Gmerki oraz pieczęcie herbowe mieszczan (uwagi w związku z odnalezieniem na terenie badań archeologicznych w Gdańsku przy ulicy 3 Maja dwóch nieznanych dotychczas zabytków sfragistyki mieszczańskiej)

• Autorzy: Bogdan Bobowski

Abstrakty

PL

W opracowaniu wskazuje się na potrzebę zróżnicowanego traktowania herbu i gmerku mieszczańskiego jako zupełnie różnych zjawisk. Gmerki pełniły funkcję znaków indywidualno- -tożsamościowych, którymi znakowano należące do posiadaczy gmerków ruchomości, domy, zwierzęta itp. Potwierdzały one jakość i autentyczność zbywanych towarów. Ich upowszechnienie w różnych częściach Europy nastąpiło w XVI i XVII w., ale najwcześniejsze na ziemiach polskich pojawiły się już w XIV w. Gmerk jako znak utrwalony w formie linii, kresek bądź różnych figur geometrycznych bez względu na to czy był umieszczony na tarczy, czy w polu pieczęci, stanowił znak indywidualno-tożsamościowy, a zatem był znakiem ściśle personalnym, natomiast sygnet z godłem figuralnym, wyrażonym m.in. w postaci narzędzi pracy był pieczęcią herbową. Herb symbolizował przynależność jego posiadacza do rodziny. Rycina 1 prezentuje gmerk z kompozycją belkową, a rycina 2 przedstawia stempel pieczęci herbowej z godłem figuralnym w formie narzędzia pracy. Oba zabytki wyeksplorowane zostały w Gdańsku przy ul. 3 Maja 8 w trakcie ratowniczych badań archeologicznych.

Słowa kluczowe

PL

sfragistyka; gmerk; herb; pieczęć herbowa; zabytki archeologiczne

• Wydawca: Zielona Góra University Press
• Czasopismo: Studia Zachodnie
• Rocznik: 2017
• Tom: 19
• Strony: 9-16
• Opis fizyczny: Artykuł naukowy

Twórcy

autor

Bogdan Bobowski

• Uniwersytet Zielonogórski

Bibliografia

• Bühler-Oppenheim K., Zeichen, Marken, Zinken, Stuttgart 1971.Chmiel A., Z herbarza mieszczańskiego. Herby Cyrusów mieszczan krakowskich, Rocznik Krakowski, 1 (1898).Czaja K., Hausmarken: Praxis und Genese, [in:] Das Siegel. Gebrauch und Bedeutung, hrsg. Von G. Signori, Darmstadt 2007.Follprecht K., Gmerki mieszczan krakowskich (z zasobu Archiwum Państwowego w Krakowie), Krakowski Rocznik Archiwalny, t. IX, Kraków 2003.Follprecht K., Pieczęcie mieszczan krakowskich, [w:] Pieczęcie w dawnej Rzeczypospolitej, red. Piech Z., Pakulski J., Wroniszewski J., Warszawa 2006.Gizowski M., Herby patrycjatu gdańskiego, Gdańsk 1999.Gizowski M., Źródła i obiekty gdańskiej heraldyki patrycjuszowskiej, Gdańsk 2002.Gumowski M., Herbarz patrycjatu toruńskiego, Toruń 1970.Grzelczak-Miłoś J., Stan i perspektywy badań nad gmerkami mieszczańskimi na przykładzie Poznania, Nasze Historie 9, 2005-2006.Hirsch Th., Danzigs Handels - und Gewerbsgeschichte unter Herrschaft des Deutschen Ordens, Leipzig 1858.Homeyer C. G., Die Haus – und Hofmarken, Berlin 1870.Knoth H., Hessische Hausmarken, Neustadt-Aisch 1967.Knötel P., Bürgerliche Heraldik. Dritte verbesserte und erweiterte Auflage, Breslau 1922.Lisch F., Über die Hausmarken und das Loosen in Mecklenburg, [in:] Jahrbücher des Vereins für Mecklenburg. Geschichte und Altertumskunde, Bd. 20, 1855.Małecki A., Studia heraldyczne, t. 1-2, Lwów 1890.Neubecker O., Grosses Wappen – Bilder – Lexikon der bürgerlichen Geschlechter Deutschlands, Österreichs und der Schweiz, Augsburg 1992.Neubecker O., Heraldik, Wappen – ihr Ursprung, Sinn und Wert, München 2002.Paren F., Die Hofmarken des Marienburger Kreises, Elbing 1869. Piech Z., Perspektywy polskich badań sfragistycznych, [w:] Pieczęcie w dawnej Rzeczypospolitej, red. Piech Z., Pakulski J., Wroniszewski J., Warszawa 2006.Piekosiński F., Sala gotycka w kamienicy hetmańskiej w Krakowie, Rocznik Krakowski, 1/1898, Kraków 1898.Piekosiński F., Pieczęcie polskie wieków średnich, Kraków 1899.Poppe S. A., Die Hausmarken Bremens und des Unterweser-Gebiets, [in:] Bremisches Jahrbuch 6, 1872.Ruppel K. K. A., Die Hausmarke, Berlin 1939.Spruth H., Die Hausmarke, Wesen und Bibliographie, Neustadt-Aisch 1965.Steman Chr. L. v., Hausmarken und Siegel im Herzogtum Schleswig, [in:] Jahrbücher für die Landeskunde der Herzogtümer Schleswig, Holstein und Lauenburg, Bd. 10, 1869.Szymański J., Nauki pomocnicze historii, Warszawa 1983.Wittyg W., Znaki pieczętne (gmerki) mieszczan w Polsce w XVI i zaraniu XVII wieku, Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne, Kraków 1906.Wroniszewski J., Herb i gmerki rodziny Vasanów. Z problematyki późnośredniowiecznej sfragistyki mieszczańskiej, [w:] Miasta. Ludzie. Instytucje. Znaki. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesor Bożenie Wyrozumskiej w 75. rocznicę urodzin, pod redakcją Zenona Piecha, Towarzystwo naukowe Societas Vistulana – Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008.ŹRÓDŁA ARCHIWALNEArchiwum Państwowe we Wrocławiu, Dokumenty miasta Świdnicy, sygn. U 3553 – dalej skrót: AP W-w, Dokumenty, U 3553.AP W-w, Dokumenty, U 3656.AP W-w, Dokumenty, U 3662 z 1616 r.AP W-w, Dokumenty, U 3581 z 1591 r.AP W-w, Dokumenty, U 3553 z 1580 r.

Uwagi

PL

brak

Identyfikatory

ISSN

1428-0663