploits non-verbal means of expression: body language and the movement of characters, as well as silence – silent acting, correlated with the hero’s psychomotor limitations.

Słowa kluczowe

PL

Dygasiński Adolf (1839-1902); dramat XIX wieku; teatr ogródkowy; komedia ludowa; dramat intymny; monodram

EN

Dygasiński Adolf (1839-1902); 19th-century drama; open-air theatre; commedia dell’arte; intimate drama; monodrama

• Wydawca: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Czasopismo: Roczniki Humanistyczne
• Rocznik: 2018
• Tom: 66
• Numer: 1: Literatura polska
• Strony: 179-194

Twórcy

autor

Agata Skała

• Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie,

Bibliografia

• Bartmiński Jerzy, O derywacji stylistycznej. Gwara ludowa w funkcji języka artystycznego, Lublin: Wydawnictwo UMCS 1977.
• Ciechowicz Jan, Monodramatyczna „idea fixe” Aleksandra Ładnowskiego, [w:] tenże, Sam na scenie. Teatr jednoosobowy w Polsce. Z dziejów form dramatyczno-teatralnych, Wrocław: Ossolineum 1984.
• Dygasińska-Wolertowa Zofia, Ze wspomnień o ojcu, [w:] Adolf Dygasiński, Listy, wstęp Jan Z. Jakubowski, komentarze biograficzne Andrzej Górski, przygotowanie tekstów i redakcja Tadeusz Nuckowski, Wrocław: Ossolineum 1972.
• Dygasiński Adolf, Chłop o letnikach, „Wędrowiec” 1892, nr 44.
• Dygasiński Adolf, Demon, [w:] Pisma wybrane, red. Bogdan Horodyski, t. VI, Warszawa: Książka i Wiedza 1952.
• Dygasiński Adolf, Kuba Gąsior. Opowiadanie prawdziwe, wyd. II, Warszawa 1898.
• Dygasiński Adolf, Listy, wstęp Jan Z. Jakubowski, komentarze biograficzne Andrzej Górski, przygotowanie tekstów i redakcja Tadeusz Nuckowski, Wrocław: Ossolineum 1972.
• Dygasiński Adolf, Narzeczona z Ojcowa, wyd. II, Warszawa 1897.
• Dygasiński Adolf, Rogieluk. Monolog starego stangreta, [w:] Wywczasy młynowskie, Warszawa 1895.
• Dygasiński Adolf, Rycerskość chłopska, „Kurier Warszawski” 1892, nr 1. Filler Witold, Melpomena i piwo, Warszawa: PIW 1960.
• Filler Witold, Rendez-vous z warszawską operetką, Warszawa: PIW 1977. Górski Ryszard, Dramat ludowy XIX wieku, Warszawa: PIW 1969.
• Horodyski Bogdan, Bibliografia prac A. Dygasińskiego i literatury o nim, [w:] Pisma wybrane, red.
• Bogdan Horodyski, t. XXIV, Warszawa: Książka i Wiedza 1953. Ładnowski Aleksander, Wesele na Prądniku, wyd. II, Poznań 1909.
• Olkusz Wiesław, Paremia i wyrażenia przysłowiowe w twórczości Adolfa Dygasińskiego (na przykładzie „Zająca”), „Studia Slavica” [Ostrava] 19(2015), z. 1, s. 21-33.
• Przybyszewski Stanisław, O dramacie i scenie, Warszawa 1905.
• Rzewuska Elżbieta, Konwencje literackie w polskiej komedii pozytywistycznej, [w:] Poetyka i historia, red. Jan Trzynadlowski, Wrocław 1968.
• Sajewska Dorota, „Chore sztuki” – choroba, tożsamość, dramat. Przemiany podmiotowości oraz formy dramatycznej w utworach scenicznych przełomu XIX i XX wieku, Kraków: Księgarnia Akademicka 2005.
• Sivert Tadeusz, Teatry prywatne i subwencjonowane w latach 1890-1900, [w:] Dzieje teatru polskiego, red. Tadeusz Sivert, t. IV: Teatr polski w latach 1890-1918, Warszawa: PWN 1988.
• Skała Agata, Adolf Dygasiński – niepoprawny pozytywista. Między tradycją a nowoczesnością, Lublin: Wydawnictwo UMCS 2013.
• Skała Agata, O wartości literatury w świetle aforyzmów i korespondencji Adolfa Dygasińskiego,
• „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 60(2017), z. 2, s. 113-126.
• Stachurski Edward, Archaiczne słownictwo w „albertusach” Adolfa Dygasińskiego, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Prace Językoznawcze” 1991, z. 137, s. 111-125.
• Stachurski Edward, Archaizacja form fleksyjnych w „warszawskim albertusie” Adolfa Dygasińskiego, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Prace Językoznawcze” 1973, z. 47, s. 168-176.
• Stachurski Edward, Stylizacja języka postaci w komedii ludowej A. Dygasińskiego „Narzeczona z Ojcowa”, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Prace Językoznawcze” 1983, z. 80, s. 173-185.
• Stachurski Edward, O języku i stylu Adolfa Dygasińskiego, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Prace Językoznawcze” 1997, z. 9, s. 249-259.
• Stachurski Edward, Rozwój i zróżnicowanie słownictwa pisarza (na podstawie prób tekstowych z utworów Adolfa Dygasińskiego), Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP 1993.
• Świętochowski Aleksander, [rec.], „Prawda” 1891, nr 31, s. 371 (z 1 VIII 1891). Żmigrodzka Maria, Polska powieść biedermeierowska, „Pamiętnik Literacki” 57(1966), nr 1.

Identyfikatory

DOI

10.18290/rh.2018.66.1-11