Secularizing Asceticism. Arnold Gehlen’s Philosophical Conception of the Good Life

• Autorzy: Jędrzejek Michał

Warianty tytułu

PL

Zsekularyzować ascezę. Filozoficzna propozycja dobrego życia u Arnolda Gehlena

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

EN

Asceticism as a part of the good life is often discussed in the contemporary philosophy (Foucault, Agamben, Sloterdijk). The aim of this article is to analyze and criticize the encouragement to ascetic practices which was formulated by a German conservative sociologist and philosopher, Arnold Gehlen (1904-1976). In my text, I track the history of the philosophical concept of asceticism and describe Gehlen’s anthropological suggestion that ascetic practices should be actualized and secularized. The author of Der Mensch claimed that the return to asceticism can become an utopian answer to the imperatives of the consumer society. I analyze his distinction of three types of askesis as stimulans, disciplina and sacrificium. Subsequently, I criticize Gehlen’s belief that asceticism has not been secularized in the modern age by showing that he ignored the phenomenon of “wordly ascetiscism” described by Max Weber and his followers. In the final section, I point out some authoritarian and elitist moments in Gehlen’s image of asceticism and I suggest alternative possibilities of developing his intuitions.

PL

Praktyka ascezy jako możliwy element dobrego życia jest częstym przedmiotem dyskusji we współczesnych pracach filozoficznych (Foucault, Agamben, Sloterdijk). Celem artykułu jest analiza i krytyka wcześniejszej zachęty do ascezy sformułowanej przez konserwatywnego niemieckiego filozofa i socjologa, Arnolda Gehlena (1904–1976). Po przedstawieniu dziejów filozoficznego pojęcia „ascezy” scharakteryzowana zostaje propozycja Gehlena, który zachęca do aktualizacji i sekularyzacji ascezy jako utopijnej, ale ugruntowanej w założeniach antropologii filozoficznej, odpowiedzi na imperatywy społeczeństwa konsumpcyjnego. Analizuję zaproponowane przez niego rozróżnienie jej trzech form: stimulans, disciplina i sacrificium. Następnie poddaję krytyce tezę Gehlena, iż asceza nie została zsekularyzowana w świecie nowożytnym, pokazując, że pomija on fenomen „ascezy wewnątrzświatowej” opisany przez Maxa Webera i jego późniejszych komentatorów. W zakończeniu wskazuję na autorytarne i elitarystyczne rysy Gehlenowskiej interpretacji, sugerując alternatywne możliwości rozwinięcia jego propozycji.

Słowa kluczowe

PL

Arnold Gehlen,; asceza,; sekularyzacja,; antropologia filozoficzna,; Michel Foucault,; Max Weber

• Wydawca: Instytut Filozofii - Uniwersytet Jagielloński
• Czasopismo: Diametros
• Rocznik: 2019
• Tom: 16
• Numer: 61
• Strony: 19-33

