„Posiniaczony mózg” – wiedza o traumie wczesnodziecięcej i jej znaczenie dla pedagogiki specjalnej

• Autorzy: Urszula Bartnikowska

Warianty tytułu

EN

A “bruised brain” – knowledge of early childhood trauma andits importance for special education

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

W ostatnim dziesięcioleciu przeprowadzono różne badania neurobiologiczne dotyczące działania mózgu oraz jego kształtowania pod wpływem wczesnych doświadczeń. Wyniki pokazują jednoznacznie, że traumatyczne doświadczenia powodują odmienne funkcjonowanie układu nerwowego dziecka. Wiedza obejmująca obszary interdyscyplinarne jest istotna w pracy pedagogów specjalnych, którzy z jednej strony mają wpływ na wczesne doświadczenia dzieci niepełnosprawnych, z drugiej zaś stykają się z osobami wykazującymi odchylenia od normy, które mogą być wynikiem wczesnodziecięcych negatywnych przeżyć. Artykuł ukazuje wyniki badań oraz odniesienie ich do pracy pedagogów specjalnych.

EN

Over the last decade, various neurobiological research has been conducted on the brain functioning and its development under the influence of early experiences. The results clearly show that traumatic experiences make a child’s nervous system function differently. Interdisciplinary knowledge is important in the work of special educators who, on the one hand, have an impact on early experiences of children with disabilities, and, on the other hand, see people showing deviations from the norm, which may be the result of negative early childhood experiences. The article presents the findings of research and relates them to the work of special educators.

Słowa kluczowe

PL

trauma wczesnodziecięca; trauma kumulacyjna; następstwa zaniedbania i przemocy

EN

early childhood trauma; cumulative trauma; child neglect; child abuse

• Wydawca: Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej. Wydawnictwo APS
• Czasopismo: Człowiek - Niepełnosprawność - Społeczeństwo
• Rocznik: 2012
• Numer: 4(18)
• Strony: 35-52

Twórcy

autor

Urszula Bartnikowska

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie,

Bibliografia

• Becker-Weidman, A., Hughes, D. (2008). Dyadic Developmental Psychotherapy: an evidence-based
• treatment for children with complex trauma and disorders of attachment. Child and Family
• Social Work, 13, 329–337.
• Cramer, B. (2008). Co wyrośnie z naszych dzieci. Warszawa: Nisza.
• Drozdowski, L. (2011). T-dziecko – Dziecko z doświadczeniem kompleksowej traumy. W:
• L. Drozdowski, B. Weigl (red.), Rodzinne Domy Dziecka – opieka, wychowanie, terapia.
• (s. 91–142). Warszawa: Fundacja ORLEN.
• Drozdowski, L., Dufner, H., Mazurska Hulu, M. (2011). Jak pomoc dziecku, które przeżyło zbyt
• wiele. Jarosław: TPD.
• „Posiniaczony mózg” – wiedza o traumie wczesnodziecięcej i jej znaczenie... 51
• Goetz, M. (2011). Trauma z empatii. O wtórnym zespole stresu pourazowego. Niebieska Linia,
• 2/73, 10–12.
• Herman, J.L. (2003). Przemoc, uraz psychiczny i powrót do równowagi. Gdańsk: GWP.
• Kinniburgh, K.J., Blaustein, M., Spinazzola, J. (2005). Attachment, Self-Regulation, and Competency.
• A comprehensive intervention framework for children with complex trauma. Psychiatric
• Annals, 35(5), 424–430.
• Klanecky, A.K., Harrington, J., McChargue, D.E. (2008). Child sexual abuse, dissociation, and
• alcohol: implications of chemical dissociation via blackouts Among college women. The American
• Journal of Drug and Alcohol Abuse, 34, 277–284.
• Kmita, G. (2004). Wczesna interwencja psychologiczna wobec dzieci urodzonych przedwcześnie
• i ich rodzin w warunkach oddziału intensywnej opieki noworodkowej i patologii noworodka.
• W: G. Kmita, T. Kaczmarek (red.), Wczesna interwencja. Miejsce psychologa w opiece nad
• małym dzieckiem i jego rodziną. (s. 45–64). Warszawa: Emu.
• Kornas-Biela, D. (2009). Pedagogika prenatalna. Nowy obszar nauk o wychowaniu. Lublin: KUL.
• Kościelska, M. (1998). Trudne macierzyństwo. Warszawa: WSiP.
• LeDoux, J. (2000). Mózg emocjonalny. Tajemnicze podstawy życia emocjonalnego. Poznań: Media
• Rodzina.
• Lewko, G. (2011). Obraz kliniczny dziecka trafiającego do różnych form opieki zastępczej W:
• L. Drozdowski, B. Weigl (red.), Rodzinne Domy Dziecka – opieka, wychowanie, terapia.
• (s. 67–90). Warszawa: Fundacja ORLEN.
• Martin, P.R. (2000). Umysł, który szkodzi: mózg, zachowanie, odporność i choroba. Poznań: Dom
• Wydawniczy REBIS.
• Perry, B. (2002). Childhood experience and the expression of genetic potential: what childhood
• neglect tells us about nature and nurture. Brain and Mind, 3, 79–100.
• Porges, S.W. (1995). Orienting in a defensive world: Mammalian modifications of our evolutionary
• heritage. A Polyvagal Therory. Psychophysiology, 32, 301–318.
• Putnam, F.W. (1991). Dissociative phenomena. W: A. Tasman, S. Goldfinger (red.), American Psychiatric
• Press Annual Review of Psychiatry, Vol. 10. (s. 145–160). Washington D.C.: American
• Psychiatric Press.
• Putnam, F.W. (1997). Dissociation in children and adolescents: a developmental perspective. New
• York: Guilford Press.
• Salter, A.C. (2003). Pokonywanie traumy. Poznań: Media Rodzina.
• Schaffer, H.R. (2006). Rozwój społeczny, dzieciństwo i młodość. Kraków: UJ.
• Schier, K., Zalewska, M. (2006). Krewni i znajomi Edypa. Kliniczne studia dzieci i ich rodziców.
• Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Schore, A. (2001). The effects of early relational trauma on right brain development, affect regulation,
• and infant mental health. Infant Mental Health Journal, 22, 201–269.
• Schore, A. (2002). Dysregulation of the right brain: a fundamental mechanism of traumatic attachment
• and the psychopathogenesis of posttraumatic stress disorder. Australian and New
• Zealand Journal of Psychiatry, 36, 9–30.
• Senator, D. (2005a). Wczesnodziecięca trauma relacyjna. Nowiny Psychologiczne, 1, 5–24.
• Senator, D. (2005b). Neurofizjologiczne mechanizmy wczesnodziecięcej traumy relacyjnej. Nowiny
• Psychologiczne, 2, 51–66.
• Streeck-Fischer, A., van der Kolk, B.A. (2000). Down will come baby, cradle and all: diagnostic
• and therapeutic implications of chronic trauma on child development. Australian and New
• Zealand Journal of Psychiatry, 34, 903–918.
• Tomalski, R. (2008). Aleksytymia i dysocjacja. Psychoterapia, 2(145), 35–43.
• Twardowski, A. (1991) Sytuacja rodzin dzieci niepełnosprawnych. W: I. Obuchowska (red.),
• Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. (s. 18–54). Warszawa: WSiP.
• Zalewska, M. (1998). Dziecko w autoportrecie z zamalowaną twarzą. Psychiczne mechanizmy
• zaburzeń rozwoju tożsamości dziecka głuchego i dziecka z opóźnionym rozwojem mowy. Warszawa:
• Santorski & CO.