Daty

wydano

2019-03

Twórcy

autor

Jędrzejek Michał

• Zakład Historii Filozofii Instytut Filozofii Uniwersytet Jagielloński,

Bibliografia

• Agamben G. (2013), The Highest Poverty: Monastic Rules and Form-of-Life, tłum. A. Kotsko, Stanford University Press, Stanford.
• Bell D. (1994), Kulturowe sprzeczności kapitalizmu, tłum. S. Amsterdamski, PWN, Warszawa.
• Delitz H. (2011), Arnold Gehlen, UVK, Konstanz.
• Evdokimov P. (1996), Wieki życia duchowego: od Ojców Pustyni do naszych czasów, tłum. M. Tarnowska, Znak, Kraków.
• Foucault M. (1995), Historia seksualności, tłum. B. Banasiak, T. Komendant, K. Matuszewski, Czytelnik, Warszawa.
• Foucault M. (2000), Filozofi a, historia, polityka: wybór pism, tłum. D. Leszczyński, L. Rasiński, PWN, Warszawa-Wrocław.
• Foucault M. (2012), Hermeneutyka podmiotu, tłum. M. Herer, PWN, Warszawa.
• Gehlen A. (1980), Über Kants Persönlichkeit, [w:] A. Gehlen, Gesamtausgabe Bd. II: Philosophische Schriften (1933-1938), hrsg. L. Samson, Vittorio Klostermann, Frankfurt/M.
• Gehlen A. (1995), O narodzinach wolności z wyobcowania, tłum. B. Markiewicz, [w:] Konserwatyzm. Projekt teoretyczny, B. Markiewicz (red.), Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Filozoficznego, Goethe Institut, Warszawa.
• Gehlen A. (2001), W kręgu antropologii i psychologii społecznej. Studia, tłum. K. Krzemieniowa, Czytelnik, Warszawa.
• Gehlen A. (2017), Moralność i hipertrofia moralności. Etyka pluralistyczna, tłum. R. Michalski, J. Rolewski, E. Paczkowska-Łagowska, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń.
• Harpham G.G. (1987), The Ascetic Imperative in Culture and Criticism, The University of Chicago Press, Chicago-London.
• Jacyno M. (2007), Kultura indywidualizmu, PWN, Warszawa.
• James W. (2011), Odmiany doświadczenia religijnego. Studium ludzkiej natury, tłum. J. Hempel, B. Baran, Aletheia, Warszawa.
• Kant I. (2005), Metafizyka moralności, tłum. E. Nowak, PWN, Warszawa.
• Maciuszko J. (2001), Asceza, [w:] Religia. Encyklopedia PWN, T. Gadacz, B. Milerski (red.), t. 1, PWN, Warszawa.
• Makselon J. (1996), Psychologiczne aspekty ascezy, [w:] Asceza chrześcijańska. Materiały z sympozjum, J. Machniak (red.), Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków.
• Michalski R. (2013), Homo defectus w kulturze późnej nowoczesności: geneza i ewolucja antropobiologii i teorii instytucji Arnolda Gehlena, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń.
• Ortega y Gasset J. (1982), Bunt mas i inne pisma socjologiczne, tłum. P. Niklowicz, H. Woźniakowski, PWN, Warszawa.
• Paczkowska-Łagowska E. (2012), O historyczności człowieka. Studia filozoficzne, Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk.
• Scheler M. (1987), Pisma z antropologii filozoficznej i teorii wiedzy, tłum. S. Czerniak, A. Węgrzecki, PWN, Warszawa.
• Schopenhauer A. (2005), Świat jako wola i przedstawienie, tłum. J. Garewicz, t. II, PWN, Warszawa.
• Sennett R. (2010), Kultura nowego kapitalizmu, tłum. G. Brzozowski, K. Osłowski, Muza, Warszawa.
• Sloterdijk P. (2011), Kryształowy pałac. O filozoficzną teorię globalizacji, tłum. B. Cymbrowski, Wyd. Krytyki Politycznej, Warszawa.
• Sloterdijk P. (2014), Musisz życie swe odmienić: o antropotechnice, tłum. J. Janiszewski, PWN, Warszawa.
• Sprondel W.M. (1971), Askese, [w:] Historisches Wörterbuch der Philosophie, hrsg. J. Ritter, Bd 1, Schwabe Verlag, Basel.
• Thies Ch. (1997), Die Krise des Individuums. Zur Kritik der Moderne bei Adorno und Gehlen, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg.
• Weber (2011), Etyka protestancka i duch kapitalizmu, tłum. D. Lachowska, Wyd. UW, Warszawa.
• Wójtowicz H. (1993), Asceza w hellenizmie, [w:] Wczesnochrześcijańska asceza: zagadnienia wybrane, F. Drączkowski, J. Pałucki (red.), RW KUL, Lublin.
• Zimmer R. (2008) Moraliści europejscy: przewodnik, tłum. P. Graczyk, Prószyński i S-ka, Warszawa.

Identyfikatory

ISSN

1733-5566

DOI

10.13153/diam.1080